پایان «آب» در 320 روستا

استان یزد یک‌میلیون و 300 هزار نفر جمعیت دارد و به دلیل اینکه یکی از کم‌بارش‌ترین استان های کشور است، نیمی از منابع مورد نیاز آب شرب استان از خارج از استان تامین می‌شود. در اوج مصرف، نیاز شهر یزد به آب شرب به سه هزار و 500 لیتر در ثانیه می‌رسد که با مدیریت بهینه مخازن، در هیچ نقطه‌ای از شهر افت فشار آب نداشتیم. با وجود کمبود منابع و افزایش مصرف، بیش از 320 روستا تنها با تانکر آب‌رسانی می‌شوند و با تکمیل مخازن جدید تاب‌آوری آبی استان به 36 ساعت افزایش خواهد یافت.

در این باره مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب یزد گفت: سال 1404 یکی از دشوارترین تابستان‌های تاریخ استان یزد بود. قطعی‌های مکرر برق، افزایش مصرف ناشی از گرمای بی‌سابقه و محدودیت جدی منابع، فشار سنگینی بر شبکه وارد کرد. با این حال، مدیریت همزمان منابع و مخازن ذخیره باعث شد که در هیچ نقطه‌ای از استان، قطعی یا افت فشار شدید آب رخ ندهد.

جلال علمدار افزود: سطح ذخایر هیچ‌یک از مخازن یزد امسال به کمتر از دو متر نرسید. این در حالی است که در سال گذشته سطح برخی مخازن تا 40 یا 50 سانتی‌متر کاهش یافت و در آستانه بحران جدی قرار گرفتیم. مقایسه این وضعیت نشان می‌دهد که اقدامات انجام‌شده در حوزه ذخیره‌سازی و مدیریت مصرف، تا چه حد موثر بوده است. وی با اشاره به اینکه اکنون بیش از 320 روستا به صورت سیار و تنها با تانکر آب‌رسانی می‌شوند، خاطرنشان کرد: تقریبا تمامی قنات‌ها و چاه‌های سنتی در این روستاها به دلیل خشکسالی‌های پی‌درپی خشک شده‌اند و دیگر منبعی برای تامین آب پایدار وجود ندارد.

به گفته مدیرعامل آبفا یزد، تامین آب در این مناطق فقط برای مصرف شرب انجام می‌شود و امکان تامین آب کشاورزی یا آبیاری درختان وجود ندارد. وظیفه شرکت آبفا صرفا رساندن آب شرب سالم و بهداشتی به مردم است، اما متاسفانه در روزهای پایانی هفته با هجوم جمعیت به روستاها، تنش‌ها چند برابرمی‌شود.

علمدار، هزینه‌های این خدمات را سنگین دانست و گفت: کرایه یک تانکر حمل آب به روستا حدود سه‌میلیون تومان است و برای هر مترمکعب آبی که به روستاها منتقل می‌کنیم نزدیک به 300 هزار تومان هزینه می‌شود؛ از این رو این آب با چنین هزینه‌ای تنها برای شرب تامین می‌شود و نباید به مصرف‌های غیرضروری اختصاص یابد.

 افزایش ظرفیت ذخیره و تاب‌آوری

علمدار در ادامه به طرح‌های ذخیره‌سازی اشاره کرد و گفت: در سه سال اخیر برنامه‌ای برای افزایش 170 هزار مترمکعبی ظرفیت ذخایر آبی استان تدوین و اجرا شد که تاکنون حدود 30 هزار مترمکعب وارد مدار بهره‌برداری شده و تا پایان امسال 140 هزار مترمکعب دیگر نیز تکمیل خواهد شد.

وی توضیح داد: پیش از این، اگر جریان آب انتقالی از خارج استان قطع می‌شد، ما تنها می‌توانستیم برای 24 ساعت نیاز مردم را تامین کنیم. اما با تکمیل و بهره‌برداری از مخازن جدید، تاب‌آوری استان در شرایط بحران به 36 ساعت افزایش خواهد یافت. این یک تحول مهم در پایداری تامین آب است.

مدیرعامل آبفای یزد با اشاره به محدودیت‌های مالی طرح‌ها گفت: تکمیل مخازن ذخیره و خطوط انتقال نیازمند سرمایه‌گذاری کلان است. اکنون شرکت آبفا بیش از 350‌میلیارد تومان بدهی در این زمینه دارد. با وجود سختی‌ها و مشکلات اعتباری، این طرح‌ها در زمان مناسب و با کیفیت بالا در حال اجرا هستند. ما به‌رغم همه فشارها توانسته‌ایم روند توسعه زیرساخت‌های آبی استان را متوقف نکنیم.

 تامین 50 درصد آب شرب از خارج استان

علمدار خاطرنشان کرد: یکی از موضوعات کلیدی در مدیریت آب یزد، وابستگی به منابع فرا استانی است که در این زمینه حدود نیمی از آب شرب استان از خارج از مرزهای یزد تامین می‌شود.

در شهر یزد، در زمان اوج مصرف، بیش از 3500 لیتر بر ثانیه آب برای شرب نیاز است. بدون انتقال آب از خارج استان، تامین این حجم امکان‌پذیر نخواهد بود.

وی افزود: این وابستگی نشان می‌دهد که مدیریت مصرف، افزایش تاب‌آوری و توسعه زیرساخت‌ها باید همزمان و به‌طور جدی دنبال شود، زیرا هرگونه اختلال در انتقال آب می‌تواند بحران گسترده‌ای در استان ایجاد کند.

مدیرعامل آبفای یزد در ادامه به طرح رینگ شهری یزد اشاره کرد و گفت: این رینگ که با طول 160 کیلومتر طراحی شده، نقش حیاتی در توزیع یکنواخت آب در سراسر شهر خواهد داشت. تاکنون حدود 70 کیلومتر آن اجرا شده و 90 کیلومتر دیگر باقی مانده است. هدف‌گذاری ما این است که ظرف دو سال آینده کل این رینگ به بهره‌برداری برسد. وی توضیح داد: تفاوت فشار و کیفیت آب در نقاط مختلف یزد ناشی از همین تکمیل‌نشدن رینگ شهری است. با بهره‌برداری کامل از آن، فشار و کیفیت آب در سراسر شهر به‌طور یکنواخت و پایدار خواهد شد.

چشم‌انداز 15 ساله برای امنیت آبی

علمدار با اشاره به رعایت عدالت در تامین آب در استان گفت: برای تک‌تک شهرستان‌ها و مناطق حاشیه‌ای یزد مخازن و زیرساخت‌های لازم در حال اجراست و اگر این طرح‌ها طبق برنامه تکمیل شوند امیدواریم 10 تا 15 سال آینده استان یزد با کمبود جدی آب شرب روبه‌رو نشود.

وی افزود: وظیفه ما تامین آب شرب مردم است و این کار را حتی در سخت‌ترین شرایط تضمین می‌کنیم اما واقعیت این است که توان تامین آب برای کشاورزی، باغات و درختان وجود ندارد.

یزد، الگوی کشور در مدیریت مصرف آب

درباره شرایط و مصرف آب در استان یزد مدیر روابط‌عمومی و امور بین‌الملل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور معتقد است که یزد با ثبت کم‌ترین میزان هدررفت شبکه و بهره‌گیری از میراث کهن قنات‌ها، امروز به الگویی ملی در مدیریت مصرف آب تبدیل شده است.

مهدی بختی با تشریح مفهوم آب بدون درآمد، افزود: این شاخص شامل هدررفت شبکه، انشعابات غیرمجاز، خطای محاسبه کنتور و آبی است که به نهادهای خدمات‌رسان مانند آتش‌نشانی اختصاص می‌یابد و میانگین کشوری هدررفت شبکه 14.9 درصد است، در حالی‌که یزد با ثبت رقم 12.5 درصد عملکردی بهتر از میانگین کشور داشته است.

مدیرکل روابط عمومی شرکت مهندسی آبفا کشور با اشاره به جایگاه تاریخی یزد در مهندسی آب اظهار کرد: قنات‌ها و کاریزهای این دیار، نمادی جهانی از مدیریت پایدار منابع آبی هستند و انتظار می‌رود متولیان امروز با بهره‌گیری از این میراث و تلفیق آن با فناوری‌های نوین، مدیریت مصرف را به بهترین شکل ادامه دهند. بختی خاطرنشان کرد: کشور در سال‌های اخیر با خشکسالی‌های پی‌درپی و تنش‌های شدید آبی مواجه بوده و تحقق برنامه‌های صنعت آبفا بدون همراهی مردم و رسانه‌ها امکان‌پذیر نبوده است.

وی با اشاره به موضوع بهره‌برداری از منابع آبی خاطرنشان کرد: منطقی‌ترین و قابل‌دفاع‌ترین دلیل حفر چاه در شرایط فعلی، تامین آب شرب شهروندان است و باید تدبیری برای سایر حوزه‌ها کرد؛ هرچند حفاظت از سفره‌های زیرزمینی و آبخوان‌ها ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.

واقعیت این است که در شرایط خاص امروز ایران به ویژه در استان‌های کویری و درگیر با خشکسالی‌های مستمر، تامین پایدار آب شرب سالم برای مردم بسیار سخت شده و مهم‌ترین راهکار، صرفه‌جویی و مدیریت مصرف آب است که در این بخش به اذعان آمارها کشوری، یزد نمونه و الگوست.