پیدا کردن توله خرس در 270 هکتار سخت نبود اگر کمی مسئولیت‌پذیر بودید
اگر نفر اول حفاظت از حیات وحش کشور پیدا کردن توله خرس در فضای 270 هکتاری را دشوار بداند، باید برای یوزها، خرس‌های بلوچی، میش مرغ و سایر گونه‌های ارزشمند حیات وحش که در فضای بسیار بزرگتر از این در خطر انقراض قرار دارند،گریست.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، حادثه گم‌شدن توله‌خرس در کلینیک حیات‌وحش پارک پردیسان تهران در خردادماه 1404، در حالی رخ داد که این مرکز زیر نظر سازمان حفاظت محیط‌زیست و با هدف بازپروری و درمان حیوانات آسیب‌دیده فعالیت می‌کند. اما این رخداد تلخ نشان داد که جایی که باید به حیات‌وحش «زندگی دوباره» ببخشد، خود به محیطی ناایمن و غیراستاندارد برای آنان تبدیل شده است.
توله‌خرس قهوه‌ای که مدتی در این مرکز نگهداری می‌شد، نیمه‌شب از محوطه کلینیک خارج شد و به فضای باز پارک وارد شد؛ جست‌وجوها برای یافتن او بی‌نتیجه ماند و عملیات پس از چندین روز متوقف شد.
گم شدن توله خرس پردیسان؛ افتضاح سازمان محیط زیستکلینیک حیات‌وحش پردیسان قرار بود نمادی از حفاظت و درمان باشد، اما آنچه امروز آشکار شده، تفاوت چندانی با باغ‌وحش‌های ارم، صفادشت و دیگر مراکز مشابه ندارد. نگهداری حیوانات در قفس‌های غیراستاندارد، کمبود نیروی متخصص، ضعف نظارت شبانه و فقدان تجهیزات ایمنی، بخشی از مشکلات ساختاری این مجموعه است که سال‌ها مورد انتقاد کارشناسان بوده است.
با این حال، آنچه خشم فعالان محیط‌زیست را برانگیخته، این است که چنین حادثه‌ای در مرکز رسمی سازمان محیط‌زیست کشور رخ داده؛ نهادی که وظیفه‌اش پاسداری از گونه‌های جانوری و نظارت بر سایر مراکز نگهداری است.
ادعای دشواری جست‌وجو یا فرار از مسئولیت؟
حمید ظهرابی، معاون محیط‌زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط‌زیست، در واکنش به این ماجرا گفته است: «پیدا کردن یک توله‌خرس سه تا چهار کیلویی در وسعت 270 هکتاری پارک پردیسان کار ساده‌ای نیست.» اما همین جمله، بیش از آنکه توضیحی بر گم شدن توله خرس باشد، نشانگر کاستی‌های بنیادی در مدیریت و پایش حیات‌وحش کشور است.
در حالی که در بسیاری از کشورهای جهان، تیم‌های حفاظتی با بهره‌گیری از سامانه‌های ردیابی حرارتی، حسگرهای زیستی و قلاده‌های GPS، قادرند در زیستگاه‌هایی ده‌ها برابر وسیع‌تر، حرکت یک حیوان را در طول شب رصد و کنترل کنند، چگونه در پایتخت ایران، ردپای یک توله‌خرس در پارکی محدود به کمتر از 100 هکتار به‌کلی ناپدید می‌شود؟
وعده‌ها و واقعیت‌ها
ظهرابی وعده داده است که طرح احداث «مرکز جدید و استاندارد بازپروری حیات‌وحش در محدوده پارک پردیسان» در دست تهیه است و نقشه‌های آن آماده شده. اما تجربه نشان داده است که تغییر ساختمان بدون اصلاح ساختار مدیریتی، آموزش نیروها و تخصیص بودجه پایدار، تنها پاک کردن صورت‌مسئله است.
از سوی دیگر، نبود شفافیت در اطلاع‌رسانی این پرونده، باعث بی‌اعتمادی افکار عمومی شده است. هیچ تصویر، گزارش دقیق یا نقشه‌ای از روند جست‌وجو منتشر نشده و حتی احتمال سرقت، تلف شدن یا خروج حیوان از محدوده پارک، بدون شواهد کافی مطرح شده است.
تلخ‌تر از فرار، فرار از پاسخ‌گویی
در نهایت، ماجرای توله‌خرس پردیسان فقط داستان گم شدن یک حیوان نیست؛ روایتی از فرار مسئولیت در دستگاهی است که مأموریتش حفاظت از طبیعت است. حیوانی که باید نجات می‌یافت، در سایه‌ی بی‌نظمی و ضعف مدیریتی گم شد و هیچ پاسخ روشنی هم به موضوع داده نشده است.
شاید روزی این توله‌خرس پیدا شود، یا شاید هرگز نشود؛ اما پرسش‌های اصلی همچنان بی‌پاسخ‌اند: چرا در مجموعه‌ای رسمی و مجهز، چنین رخدادی ممکن شد؟ چه کسی مسئول نظارت بوده؟ و چه تضمینی وجود دارد که حیوان بعدی قربانی خطاهای مشابه نشود؟
تا زمانی که پاسخ صادقانه‌ای به این پرسش‌ها داده نشود، کلمه «حفاظت» در نام سازمان محیط‌زیست، بیش از آنکه واقعیتی اجرایی باشد، شعاری خالی است که پشت آن حیات‌وحش ایران روزبه‌روز خاموش‌تر می‌شود. واقعیت این است که اگر نفر اول حفاظت از حیات وحش کشور پیدا کردن توله خرس در فضای 270 هکتاری را دشوار بداند، باید برای یوزها، خرس‌های بلوچی، میش مرغ و سایر گونه‌های ارزشمند حیات وحش که در فضای بسیار بزرگتر از این در خطر انقراض قرار دارند،گریست.