نیما عسگری: "مستند"، سینمای داستانی را پشت سر گذاشته است

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، نیما عسگری از مستندسازان نام آشنای کشور است که عمده تمرکز خود را به ساخت مستندهای با موضوع محیط‌زیست و حیات وحش ایران قرار داده است. همکاری او با فتح الله امیری منجر به تولید مستندهای زیادی در این حوزه شده و جوایز متعددی را از جشنواره‌های داخلی و خارجی از آن آنها کرده است.

او امسال با مستند «قلمرو» و مجموعه مستند «لحظات وحشی ایران» متقاضی حضور در هشتمین جشنواره تلویزیونی مستند شده است. قلمرو به کارگردانی مشترک او و فتح الله امیری است و لحظات وحشی ایران نیز به تهیه‌کنندگی امیری و کارگردانی عسگری تولید شده است.

عسگری درباره سوژه مجموعه جدید خود گفت: مجموعه مستند «لحظات وحشی ایران» درباره اتفاقات خاصی است که در محیط زیست ایران، توسط برخی افراد اثرگذار، حتی در پایین‌ترین لایه‌های محیط زیست رخ داده است. در این مستند به معرفی اشخاصی می‌پردازیم که برای حفظ محیط‌زیست ایران کارهای حفاظتی خاص و اقدامات متفاوتی انجام می‌دهند؛ سراغ محیط‌بانان و همیاران محیط‌زیست رفته‌ایم و لحظات بی‌نظیری که ثبت کرده‌اند را به تصویر می‌کشیم. برای مثال، تصاویری از حمله پلنگ و شکار او، حمله عقاب و شکار بره قوچ و میش و... در این مستند دیده می‌شود.

وی با اشاره به اینکه دغدغه این مستند، حفاظت از محیط‌زیست است، گفت: در این مستند افرادی مقابل دوربین آمده‌اند که تلاش‌های زیادی برای حراست از جمعیت حیات وحش ایران در اقلیم محیط‌زیست کشورمان انجام می‌دهند. همچنین به مشکلات متعدد آنها از جمله کمبود بودجه، نبود نیرو، افزایش شکارچیان و... می‌پردازیم.

این مستندساز درباره روند تولید مجموعه مستند لحظات وحشی ایران توضیح داد: بخش اول این مجموعه شامل 13 قسمت حدوداً 15 دقیقه‌ای بود و بخش دوم آن، هم‌اکنون در حال ساخت است. سعی کردیم با رعایت تنوع اقلیمی، به جاهای مختلف ایران برویم و ساخت این مستند را کامل کنیم. تلاشمان این بود که در این مستند، روندی از زندگی و حرفه محیط‌بانان و همیاران محیط‌زیست در مناطق تحت حفاظت به نمایش بگذاریم. علاوه براین، از تصاویر آرشیوی استفاده کردیم که عمده‌شان توسط خود محیط‌بانان ثبت و ضبط شده است. اگر چه در مواردی بازسازی هم داشته‌ایم.

وی خاطرنشان کرد: راوی تمامی اتفاقات، خود محیط‌بانان هستند و رویدادها را برای بینندگان توضیح می‌دهند. به عبارت دیگر می‌توان گفت که مستند «لحظات وحشی ایران» تلفیقی از تصاویر آرشیوی و مستند مشاهده‌گر از طبیعت ایران است.

عسگری درباره مستند «قلمرو» گفت: این مستند درباره یک پژوهشگر ایرانی است که در حال گذراندن تز دکتری خود است. او قصد دارد برای اولین بار تعدادی پلنگ ایرانی را در یکی از شهرهای خراسان رضوی و پارک ملی تندوره زنده‌گیری و قلاده‌گذاری کند. قلاده‌ای که برای این کار انتخاب می‌شد، مسیر حرکتی پلنگ و ورود او به مناطق مسکونی را نشان می‌داد، ما را از شکارهای او با خبر می‌کرد و قلمرو‌اش را نشان می‌داد. جالب است بدانید که برخی پلنگ‌ها به دلیل رانده شدن توسط پلنگ‌های غالب‌تر به سمت مناطق مسکونی روستایی حرکت و به دام‌های اهلی حمله می‌کنند.

او درباره حواشی تولید این مستند گفت: باید اشاره کنم که روند تحقیق و پژوهش او چالش‌های زیادی را برایش به همراه داشت. این کار برای اولین بار بود که انجام می‌شد و یکسری از طرفداران محیط زیست نگران و مخالف اجرای چنین کاری بودند. علاوه براین ساخت مستند قلمرو با چالش‌هایی همراه بود، چرا که یکی از 6 پلنگ انتخابی برای زنده‌گیری که تنها پلنگ ماده قلاده‌گذاری شده نیز بود، متاسفانه پس از قلاده‌گذاری از بین رفت. البته باید تاکید کنم که اثبات شد دلیل مرگ او درگیری با یک پلنگ نر بود اما، این اتفاق حواشی بسیار زیادی داشت و بازتاب‌های رسانه‌ای فراوانی پیدا کرد. به دلیل فشار رسانه‌ها، سازمان حفاظت از محیط زیست انجام این پروژه را برای مدتی متوقف کرد اما سپس براساس شواهدی که وجود داشت، قانع شدند که این حادثه به واسطه وجود گردن‌بندهای جی‌پس‌دار که مسیر حرکت پلنگ‌ها را مشخص می کرد، نبوده است.

کارگردان مستند قلمرو خاطرنشان کرد: این پژوهش از اهمیت بسیار زیادی برخوردار بود، چرا که منجر به تولید علم می‌شد؛ اینکه بتوانیم پلنگ ایرانی را قلاده‌گذاری و ردیابی کنیم، اطلاعات بسیار زیادی از زندگی آنان می‌داد و باعث حفاظت بهتر این گونه می‌شد. یکی از این اطلاعات، نوع رژیم غذایی آنهاست و به صورت عینی و واضح توانستیم تنوع رژیم غذایی پلنگ‌ها را ببینیم. دومین اطلاعات دریافتی ما، قلمرو آنها بود. جالب است بدانید که این حیوان مرز مشخصی برای خودش قائل نیست و پلنگی را زنده‌گیری کردیم که از مرزهای ایران عبور می‌کرد و به ترکمنستان می‌رفت! چنین اتفاقی برای اولین بار به صورت علمی همراه با مدارک ثبت می‌شد. این مستند برخلاف مجموعه «لحظات وحشی ایران»، کاملاً مشاهده‌گر است و ما در صحنه حضور داشتیم. لحظه به لحظه شخصیت‌های فیلم را دنبال می‌کردیم.

عسگری درباره دغدغه خود از ساخت مستند درباره حیات وحش ایران بیان کرد: ما قبل از اینکه مستندساز باشیم، خودمان را محیط‌بان می‌دانیم و در تمامی مستندهایی که با فتح الله امیری ساخته‌ایم، دغدغه‌های زیست محیطی‌مان مشخص است. به عبارت دیگر، در فیلم‌های خود به چالش‌های زیست محیطی و حیات وحش که در حال آسیب دیدن است، می‌پردازیم و به واسطه دغدغه و علاقه‌ای که به این رشته فیلمسازی داریم، نزدیک به 16 سال است به صورت تخصصی در حوزه مستندهای زیست محیطی و حفاظت از آن قدم برمی‌داریم. به دلیل همین علاقه، فشارها و سختی‌هایی که در این مسیر وجود دارد، خیلی مانع کار ما نمی‌شود و گاهی با امکانات بیشتر و گاهی با امکانات کمتر پیش می‌رویم.

او با تاکید بر اینکه سینمای مستند ایران در حال رشد و جهش گفت: سینمای مستند در حال پیشی گرفتن از سینمای داستانی است. به ویژه در سینمای مستند محیط زیست، استعدادهای بسیار خوبی در حال پیدا شدن هستند. معتقدم که این استعدادها به لحاظ مالی و تجهیزات باید حمایت شوند. مستندسازان خوبی در کشور داریم اما در سالیان اخیر بسیاری از آنها به دلیل مشکلات مالی، کم کار شدند. دقت داشته باشید سینمای مستند حیات وحش نیاز به تجهیزات خاصی دارد و به دلیل تورم موجود، این تجهیزات گران است. برهمین اساس، بودجه‌های تلویزیون و دیگر ارگان‌ها به حدی نیست که بتواند این هزینه‌ها را پوشش بدهد. شاید به همین دلیل است که برخی از مستندسازان مجبور به ترک کارشان می‌شوند که مایه تاسف است. به نظرم اگر دست‌اندرکاران حوزه مستند، از مستندسازان خوب کشور حمایت بیشتری کنند، حتما تولیدات خوبی خواهند داشت.

این مستندساز حوزه حیات وحش با اشاره به استقبال بینندگان از مستندهایی با این موضوع گفت: طبق نظرسنجی‌های تلویزیون، فیلم‌های مستند حیات وحش بیشترین مخاطب را دارند و بازخوردهای اطرافیان ما نیز همین موضوع را نشان می‌دهد. علاوه براین، اخیرا مستندهای محیط‌زیستی خوبی از شبکه مستند پخش می‌شود و به نظرم رویکرد این شبکه تلویزیونی نسبت به سینمای مستند تخصصی و دلسوزانه است. خوشبختانه حمایت‌های خوبی از مستندهای محیط زیستی صورت می‌گیرد.

وی اضافه کرد: هر چه قدر مستندهای محیط‌زیستی بیشتر ساخته شود و حیات وحش ایران، تعارضات محیط‌زیستی و دغدغه‌های موجود در این عرصه بیشتر نشان داده شود، حفاظت محیط زیست ما بیشتر خواهد شد که در نهایت به نفع طبیعت ایران تمام می‌شود. به نظرم هر چه قدر محیط‌زیست ایران را بیشتر رسانه‌ای کنیم، در راه حفاظت از آن قدم برداشته‌ایم. باید بگویم هر فیلم مستندی که در این زمینه ساخته می‌شود باعث ایجاد دغدغه در مدیران و آگاه‌سازی آنها می‌شود و در نهایت باعث حفاظت رو به جلو محیط زیست می‌شود.

عسگری با تاکید بر اینکه بودجه‌های دولتی برای حفاظت از محیط زیست کافی نیستند، گفت: برای اینکه حیات وحش ایران بهتر و بیشتر حفاظت شود، باید دستش در جیب خودش باشد و به سمت درآمدزایی برود. به عبارت دیگر، هر چه قدر این حوزه بتواند از بودجه‌های دولتی بی‌نیازتر شده و درآمد پایدار داشته باشد اتفاقات بهتری در جهت حفاظت از محیط زیست رخ می‌دهد. اگر تنها منبع بودجه‌ای برای این امر، دولتی باشد، روز به روز این بودجه‌ها کاهش پیدا می‌کند و آسیب آن به محیط زیست کشور می‌خورد. بنابراین، باید با استفاده از ابزار رسانه و ساخت مستند تلاش کرد تا مدیران این عرصه قانع شوند از بخش‌های خصوصی در حفاظت از محیط زیست ایران بیشتر کمک بگیرند و آن را به سمت درآمدزایی ببرند. در حال حاضر، نگاه ارگان‌ها به محیط زیست به چشم یک بخش هزینه‌بر و تشریفاتی است و متوجه گنج سرزمینی مان نیستند. این گنج می‌تواند مثل چاه‌های نفتی ما درآمد داشته باشد.

وی ادامه داد: در این بین نقش رسانه ملی بسیار پررنگ است و باید تلویزیون فیلم‌هایی بسازد تا مدیران و مسئولان و مردم را به سمت درآمدزایی از محیط زیست سوق بدهد.

او با اشاره به اینکه تلویزیون خانه مستندسازان است، گفت: به نظرم جای جشنواره تلویزیونی مستند در رسانه ملی واقعاً خالی بود و برگزاری آن اتفاق بسیار خوبی است. به نظرم گسترش این اتفاق حتماً بازخوردهای بیشتری خواهد داشت و مستندسازان بیشتری از دل شهرستان‌ها کشف می‌شوند. با تحقق این موضوع، هم دست جشنواره به مستندسازان شهرستانی می‌رسد و هم فیلمسازان خارج از پایتخت فرصت بسیار بهتری برای دیده شدن و کشف استعدادهایشان پیدا می‌کنند. خوشحالم که فیلم‌هایی را به این جشنواره ارسال کردم و امسال هم متقاضی حضور در آن هستم.