نقد و توصیه رضا منصوری به جعفریان درباره تعریف علم و خرافات

به گزارش خبرآنلاین، پاسداشت چهره و آثار مکتوب دکتر رسول جعفریان؛ با عنوان «جست‌وجوگر گذشته، دغدغه‌مند آینده» به همراه رونمایی از کتاب «آفاق دانایی» که به کوشش «حامد زارع» عصر یکشنبه 16 دی ماه در سالن خبرگزاری خبرآنلاین برگزار شد.

در این مراسم،پیام ویژه حضرت آیت‌الله «جعفر سبحانی» مرجع تقلید، پیام دکتر مسعود پزشکیان، رئیس جمهوری، پیام آیت‌الله «سید مصطفی محقق داماد»، رئیس گروه علوم اسلامی فرهنگستان علوم ایران، حجت‌الاسلام «سیدعلی قاضی عسگر»، تولیت آستان مقدس عبدالعظیم حسنی و همچنین پیام هایی از سوی وزرای علوم و فرهنگ نیز زینت‌بخش محفل بود.

دکتر منصوری: تنها کسی است که درباره مفهوم علم در دوره اسلامی مطلب نوشته

دکتر «رضا منصوری» فیزیک‌دان و استاد بازنشسته دانشگاه صنعتی شریف، در مراسم پاسداشت دکتر رسول جعفریان به صورت (برخط) حضور یافت و طی سخنانی گفت: رسول جعفریان تنها کسی است که درباره مفهوم علم در دوره اسلامی یا در دوران طلایی اسلام مطلب نوشته که در آن دوران مسلمانان در مورد علم چگونه فکر می‌کردند و واژه علم چه معنایی داشت؛ البته او در آثار اخیر خود از کلمه خرافه کمتر استفاده کرده و بیشتر واژه «شبه علم» را به کار می‌برد؛ در طول 10 تا 15 سال گذشته مخالفت‌هایی را در نقد نوشته‌های او دیدم. چراکه برخی وقتی ترکیب و تمدن اسلامی ایرانی استفاده می‌شود خوششان نمی‌آید؛ مساله دیگر اینکه ارزش کار جعفریان در استقلال‌اش است؛ یعنی این آثار مستقل از این هستند که وارد ارزش‌سنجی شوند بلکه او تلاش می‌کند تا در آثار خود این مساله را مشخص کند که مسلمانان در مورد موضوعات مختلف از جمله علم چگونه تصوری داشتند.

کتاب آفاق دانایی دکتر جعفریان صرفا به این مساله اکتفا نکرده است

وی افزود: کتاب آفاق دانایی که زندگی شخصی، علمی و آموزشی دکتر جعفریان را مرور می‌کند صرفا به این مساله اکتفا نکرده است بلکه نظرات او در باب مفهوم علم را نیز بررسی می‌کند؛ همچنین مشکل ما ایرانیان از جنبه درک دنیای مدرن در این اثر بررسی شده است که البته از این جنبه کمتر در کتاب تمرکز شده است؛ با این وجود برداشت من از این کتاب جدا از نگاشته‌های اوست؛ باید توجه کنیم که نقد وقتی به کار می‌رود که یک اثر علمی برجسته باشد؛ کارهای جعفریان ارزش نقد کردن دارند؛ از این جا وارد این بحث می‌شوم که در این کتاب جعفریان نشان می‌دهد که نتوانسته وابستگی عمیقی که به حوزه دارد را از خود جدا کند؛ این وابستگی به او اجازه نداده است که به صراحت نظر خود را در مورد علوم انسانی اسلامی بیان کند؛ او همچنین نخواسته بین امر اعتقادی و دانش تفکیکی قایل شود در نتیجه این مساله به خواننده منتقل نشده که این مفاهیم چه هستند و چه قرابتی با یکدیگر دارند و آیا یک معنا از آنها متبادر می‌شود؟

نمی‌دانم امر واقعی از برداشت جناب جعفریان از واژه علم است یا وابستگی ایشان به حوزه

این فیزیک‌دان ادامه داد: به نظر می‌آید معرفتِ مقید به طریقت ذیل دنیای علم نمی‌گنجد، قرار نیست آنچه در دنیای علم به دست می‌آوریم مقید به طریقت خاصی باشد اما در لابه‌لای نوشته‌های این کتاب چندان معلوم نیست که آیا اینجا اشتراک لفظی میان سه واژه دانش، علم و معرفت هست یا نیست؛ نمی‌دانم امر واقعی از برداشت جناب جعفریان از واژه علم است یا وابستگی ایشان به حوزه یا شاید هم سوال درست مطرح نشده اما به هر روی نظر نهایی به خواننده منتقل نمی شود.

مفاهیم علم و تمدن اسلامی در کتاب «آفاق دانایی»

وی در مورد مفاهیم علم و تمدن اسلامی در کتاب «آفاق دانایی» اظهار کرد: ما در ایران چه در سطح دانشگاه و چه در سطح حوزه، تمایزی بین علم و دانش و برنامه‌ریزی‌های دولتی قایل نمی‌شویم و متوجه نیستیم که این دانش علمی از جنس گزاره‌هایی است که در کتاب‌ها نمی‌آید در حالی که فرآیند مهم و پیچیده ای در دولت‌های دنیا پیرامون این مساله وجود دارد؛ لذا تفکیک بین دانش و علم در دولت مدرن ما مورد توجه نیست؛ این مولفه خصوصا در صفحات 150 تا 200 کتاب مورد توجه است.

وقتی از تاریخ و اندیشه و علم صحبت می‌کنیم

این فیزیکدان افزود: وقتی از تاریخ و اندیشه و علم صحبت می‌کنیم باید متوجه یک فرگشت، گسست و جهش تاریخی باشیم؛ گویا جعفریان به این گسست توجه کرده اما آن را به صراحت بیان نمی‌کند؛ نکته بعدی در مورد شبه‌علم و خ رافات است؛ در این کتاب هرچه بیشتر جلو می رویم از اصطلاح شبه‌علم بیشتر استفاده شده است؛ قبلا در نوشته‌های ایشان خرافات به کار می رفت اما اکنون از ترکیب شبه‌علم اسفتاده می کند اما توصیه من به جعفریان آن است که در نوشته‌های بعدی خود خرافات را از شبه علم جدا کند.

میهمانان ویژه پاسداشت مراسم

در این مراسم که با حضور چهرهای علمی از حوزه و دانشگاه برگزار شد، دکتر «علی لاریجانی» مشاور رهبر انقلاب و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام؛ حجت الاسلام «عبدالحسین معزی»، نماینده رهبری در هلال احمر، حجت الاسلام «علی اکبر ناطق نوری»، حجت‌الاسلام «محمدعلی مهدوی راد»، حجت‌الاسلام «احمد واعظی» رئیس دفتر تبلیغات حوزه علمیه، حجت‌الاسلام «محمد مهدی معراجی»، حجت الاسلام «مهدی مهریزی»، دکتر «محمود گلزاری»، دکتر «محسن اسماعیلی»، دکتر «محمد نهاوندیان»، دکتر منصور صفت گل، استاد سید فرید قاسمی، دکتر منوچهر مرادی سبزوار و 3 تن از معاونان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاونان وزیر علوم و جمع کثیری از دیگر اهالی فرهنگ و اندیشه حضور داشتند.