هشدار یک روانشناس به والدین کمال‌گرا

به گزارش مشرق، محمد نوری درباره رفتارهای مناسب والدین درباره انجام تکالیف دانش آموزان و کاهش استرس آنان در ایام تحصیل اظهار داشت: استرس مدرسه جزو مواردی است که دانش‌آموزان در تمام مقاطع تحصیلی به آن مبتلا هستند. یعنی از همان بدو ورود به مدرسه بحث اضطراب جدایی را برای کودکان کلاس اولی داریم و به دنبال آن و در همه مقاطع، اضطراب و استرس برای امتحانات و ارتباطات اجتماعی و تعامل با دیگر دانش آموزان وجود دارد.

اضطراب ناشی از کمال گرایی والدین

وی گفت: استرس موقعیتی تنش زاست که عوامل متعددی باعث آن می‌شوند. در رابطه با اضطراب دانش آموزان، یکی از عوامل اصلی انتظارات والدین کمال گراست. آنها انتظار عملکردی بسیار عالی را از فرزندان خود دارند. بنابراین وقتی فرزندانشان وارد مدرسه می‌شوند دچار تنش می‌شوند. این تنش خود را به شکل جسمانی و شناختی نشان می‌دهد.

استرس کم، استرس مفید نامیده و باعث می‌شود فرد تکالیف مدرسه خود را بنویسد و کارهایش را انجام دهد. اما وقتی استرس از یک حدی بگذرد و تکرار شود و شدت بالا پیدا کند تبدیل به استرس مزمن می‌شودنوری تصریح کرد: در قالب جسمی ممکن است دانش آموز دچار تپش قلب، تنگی نفس و احساس داغی در بدن خود شود که اگر استرس مدیریت نشود این علائم به مرور زمان تشدید می‌شود. از بُعد شناختی هم دانش آموز در عملکردها و فعالیت‌هایی که نیاز به کارگیری تمرکز و توجه دارد دچار مشکل خواهد شد. این باعث می‌شود که دانش آموز در کلاس درس و جلسه امتحان تمرکز لازم را نداشته باشد و نتایج امتحاناتش تحت تاثیر قرار گیرد.

انزوا از هم کلاسی‌ها

وی افزود: همین استرس شدید سبب آن می‌شود که دانش آموز از بعد رفتاری آسیب ببیند. یعنی منجر به تعامل کمرنگ و اجتناب دانش آموز از معلم یا هم کلاسی‌ها شود طوری که وی به سمت گوشه‌گیری و فاصله گرفتن از سایر هم کلاسی‌های خود رود.

این متخصص روانشناسی ادامه داد: البته استرس در حد خیلی کم برای دانش آموزان مورد نیاز است تا آنها را برانگیزد. این استرس کم، استرس مفید نامیده و باعث می‌شود فرد تکالیف مدرسه خود را بنویسد و کارهایش را انجام دهد. اما وقتی استرس از یک حدی بگذرد و تکرار شود و شدت بالا پیدا کند تبدیل به استرس مزمن می‌شود.

لزوم برخورد همدلانه کارکنان مدرسه با دانش آموزان

نوری گفت: استرس شدید و مزمن، سازگاری دانش آموز با مدرسه و اجتماع را دچار مشکل می‌کند و می‌تواند منجر به افت عملکرد وی در مدرسه شود. در چنین حالتی دانش آموز به مداخله درمانی نیاز پیدا می‌کند و مراجعه به مشاور روانشناس می‌تواند به وی کمک کند تا استرس و اضطراب خود را مدیریت کند.

وی افزود: خود ساختار مدرسه هم می تواند یکی از عوامل ایجاد استرس در دانش آموز باشد یعنی نحوه تعامل معلم، مدیر و ناظم و خدمات مدرسه با دانش آموز. به این عوامل، عوامل درون مدرسه‌ای گفته می‌شود.

«هر قدر برخورد کارکنان مدرسه با دانش آموز همدلانه و حمایتی باشد میزان استرس دانش آموز کاهش پیدا می‌کند. هر چقدر هم این برخورد سختگیرانه و با کنترل بیش از حد و خدایی ناکرده با تحقیر و توهین همراه باشد میزان استرس و اضطراب دانش آموز افزایش و تمایل وی به مدرسه رفتن کاهش پیدا می‌کند.»

قلدری برخی دانش آموزان

نوری گفت: هم کلاسی ها هم می‌توانند در کاهش یا افزایش استرس اثر گذار باشند. اگر دانش آموز در مدرسه تعاملات اجتماعی و در گروه‌های دانش آموزی حضور داشته باشد میزان استرسش پایین می‌آید. اما اگر فرد از سوی هم کلاسی‌های خود پذیرفته نشود و طرد شود، دچار گوشه گیری می‌شود و اضطرابش بالا می‌رود و آن حمایت گروهی همسالان خود را نخواهد داشت.

وی ادامه داد: ممکن است برخی دانش آموزان در مدرسه قلدری کنند یا بخواهند با دانش آموز دیگری با ارعاب و تهدید برخورد کنند. خود این عامل استرس زاست و باعث می‌شود کودک و نوجوان نخواهد به مدرسه برود یا در مدرسه احساس ترس و عدم امنیت کند.

اضطراب زیاد، دشمن نمره خوب

این روانشناس گفت: اضطراب و استرس در رابطه با تکالیف و امتحانات نیز از موارد اصلی اضطراب در دانش آموزان است. در چنین حالتی دانش آموز، دست به پیش بینی منفی از آینده می‌زند و مدام با خود می‌گوید نمی‌توانم از عهده قبولی در امتحان برآیم.

نوری تصریح کرد: این فکر منفی در ذهنش به صورت نشخوار ذهنی تکرار و باعث بالا رفتن استرس و فشار روانی می‌شود. در نتیجه تمرکز و توجه وی کاهش می‌یابد. همین ممکن است باعث شود در حالی که فرد درس را هم خوانده باشد و از نظر تحصیلی در سر کلاس عملکرد مناسبی داشته باشد نتواند در جلسه امتحان از پس سوالات برآید.

تصوری فاجعه گونه از آینده

وی ادامه داد: در چنین مواردی فرد با پیش بینی منفی از آینده از آن فاجعه سازی می‌کند و اضطرابش بیشتر و بیشتر می‌شود. از این رو مشاور یا روانشناس می تواند با مداخله درمانی و ایجاد چالش در افکار او به وی کمک کند. وقتی اضطراب و فشار روانی شدید عملکرد و کارکرد فرد را کاهش می‌دهد باید تمهیداتی اندیشیده شود تا این اضطراب‌ها کاهش یابد و مدیریت شود.

نوری گفت: مداخله در سیستم ساختاری و کارکنان مدرسه نیز از دیگر اقداماتی است که مشاوران و روانشناسان می‌توانند انجام دهند. اگر ما مشاوران و روانشناسان بتوانیم آموزش‌های لازم را به کادر مدرسه از معلمان گرفته تا نیروهای خدماتی و ناظم و مدیر بدهیم می‌توان استرس دانش آموزان را کاهش داد.

به دانش آموزان کمک کنیم که به جای درگیری در رقابت‌ها، کار تیمی و مهارت‌های زندگی را که در نهایت باعث کاهش استرس و اضطراب در سطح فردی، بین فردی و درون مدرسه‌ای می شود را تمرین و ممارست کنندضرورت یادگیری 10 مهارت اصلی زندگی

وی تاکید کرد: در کنار این، باید 10 مهارت اصلی زندگی را به دانش آموزان یاد داد. این باعث کاهش اضطراب و افزایش عملکرد فردی دانش آموز می‌شود. با یادگیری این مهارت‌ها، دانش آموز اعتماد به نفس پیدا می‌کند و یاد می‌گیرد چگونه در موقعیت‌های تنش زا که پیش از این نمی‌توانسته در آنها استرس خود را مدیریت کند، اضطرابش را مدیریت کند. فرد با یادگیری این مهارت‌ها و به کار بردن و تمرین و تکرار آنها عملکرد خود را بهبود می‌بخشد.

کودکانی در معرض خطر بیماری وسواس

نوری اضافه کرد: مداخله روانشناسی در رابطه با والدین کمال گرا هم می‌تواند اتفاق بیفتد. وقتی به والدینی که سخت گیری بیش از حد دارند و به کمتر از نمره 20 فرزندانشان راضی نیستند بیاموزیم که این انتظار آنها چه تاثیر منفی بزرگی بر فرزندانشان می‌گذارد متوجه می‌شوند می‌توانند با تغییر در رفتارشان، کاهش استرس در فرزندانشان را شاهد باشند.

این روانشناس ادامه داد: به والدین چنین کودکانی به صراحت می‌گوییم که این کمال گرایی آنها می‌تواند فرزندشان را به سمت مشکلات شخصیتی و بیماری‌هایی از جمله شخصیت وسواسی یا اختلالات اضطرابی سوق دهد.

مراقبه (مدیتیشین) و ورزش‌های هوازی

وی گفت: مداخله روانشناسی همچنان می‌تواند بین همتایان و دانش آموزان باشد. یعنی به دانش آموزان کمک کنیم که به جای درگیری در رقابت‌ها، کار تیمی و مهارت‌های زندگی را که در نهایت باعث کاهش استرس و اضطراب در سطح فردی، بین فردی و درون مدرسه‌ای می شود را تمرین و ممارست کنند. همچنین آموزش‌هایی مثل ذهن آگاهی، مدیتیشن، ریلکسیشن و تنفس عمیق می‌تواند استرس دانش آموز را کم کند.

نوری افزود: همچنین اگر دانش آموز را ترغیب کنیم که ورزش هوازی را جزو برنامه‌های خود قرار دهد و سبک زندگی‌اش از جمله خواب و تغذیه‌اش را بهبود بخشد، می‌توان استرس او را کاهش داد.

وی در پایان گفت: اگر بخواهیم یک جمع بندی داشته باشیم عوامل درون مدرسه‌ای، خانگی و شخصی استرس را ایجاد می‌کند که اگر این اضطراب بالا و مزمن شود می‌تواند اثرات مخربی بر جسم و روان دانش آموز بگذارد. با مداخلاتی که در بعد فردی، اجتماعی، درون مدرسه‌ای و خانوادگی می‌تواند اتفاق بیفتد، اضطراب دانش آموز کاهش می‌یابد و در نهایت سلامت روان و ارتقای بهداشت روان دانش آموزان می‌خورد.