پالس اظهارات رئیس سازمان توسعه تجارت به صادرکنندگان برای عدم بازگشت ارز

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، علیرضا دهقان‌دهنوی، رئیس سازمان توسعه تجارت، در نشست اخیر خود در اتاق بازرگانی با انتقاد از اجرای هفت‌ساله پیمان‌سپاری ارزی گفت: در این سال‌ها که قانون پیمان‌سپاری اجرا شد، نرخ ارز از 4 تا 5 هزار تومان به چندین برابر افزایش یافت.

آیا واقعاً پیمان‌سپاری توانسته نرخ ارز را کنترل کند؟ (که با تشویق حضار همراه شد). دولتی‌ها معمولاً می‌گویند اگر ما نبودیم اوضاع بدتر می‌شد، اما من معتقدم اگر پیمان‌سپاری ارزی نبود، اوضاع بهتر می‌شد و صادرات هم رشد می‌کرد.

وی در بخش دیگری از سخنانش بر ضرورت کاهش مداخله دولت در بازار تأکید کرد و گفت: باید یک بار هم برعکس عمل کنیم و دولت دخالت نکند تا بازار مسیر خود را طی کند. تاکنون سیاست‌های سختگیرانه جواب نداده است؛ مثل کسی که سه هندوانه را با هم برمی‌دارد و طبیعی است به نتیجه نمی‌رسد.

رئیس سازمان توسعه تجارت ایران گفت: راه‌حل اساسی کنار گذاشتن پیمان‌سپاری ارزی و ریسک‌زدایی از بازار ارز است. حتی با وجود شرایط جنگ اقتصادی و تحریم‌ها، دقیقاً به همین دلیل باید این سیاست اصلاح شود، زیرا ادامه آن به بهبود اوضاع منجر نخواهد شد.

دهنوی، غایب جلسات کارگروه بازگشت ارز

اما این اظهارات با واکنش‌های تند برخی فعالان اقتصادی و کارشناسان روبه‌رو شد. این منتقدان می‌گویند دهقان‌دهنوی در حالی مدعی ناکارآمدی پیمان‌سپاری ارزی است که خود در جلسات کلیدی کارگروه بازگشت ارز حاصل از صادرات شرکت نکرده و صرفاً به انتقاد پرداخته است.

یک مقام مطلع اقتصادی در گفت‌وگو با تسنیم تأکید کرد: از آذر 1401 تاکنون، بیش از یک سال است که کارگروه بازگشت ارز به‌طور منظم ماهانه یا دوبار در ماه تشکیل جلسه داده، اما رئیس سازمان توسعه تجارت حتی در یک جلسه نیز حضور نداشته است.

به گفته وی، عملکرد رئیس سازمان توسعه تجارت در حوزه کارت‌های بازرگانی نیز محل انتقاد جدی است: در این دوره تعداد کارت‌های بازرگانی به 43 هزار فقره رسیده که بخش عمده آن کارت‌های اجاره‌ای و یک‌بارمصرف است. این یعنی تخریب مقررات به‌جای اصلاح آن.

عدم بازگشت ارز صادراتی عامل تلاطمات ارزی کشور 

منتقدان همچنین معتقدند که مخالفت دهقان‌دهنوی با پیمان‌سپاری ارزی در عمل به معنای باقی ماندن ارز صادراتی در خارج از کشور است. حسنخانی کارشناس اقتصادی در گفت و گو با تسنیم در این باره می‌گوید: تجربه سال‌های 97 و 98 نشان می‌دهد هرگاه بازگشت ارز صادراتی تقویت شد، تلاطمات ارزی کاهش یافت و بالعکس، عدم بازگشت ارز به جهش‌های ارزی و بحران در اقتصاد منجر شد. پیمان‌سپاری در شرایط تحریم مهم‌ترین ابزار تأمین نیازهای ارزی کشور است.

این کارشناس افزود: وقتی دهقان‌دهنوی می‌گوید پیمان‌سپاری ارز بد است، معنایش این است که منابع ارزی کشور در خارج باقی بماند. بنظر می رسد چنین اظهاراتی از ناآگاهی نسبت به مختصات اقتصاد ایران است.

بی‌توجهی به قانون، عامل جهش دلار است

دهقان‌دهنوی همچنین در اظهاراتی عنوان کرده است که: سیاست‌های تجاری باید تعیین‌کننده سیاست‌های ارزی باشند، نه برعکس. متأسفانه در ایران، قانون قاچاق کالا و ارز جایگزین سیاست تجاری شده است. به‌گونه‌ای که 80 درصد پرونده‌های قاچاق در هیأت تجدیدنظر گمرک تشکیل می‌شود و حتی در پایانه‌های مرزی، خود گمرک تشخیص قاچاق می‌دهد. امروز پلیس امنیت اقتصادی هم به مرجع اصلی تشخیص قاچاق بدل شده است؛ این روند یک انحراف بزرگ است.

این اظهارات هم واکنش‌های متعددی در پی داشت. کارشناسان معتقدند پیمان‌سپاری ارزی به‌خودی خود عامل جهش نرخ ارز نیست، بلکه آنچه منجر به تلاطم بازار شده عدم پایبندی به این قانون و تصمیماتی است که اجرای آن را بی‌اثر کرده است.

مجوزهای واردات کالاهای غیرضروری، رسمیت‌بخشی به نرخ بازار غیررسمی از طریق راه‌اندازی تالار دوم ارز و سایر اقداماتی که قانون را دور می‌زند، باعث شده پیمان‌سپاری کارکرد واقعی خود را از دست بدهد.

لازم به ذکر است اظهارنظر درباره سیاست‌های ارزی در شرایط تحریم‌های همه‌جانبه، بر عهده بانک مرکزی است، نه سازمان توسعه تجارت. در چنین شرایطی حتی یک دلار ارز برای کشور حیاتی است و هرگونه سیاست‌گذاری بدون هماهنگی با بانک مرکزی می‌تواند تبعات سنگینی برای اقتصاد داشته باشد.

تک‌نرخی‌سازی ارز؛ تجربه‌ای شکست‌خورده

منتقدان همچنین به موضع‌گیری‌های دهقان‌دهنوی درباره تک‌نرخی‌سازی ارز اشاره می‌کنند. به گفته آنان، این موضوع خارج از حیطه اختیارات رئیس سازمان توسعه تجارت است و بارها توسط دولت‌های مختلف آزموده شده، اما نه تنها موفقیتی در پی نداشته بلکه منجر به جهش‌های ارزی و کوچک‌تر شدن سفره مردم شده است.

همان‌طور که جذاب نگه‌داشتن صادرات اهمیت دارد، کنترل نرخ ارز نیز به همان اندازه حیاتی است، چراکه مستقیماً با معیشت مردم در ارتباط است. نادیده گرفتن این واقعیت به معنای بی‌اعتنایی به زندگی روزمره مردم است.

اظهارات اخیر رئیس سازمان توسعه تجارت درخصوص پیمان‌سپاری ارزی، قاچاق کالا و نقش دولت در بازار، بازتاب گسترده‌ای در میان فعالان اقتصادی داشته است. در حالی‌که او خواستار کاهش مداخله دولت و لغو پیمان‌سپاری است، منتقدان معتقدند این دیدگاه‌ها با واقعیات اقتصاد ایران و ضرورت بازگشت ارز صادراتی در تضاد است و حتی می‌تواند تهدیدی برای ثبات ارزی کشور به شمار رود.