همه چیز درباره افزایش 35 درصدی تعرفه‌های برق / گرانی قانونی بود؟
شایعات اخیر باعث شده بود برخی تصور کنند که تعرفه برق در آبان ماه دوباره افزایش یافته است. واقعیت آن است که این افزایش مربوط به خردادماه بوده و افزایش سالانه تعرفه‌ها طبق قانون اجرا شده است.
فاطمه صالحی در روزنامه دنیای اقتصاد نوشت: با وجود انتشار شایعاتی مبنی بر افزایش 35درصدی تعرفه برق در آبان ماه، به گفته مدیرکل دفتر مدیریت انرژی و برنامه‌ریزی امور مشتریان توانیر، این نرخ مربوط به خردادماه بوده و هیچ افزایش جدیدی در آبان اعمال نشده است.
این امر موجب شد تا نظام تعرفه‌ای صنعت برق در 4سال گذشته را مورد بررسی قرار دهیم؛ آمارهایی که منعکس کننده نکاتی در رابطه با این صنعت حیاتی است. بررسی روند چهار سال اخیر نشان می‌دهد هزینه تولید هر کیلووات‌ساعت برق از 3075 ریال در سال 1400 به 9520 ریال در سال 1404 رسیده است؛ افزایشی حدود سه برابر که نشان می‌دهد هزینه‌های تامین برق با شتاب بیشتری نسبت به افزایش تعرفه‌ها رشد کرده‌اند. منبع قیمت‌ها در این گزارش «شرکت توزیع نیروی برق استان تهران» بوده است.
در مقابل، قیمت برق خانگی در این مدت تنها حدود دوبرابر افزایش یافته و یک خانوار با «مصرف معمولی» 200کیلووات ساعت که پیش‌تر حدود 14هزار تومان پرداخت می‌کرد، اکنون حدود 31هزار تومان می‌پردازد. این اختلاف نشان می‌دهد افزایش قیمت برق خانگی همچنان از رشد واقعی هزینه تولید عقب مانده و به عبارت دیگر، تعرفه برق برای مصرف‌کننده به شکل معقولی افزایش یافته است. بنابراین می‌توان گفت مشکل اصلی مردم نه قیمت برق، بلکه قطع و ناپایداری در تامین برق است.
به جای تمرکز صرف بر افزایش تعرفه‌ها، اصلاح شبکه، بهبود مدیریت مصرف و کاهش خاموشی‌ها می‌تواند فشار واقعی بر خانوارها را کاهش دهد و تضمین کند که افزایش منطقی قیمت برق با کیفیت و پایداری خدمات همراه باشد. در همین راستا ارائه مشوق به افرادی که مصرف بهینه دارند و افزایش نرخ تعرفه برق برای افراد پرمصرف و همچنین استفاده از این منابع برای توسعه نیروگاه‌ها می‌تواند جایگزین رویه پرهزینه خاموشی‌ها شود.
شایعه افزایش قیمت برق
شایعات اخیر باعث شده بود برخی تصور کنند که تعرفه برق در آبان ماه دوباره افزایش یافته است. واقعیت آن است که این افزایش مربوط به خردادماه بوده و افزایش سالانه تعرفه‌ها طبق قانون اجرا شده است. در چارچوب نظام جدید، حدود 75درصد از مشترکان زیر الگوی مصرف قرار دارند و از نرخ پایین تر بهره‌مند می‌شوند، اما خانوارهای پرمصرف با عبور از پله‌های بالاتر، هزینه بیشتری پرداخت می‌کنند.
نظام پلکانی تعرفه‌ها
در نظام تعرفه‌گذاری پلکانی، مشترکان به چهار گروه تقسیم می‌شوند. مصرف زیر الگو با نرخ پایین‌تر، مصرف 1.5 تا 2.5برابر الگو با 2.5برابر نرخ پایه و مصرف بیش از 2.5برابر الگو با پنج برابر نرخ پایه محاسبه می‌شود. این نظام باعث شده است فشار اصلی بر خانوارهای پرمصرف متمرکز شود و کنترل مصرف انرژی تشدید شود. در چهار سال اخیر، افزایش تعرفه‌ها برای بخش کشاورزی بسیار محدود بوده است. تعرفه پمپاژ آب که در سال‌های 1400 و 1401 ثابت مانده بود در سال 1403، 14.5درصد افزایش یافت. با احتساب افزایش سال جاری، رشد تجمعی چهار ساله حدود 31 درصد خواهد بود که بسیار کمتر از افزایش تعرفه خانگی است.
تعرفه برق دامداری و مرغداری نیز طی چهار سال حدود 72 درصد افزایش یافته که همچنان کمتر از افزایش تعرفه خانگی پرمصرف است. صنایع نیز از حمایت نسبی برخوردار بوده‌اند. تعرفه‌ها در سال1401 کاهش یافت و در سال 1403 تنها 14.4رصد افزایش پیدا کرد؛ با احتساب افزایش 35درصدی در سال جاری در سال1404، افزایش تجمعی چهار ساله حدود 42درصد برآورد می‌شود که همچنان کمتر از افزایش تعرفه‌های خانگی پرمصرف است.
صنایع بزرگ انرژی‌بر مانند فولاد، آلومینیوم و پتروشیمی تحت سیستم ویژه‌ای قرار دارند که برق را مستقیم از بورس انرژی خریداری می‌کنند تا رقابت‌پذیری تولید حفظ شود. اما گفتنی است که دولت همچنان که در مواقع ناترازی برق، بخش خانگی را در اولویت روشنایی قرار می‌دهد، در بحث قیمت با بخش مولد اقتصاد یعنی صنعت و کشاورزی با انعطاف قیمتی بیشتر و افزایش قیمت کمتری رفتار می‌کند.
صنایع، کشاورزی و بخش عمومی
بنابر آمارها، بخش تجاری و عمومی بیشترین افزایش تعرفه را تجربه کرده است. نانوایی‌های غیرسنتی و برخی مراکز خدماتی در ساعات اوج‌بار رشد 330.8درصدی داشته‌اند و ادارات دولتی و شهرداری‌ها نیز افزایش 245درصدی را تجربه کرده‌اند. بیمارستان‌ها، مدارس و مراکز آموزشی دولتی نیز طی چهار سال رشد 370درصدی را تجربه کرده‌اند که نشان‌دهنده کاهش یارانه بخش عمومی و دولتی است. یکی از ویژگی‌های خاص تعرفه‌گذاری کشور، تفکیک مناطق گرمسیر است.
استان‌های خوزستان، بوشهر، هرمزگان و برخی شهرستان‌های جنوبی الگوی مصرف بالاتر و تعرفه پایین‌تری دارند. برای نمونه تعرفه در منطقه گرمسیر، حدود یک‌سوم تعرفه مناطق عادی است. این سیاست اجازه می‌دهد ساکنان این مناطق به واسطه اقلیم گرم و خشک و نیاز بیشتر به خنک‌کننده‌های هوا، امکان استفاده از برق را با قیمتی معقول داشته باشند.
با وجود افزایش تعرفه برق طی چهار سال اخیر، مقایسه این رشد با روند افزایش هزینه‌های تولید و تورم نشان می‌دهد فشار اقتصادی برق بر خانوارها و صنایع آن‌چنان شدید نبوده است. هزینه تامین هر کیلووات‌ساعت برق حدود 209درصد افزایش یافته است، اما صورت‌حساب خانوار معمولی حدود دوبرابر شده و برای صنایع عمده انرژی‌بر، رشد تعرفه کمتر از 50 درصد بوده است. این در حالی است که تورم عمومی، رشد قیمت مواد اولیه، هزینه‌های حمل‌ونقل و دستمزدها طی همان دوره بسیار بیشتر بوده و افزایش بهای تمام‌شده محصولات صنعتی و کشاورزی اغلب ناشی از این عوامل است.
در نتیجه، سیاست قیمت‌گذاری دولت در نظام پلکانی و افزایش نرخ با شیب ملایم برای کشاورزی و صنایع، اثر مستقیم و قابل‌توجهی بر هزینه تولید نداشته و بیشتر به هدف مدیریت مصرف و کنترل مشترکان پرمصرف متمرکز شده است. به عبارت دیگر، افزایش تعرفه برق در چهار سال اخیر با وجود اینکه برای برخی گروه‌های پرمصرف محسوس بوده، در مقیاس کل اقتصاد و نسبت به سایر هزینه‌های جاری تولید، همچنان معقول و قابل کنترل باقی مانده است.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.