وضعیت مصرف آب در کشور / چه میزان هدر می رود؟

هدر رفت آب در کشور ما میزان بالایی دارد اما همین میزان از سرانه جهانی کم تر است. مصرف آب باید با رعایت الگوی مصرف باشد که در غیر این صورت، بحران آب برای ما جدی تر خواهد شد.

یک مقام مسوول گفت: میانگین جهانی هدررفت آب را در حدود 35درصد و این رقم را در ایران 31.3 درصد عنوان کرد و به تشریح 7 اقدام وزارت نیرو در سال 1402 برای کاهش آب بدون درآمد پرداخت.

علی سیدزاده با بیان اینکه آب بدون درآمد در شبکه توزیع آب به صورت اختلاف بین کل ورودی به سیستم و مصارف مجاز با درآمد تعریف شده است، به تقسیم آب بدون درآمد به سه بخش هدر رفت واقعی، هدر رفت ظاهری و مصارف مجاز بدون درآمد اشاره کرد.

وی با تأکید بر اینکه بالا بودن آب بدون درآمد در یک سیستم، منجر به هدر رفتن و اتلاف منابع با ارزش و محدود آب و سرمایه‌گذاری‌های غیرضروری در بخش تولید می‌شود، افزود: بر این اساس کاهش آب بدون درآمد یکی از مباحث و اقدامات کلیدی در مدیریت سیستم‌های آبرسانی بوده و به ویژه در شرایط کاهش و کمبود منابع آب، جلوگیری از هدر رفت آب تصفیه شده، نقش مهم‌تری را ایفا می‌کند.

وی در ارتباط با مزایای کاهش آب بدون درآمد در شبکه، اظهار کرد: در این رویکرد نیاز به تولید و تصفیه آب کمتر خواهد شد و متعاقباً صرفه‌جویی زیادی در هزینه‌های بهره‌برداری و نگهداری رخ داده و نیاز به توسعه ظرفیت به تعویق خواهد افتاد. هدر رفت ظاهری کاهش یافته و اسراف در مصرف کاهش یافته و میزان کل مصرف کمتر می‌شود. درک و شناخت بهتری از الگوی مصرف واقعی ایجاد شده و در نتیجه امکان بهینه کردن سیستم‌های توزیع و بهبود پیش‌بینی تقاضا فراهم می‌شود. علاوه بر این جریان‌های فاضلاب و آلودگی‌ها کمتر خواهد شد.

مدیرکل دفتر مدیریت مصرف آبفای کشور با بیان اینکه حجم آب بدون درآمد و یا هدر رفت آب در جهان بسیار زیاد است، تصریح کرد: هر ساله بیش از 32 میلیارد متر مکعب آب تصفیه شده از طریق نشت از شبکه‌های توزیع هدر می‌رود. علاوه بر آن 16 میلیارد متر مکعب در سال، آب تصفیه شده به دست مشترکان می‌رسد اما به دلایلی همچون مصارف غیر مجاز (آب دزدی)، عدم دقت در اندازه‌گیری و خطای مدیریتی به حساب نمی‌آید (قبض صادر نمی‌شود).

سیدزاده با اشاره به اینکه میانگین جهانی هدر رفت آب در حدود 35 درصد برآورد شده است، خاطر نشان کرد: این در حالیست که در بعضی کشورهای دارای درآمد کم، مقدار هدر رفت در حدود 50-60 درصد منابع آبی است.

وی با بیان اینکه در کشورهای در حال توسعه، هدر رفت منابع ناشی از سطوح بالای آب بدون درآمد، قابل ملاحظه است، ادامه داد: بر اساس یک برآورد محافظه‌کارانه از کل هزینه‌های سالانه خدمات و تأسیسات آبرسانی مربوط به آب بدون درآمد در سراسر جهان، این رقم در حدود 14 میلیارد دلار است که در حدود یک سوم از این مقدار مربوط به کشورهای در حال توسعه است.

وی با بیان اینکه در کشورهای در حال توسعه روزانه در حدود 45 میلیون متر مکعب آب از طریق نشت از شبکه‌های توزیع هدر می‌رود، افزود: این حجم، برای آبرسانی به حدود 200 میلیون نفر کافی است. به طور مشابه روزانه نزدیک به 30 میلیون متر مکعب آب تصفیه شده به دست مشترکان می‌رسد، اما به دلایلی همچون مصارف غیر مجاز (آب دزدی)، عدم دقت در اندازه‌گیری و خطای مدیریتی به حساب نمی‌آید (قبض صادر نمی‌شود).

وی در ارتباط با اینکه از بین بردن کل آب بدون درآمد در تأسیسات آبرسانی امکان‌پذیر و عملی نیست، اظهار کرد: رساندن سطح هدر رفت در کشورهای در حال توسعه به نصف مقدار فعلی، یک هدف واقع‌بینانه به نظر می‌رسد؛ این میزان کاهش هدر رفت می‌تواند سالانه در حدود 2.9 میلیارد دلار سرمایه اضافی برای بخش آب تولید کند (به علت افزایش درآمد و کاهش هزینه) و امکان آبرسانی به 90 میلیون نفر جمعیت جدید را بدون نیاز به سرمایه‌گذاری جدید در بخش تولید و یا برداشت بیشتر از منابع محدود آبی، فراهم کند.

مدیرکل دفتر مدیریت مصرف آبفای کشور میزان آب بدون درآمد در کشور ایران را در حدود 31.3 درصد مطابق آخرین جدول بالانس آب عنوان کرد و افزود: از این میزان 15.5 درصد مربوط به هدر رفت فیزیکی (واقعی)، 14.4 درصد هدر رفت غیرفیزیکی (ظاهری و غیرمجاز) و 1.4 درصد مربوط به مصارف مجاز بدون درآمد است.

سیدزاده در ارتباط با اقدامات کشور ایران در سال 1402 به منظور کنترل و کاهش هدر رفت آب، یادآور شد: اصلاح و بازسازی حدوداً 2671 کیلومتر شبکه فرسوده آب، بازسازی 336 کیلومتر خطوط انتقال، نشت‌یابی 1684 کیلومتر خطوط انتقال، نشت‌یابی 18 هزار و 797 کیلومتر شبکه توزیع، نشت‌یابی و رفع نشت 340 باب مخزن ذخیره آب، تعویض 356 هزار کنتور خراب مشترکان و خرید و نصب 141 دستگاه شیر فشار شکن از اهم اقدامات انجام شده در سال 1402 برای کنترل و کاهش هدر رفت آب تا کنون بوده است.

وی تصریح کرد: امید است با برنامه‌ریزی انجام شده در شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور و تلاش شرکت‌های آب و فاضلاب در سال‌های آتی گام به گام شاهد کاهش آب بدون درآمد و هدر رفت در شبکه‌های توزیع آب کشور ایران باشیم.