چرا به نظر دانش‌آموزان برخی محتوای درسی مفید نیست؟
حجت‌الاسلام والمسلمین علی لطیفی رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در گفت‌وگو با خبرنگار آموزش و پرورش خبرگزاری فارس در پاسخ به این پرسش که «چرا به نظر دانش‌آموزان برخی محتوای درسی مفید نیست؟»، اظهار کرد: این نکته خیلی مهمی است و واقعا مطالبه واقعی است.
وی با بیان اینکه اول باید بفهمیم چرا چنین اتفاقی می‌افتد و چنین پرسش و مسأله‌ای شکل می‌گیرد، افزود: می‌توان از جهات مختلف به این مسأله پرداخت. بنده چند جهت را می‌خواهم اشاره کنم.
* برنامه درسی باید یک مقدار انعطاف داشته باشد
حجت‌الاسلام والمسلمین لطیفی ادامه داد: جهت اول اینکه، واقعا ما در طراحی چارچوب برنامه درسی باید یک میزان از انعطاف را وارد کنیم که اکنون این انعطاف را برنامه ما ندارد؛ ساختار دوره‌های تحصیلی و ساختار دروس خیلی بسته است و نیازمند انعطاف است؛ البته در برنامه درسی ملی و اسناد تحولی، چنین چیزی پیش‌بینی شده است ولی واقعیت این است که محقق کردن این پیش‌بینی با توجه به ملاحظات اجرایی و عملیاتی خیلی دشوار است و ما در حال تدبیر و بررسی برای این قضیه هستیم.
وی اضافه کرد: با مثالی توضیح می‌دهم؛ در سند تحول و هم برنامه درسی ملی پیش‌بینی شده است که بخشی از محتوای آموزشی باید تجویزی یعنی الزامی باشد و بخشی نیمه تجویزی باشد. به عنوان مثال کتاب‌های سواد رسانه‌ای و هنر، کتبی است که دانش‌آموزان می‌توانند انتخاب کنند که یکی از دو کتاب را بگذارنند؛ بخشی هم باید انتخابی باشد یعنی فرصت‌هایی برای فعالیت‌های فوق برنامه در نظر گرفته شود که دانش‌آموز بتواند متناسب با نیاز خودش و علاقه‌مندی‌هایش فعالیت کند.
* اجرا به شدت بر نوع برنامه ریزی اثر می‌گذارد
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی گفت: ما این را در عمل نتوانستیم به خاطر محدودیت‌های اجرا، عملیاتی کنیم؛ همیشه در آموزش و پرورش، یکی از مسائلی که باید خیلی توجه کرد این است که اجرا به شدت بر نوع برنامه ریزی اثر می‌گذارد.
وی تصریح کرد: وقتی که ما در مدرسه، بخشی از امکانات مورد نیاز را برای تنوع‌بخشی به فرصت‌های تربیتی نداریم هر چه هم برنامه برای آن پیش‌بینی کنیم، محقق نمی‌شود؛ پس بخشی از مسأله به نظرم به این بر می‌گردد که امکانات اجرا یا شرایط اجرا مناسب نبوده است یا به هر تقدیر نتوانستیم آن انعطاف را در واقعیت عملی آموزش و پرورش محقق کنیم.
* هدف اصلی آموزش و پرورش چیست؟
حجت‌الاسلام والمسلمین لطیفی افزود: بخشی از چالش به این ذهنیت یا پرسش بر می‌گردد که هدف اصلی و اساسی آموزش و پرورش، آماده کردن دانش‌آموز برای زندگی است یا آماده کردن دانش‌آموز برای رفتن به دانشگاه است.
وی با بیان اینکه هدف اصلی آموزش و پرورش، آماده کردن دانش‌آموز برای زندگی است، ادامه داد: هدف آموزش عمومی، آموختن شایستگی‌های عمومی به دانش‌آموز است.
* دروسی که هیچ کاربردی در زندگی دانش‌آموزان ندارد!
معاون وزیر آموزش و پرورش گفت: سؤالی که شما مطرح کردید در دوره متوسطه دوم به صورت برجسته شکل می‌گیرد زیرا آنجاست که دانش‌آموزان یک سری دروس را دارند که احساس می‌کنند هیچ کاربردی در زندگی‌شان ندارد ولی این دروس را باید بخوانند چون خیلی از این دروس مقدمه ورود به دانشگاه است.
وی ادامه داد: در فضای اجتماعی ما، و ذهنیت قالبی وجود دارد مبنی بر اینکه فردی که می‌خواهد موفق شود باید به دانشگاه برود. این ذهنیت روی برنامه‌های درسی آموزش و پرورش سایه می‌اندازد و عملا این اتفاق می‌افتد که خیلی از مفاهیم علمی که در زندگی کاربرد ندارد وارد برنامه درسی آموزش و پرورش می‌شود چون مقدمه ورود به دانشگاه است و اگر کسی می‌خواهد کنکور دهد، باید اینها را بلد باشد.
* هنوز در سطح مطلوب نیستیم
حجت‌الاسلام والمسلمین لطیفی در این خصوص از عنوان ابهام یا انحراف در هدف اساسی آموزش و پرورش یاد کرد و گفت: شاید راه‌حل این باشد که صرفا آن کسانی که می‌خواهند این مسیر را بروند، این محتواها را بخوانند و همه ملزم و مجبور نباشند.
وی افزود: دلیل سوم برای پاسخ به سؤال شما را می‌خواهم به خودمان در آموزش و پرورش برگردانم یعنی به بدنه و تیم کارشناسی آموزش و پرورش؛ واقعا در زمینه اینکه بتوانیم برنامه‌ریزی درسی، تألیف کتاب درسی یا تولید مواد آموزشی باکیفیت داشته باشیم هنوز در سطح مطلوب نیستیم؛ با اینکه در کشورمان تلاش‌های زیادی شده است و با اینکه در کتاب‌های درسی در برخی عناوین و زمینه‌ها فعالیت‌ها و تجارب خوبی داشتیم و پیشرفت‌هایی هم داشتیم ولی هنوز فاصله داریم و نیازمند این هستیم که توان کارشناسی را افزایش دهیم.
* تصورمان از آموزش عمومی و مدرسه این بوده که کوچک شده دانشگاه است
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی اظهار کرد: عامل چهارم این است که یک ضعف تاریخی در آموزش عمومی داریم و آن هم این است که تصورمان از آموزش عمومی و مدرسه این بوده که کوچک شده دانشگاه است؛ در حالی که این تصور اصلا اشتباه است.
وی ادامه داد: این تصور حتی در برخی خانواده‌ها وجود دارد و این مسأله که بتوانیم ذهنیت عمومی جامعه را تغییر دهیم و بگوییم که آموزش و پرورش جایی است که دانش‌آموز را باید برای یک زندگی شایسته آماده کند، خیلی مهم است.
حجت‌الاسلام والمسلمین لطیفی افزود: در سازمان یک چرخشی را رقم می‌زنیم که توجه جدی به شایستگی‌های پایه و عمومی است یعنی محتوای آموزشی صرفا قرار نیست محتوای علوم، ریاضی، فارسی و از این جنس باشد. البته اینها هم هستند و بخشی از محتوا را باید تأمین کنند اما بخشی از محتوا شایستگی‌های پایه باید باشد.
وی تصریح کرد: شایستگی‌های پایه مثل تفکر، هویت، توانایی برقراری ارتباط، شایستگی ها و منش‌های اخلاقی است که در زندگی سالم به آنها نیاز داریم. در حال حاضر یکی از چرخش‌ها و یکی از نکات مورد تأکید در سازمان توجه جدی به این موارد است که فکر می‌کنم اگر اینها اتفاق بیفتد، کار به مقدار بسیار زیادی تعدیل خواهد شد.
* متأسفانه در آموزش و پرورش دروس درجه یک و درجه 2 داریم
معاون وزیر آموزش و پرورش تأکید کرد: همین الان در کتاب‌های درسی، کتاب‌های خوبی داریم که متأسفانه خیلی بد اجرا می‌شود. ما مجموعه ای از کتاب‌های تحولی را از سال 9392 در آموزش و پرورش شاهد هستیم که می‌توان به کتاب تفکر، کتاب بهداشت و محیط زیست و کتاب سلامت اشاره کرد اما متأسفانه به آنها توجه نمی‌شود.
وی افزود: متأسفانه در آموزش و پرورش دروس درجه یک و درجه 2 داریم. دروسی که در کنکور و یا چارچوب این شکلی ارزشگذاری می‌شوند، باعث می‌شود به دروس دیگر توجه نشود و عملا مثل شهروند درجه 2 با آنها تعامل دست دوم شود.
پایان پیام /