نگرانی‌ها از تهدید و تخریب آثار مدفون کاخ جهان‌نمای اصفهان
اصفهان - ایرنا - عملیات ساخت حوض مقابل کاخ جهان‌نما و سنگفرش شدن اطراف آن دوباره چهارباغ را در سرخط خبرهای میراث قرار داد و بر نگرانی‌ها از تخریب شواهد نخستین حوض چهارباغ و بخش‌های مدفون آن افزوده است، برخی کارشناسان می‌گویند جای نگرانی نیست و بقایای این کاخ در عمق 1.5متری شمال و محور شرقی غربی این مکان محفوظ است.
سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان در ادامه عملیات بهسازی در چهارباغ، برای اجرای حوض مقابل کاخ جهان‌نما ویترین شواهد تاریخی این کاخ و بخش جنوبی آن را محصور کرد و حالا ساخت این حوض و سنگفرش کردن بخش جنوبی یافته‌های کاخ، موجب نگرانی فعالان میراث‌فرهنگی و رسانه‌ها از دفن همیشگی بخش‌های کاوش نشده کاخ جهان‌نما در زیر بتن و سنگفرش‌ها شده است.
علیرضا جعفری‌زند از باستان‌شناسان منتقد عملیات بهسازی چهارباغ معتقد است خطری بقایای این کاخ را تهدید نمی‌کند و این آثار در محور شرقی غربی و شمال این مکان است نه در جنوب و محل ساخت حوض شهرداری.
کاخ جهان‌نما در محور شرقی غربی، زیر سنگفرش محورهای کناری
علی شجاعی، باستان شناسی که کاوش‌های او در سال 94 بخش‌هایی از فوندانسیون (مجموع مصالحی که در پی سازی ساختمان به کار رفته است) کاخ جهان‌نما را بیرون کشید، نسبت به تخریب شواهد تاریخی این کاخ و همچنین بقایای مدفون آن زیر سنگفرش‌ها و بتن‌ها هشدار داده است.
وی تصریح کرد: نگرانی ها نه تنها درباره کاخ جهان‌نما بلکه درباره مدفون شدن شواهد تاریخی حوض تفرجگاه هم هست؛ حوضی که سازمان نوسازی و بهسازی بنا دارد آن را در روی لایه امروزی احیا کند.
علیرضا جعفری‌زند از باستان شناسانی است که از همان ابتدا در زمان عملیات مترو در چهارباغ وضعیت کاخ جهان‌نما را رصد کرده و برای اولین بار نسبت به آثار مدفون کاخ جهان‌نما اعلام خطر کرد.
این باستان شناس در گفت و گو با ایرنا گفت: بیشتر قسمتهای کاخ جهان نما در قسمت شرقی غربی چهارباغ است، جایی که خیابان بوده و حالا سنگفرش کرده اند. در قسمت جلوی کاخ به احتمال همان آبنماهایی هستند که ارتباط پیدا می‌کنند به چهارباغ و در واقع ما در این مکان چیزی به جز آب‌نما نداریم.
جعفری‌زند ادامه داد: یک ویژگی‌ای که کاخ جهان‌نما دارد این است که ما تنها، فندانسیون این کاخ را داشتیم و بنابراین بخشی که آقای شجاعی در سال 94 کاوش کرده است به طور طبیعی بخش کوچکی از آن بوده ولی نیاز بود که این محل با تبحر و با تخصص و تجربه بیشتر کاوش شود. به همین دلیل یک قسمت از این کاوش انجام گرفت و قسمت شرق و غرب این کاخ که باید انجام می شد، زیر خاک باقی ماند.
وی افزود: آثار کاخ جهان‌نما بیشتر در شرق و غرب و در شمال قسمتی است که کاوش شد، نه قسمت جنوبی که در زمان حاضر حوض را می سازند.
به گفته وی این قسمت ها را خیلی زودتر از اینها سنگفرش کردند! خیلی زودتر از این سر و صداها که گفته می‌شود بخش‌هایی از کاخ جهان نما زیر سنگفرش‌ها برای همیشه مدفون شده!
اشاره جعفری زند به شرق و غرب محل شواهد تاریخی کاخ جهان نما، قسمتهایی از خیابان چهارباغ است که در همان ابتدای شروع عملیات بهسازی، سنگفرش شد. عملیاتی که انتقاد کارشناسان را مبنی بر نبود کاوش‌های باستان شناسی منسجم و مستمر را در پی‌داشت.
پیشتر ناصر طاهری معاون میراث فرهنگی اصفهان به ایرنا گفته بود که هیچ لایه تاریخی در محورهای کناری چهارباغ وجود ندارد این درحالی ست که کارشناسان از وجود بقایای مدفون کاخ جهان نما در ابتدای چهارباغ در محور شرقی غربی می‌گویند. آثاری که فرصت خوبی برای کاوش داشت و اما به هر دلیل این فرصت به وقتی دیگر محول شد.
کارشناس رسمی دادگستری در ابنیه و آثار تاریخی در ادامه گفت و گو با ایرنا اضافه کرد: در زمان کاوش در این محل محدودیتی برای باستان‌شناس قائل نشده بودند، محدودیت شرقی غربی داشت اما محدودیت بخش جنوبی را نداشت و بنابراین اگر باستان شناس قصد کاوش داشت می‌توانست قسمت جلو یعنی بخش جنوبی را هم کاوش کند.
کاخ جهان‌نما در زیر خاک محفوظ‌تر است
این باستان شناس اطمینان خاطر داد که قسمتهای شرقی غربی و شمالی کاخ جهان‌نما محفوظ مانده است.
وی ادامه داد: این مکان‌ها، عمیق کنده نشده است و سنگفرش از روی آسفالت و یا در نهایت آسفالت را کنده اند و سنگفرش شروع شده است.
به گفته جعفری‌زند برای رسیدن به جهان نما نزدیک به یک متر یا یک متروبیست سانت خاک برداشته شده است. به همین دلیل این آثار در این قسمت‌ها سالم مانده و هر زمانی که تصمیمی برای کاوش گرفته شود، می‌توان سنگفرش‌ها را برداشت و کاوش جهان‌نما را ادامه داد.
اما این باستان‌شناس معتقد است با شرایط فعلی حتی کاوش جهان‌نما هم بهتر است ادامه پیدا نکند.
وی ادامه داد: ما در دوره‌ای زندگی می‌کنیم که به قول معروف هیچ چیزی مشخص نیست یعنی ممکن است یک دفعه کاری را شروع کنند و بعد به دلیل نبودن بودجه کار رها شود؛ به همین دلیل به نظر من برای آثار کاخ جهان‌نما اکنون جای نگرانی نیست.
احیای حوض شهرداری با چراغ سبز باستان شناس
جعفری‌زند حتی احیای حوض در این قسمت را با چراغ سبز باستان‌شناس دانست و گفت: باستان شناس به طور حتم در این قسمت به چیزی برنخورده چون اگر بود به طور طبیعی کاوش می‌کرد و این قسمت را مثل همان قسمتهایی که اکنون ویترین شده بیرون می‌آورد.
این کارشناس به ایرنا گفت در بازدیدی که از این مکان داشته حوضی که در جلو کاخ جهان‌نما در حال ساخت است در سطح بالایی قرار گرفته و جای نگرانی نیست و اکنون با شرایط موجود خطری جهان‌نما را تهدید نمی کند.
محسن جاوری در ماه‌های اخیر باستان‌شناسی محدوده آمادگاه تا انقلاب را سرپرستی می‌کند. وی که پیشتر هم در سال 83 کاوش‌هایی را در چهارباغ داشته به ایرنا گفت: رو به روی کاخ جهان‌نما حوضی بوده که شواهد و مدارک آن در کاوش‌های قبلی مستندسازی شده است. اقداماتی که در حال انجام است فقط در قسمت حوض است که آن‌هم چند لایه حفاظتی روی آن تشکیل و حوض آن احیا می‌شود.
جاوری تاکید کرد: محور مرکزی خیابان چهارباغ که آب در آن گردش می‌کند و حتی حوضی که در زیر خاک است در لایه امروزی احیا می‌شود و سایر داده ها هم مستندسازی شده اند. هیچ آسیبی متوجه جرزهای کاخ جهان‌نما نیست و تنها قسمتی که مورد سنگفرش قرار می گیرد بخش حوضی ست که قرار است احیا شود.
کاوشی که به مجال دیگر موکول شد
این باستان شناس از طرح احیای کاخ جهان‌نما در شروع محور چهارباغ با حفظ لایه های تاریخی در کف، بر اساس مستندات موجود گفت و افزود: اگر بنا بر تصمیمی که سازمان میراث فرهنگی و همین‌طور سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان دارند، قرار باشد این کاخ در آینده احیا شود قسمتهای باقی مانده از خیابان که الان زیر سنگفرش است؛ به طور قطع باید پیگردی شوند و در آینده یک کاوش باستان‌شناسی باید در آن قسمت‌ها انجام شود.
وی یادآور شد: کاوشی که در آن زمان توسط باستان‌شناس در سال 94 انجام شده به صورت طولی و در محور خود خیابان انجام شده است.
جاوری با اشاره به پیگردی در باستان‌شناسی بیان داشت: در همان زمان خیابان به صورت عرضی یعنی شرقی غربی که در واقع محور این کاخ بود باید گسترش داده می‌شد تا بقیه جرزها هم از زیر خاک بیرون بیاید اما کاری که در آن زمان انجام نشد ولی در هر صورت به احتمال خیلی زیاد قبل از اینکه بخواهند هر اقدامی برای احیای این کاخ انجام بدهند باید حتما کاوش باستان‌شناسی ادامه پیدا کند.
استان اصفهان به عنوان قطب گردشگری کشور بیش از 22 هزار بنا و اثر تاریخی این استان شناسایی شده و یکهزار و 850 مورد آن به ثبت ملی و چهار اثر آن به نام‌های میدان امام (نقش جهان)، کاخ چهلستون، باغ فین کاشان و مسجد جامع به ثبت جهانی رسیده است.
*س_برچسب‌ها_س*