چرا روسیه دیگر ابرقدرت شطرنج نیست؟

به گزارش خبرگزاری تسنیم، اول جولای 2025 فدراسیون جهانی شطرنج (فیده) رنکینگ جدید جهانی را منتشر کرد که برای اولین بار در تاریخ هیچ نماینده‌ای از روسیه در بین 10 نفر برتر قرار آن قرار ندارند. در این میان، بهترین استاد بزرگ روسیه، ایان نپومنیاختچی به جایگاه چهاردهم سقوط کرده است.

عملکرد ضعیف ایان منجر به این شکست تاریخی شده است اما فاجعه اینجاست که هیچ شطرنج‌باز دیگری نمی‌تواند به عنوان جانشین نپومنیاختچی شناخته شود.

نپومنیاختچی در شبکه‌های اجتماعی درباره عملکردش در مسابقات تاشکند نوشت: «یک تورنمنت وحشتناک با فرم وحشتناک و نتایج ناامیدکننده. اشتباهات زیادی در آماده‌سازی و کارنامه غیرقابل قبول در صفحه شطرنج داشتم. این جای تأمل دارد. همان‌طور که پدربزرگم می‌گفت؛ برای یک شکست، دو شکست‌ناپذیر می‌دهند.» در 9 بازی کلاسیک، این شطرنج‌باز روس تنها 3.5 امتیاز کسب کرد و در نهایت دو باخت و هفت تساوی داشته است. نپومنیاختچی 15 امتیاز از دست داد و اکنون با 2742 امتیاز در جایگاه چهاردم قرار دارد.

یان تنها استاد بزرگ روسی است که رتبه‌بندی او از مرز 2700 امتیاز نخبگان فراتر رفته است. در ماه مارس 2023 هنگامی که نپومنیاختچی برای کسب عنوان قهرمانی شطرنج جهان با دینگ لیرن چین مبارزه می‌کرد، رتبه‌بندی زنده او به 2799 امتیاز رسید اما در این رقابت موفق نشد عنوان قهرمانی را کسب کند و به طور پیوسته در رتبه‌بندی دچار افت شد.

بدیهی است که بهترین شطرنج‌باز روسیه اکنون در بحران است. او در شطرنج کلاسیک عملکرد خوبی ندارد. در مسابقات قهرمانی تیمی جهان در لندن، جایی که تیم او در بخش بلیتس قهرمان شد، نپومنیاختچی بازی‌های معمولی ارائه داد؛ البته، ممکن است مسائل ویزا نقش اساسی در عدم حضور او در مسابقات سریع داشته باشد.

تمام شطرنج‌بازان می‌توانند دوره‌هایی از شکست را تجربه کنند. آنها هم انسان هستند، نه ربات. شاید نپومنیاختچی بتواند از طریق گرند سوئیس یا جام جهانی به مسابقات کاندیداها راه یابد و نیازی به کناره‌گیری از او نیست اما این موفقیت‌ها یا شکست‌ها تنها شخصی است. در سال‌های اخیر، یان به تنهایی بار شطرنج مردان روسیه را به دوش کشیده است.

اگر به وضعیت جهانی‌تر نگاه کنیم، روسیه جایگاه خود را به عنوان یک ابرقدرت در شطرنج مردان از دست داده است. این واقعیت مدت‌ها پیش رخ داده اما اکنون به طور رسمی قابل تأیید است. روسیه هنوز قهرمان شطرنج سریع جهان، ولودار مورزین، قهرمان جوانان جهان، الکسی گربنف و جوان‌ترین استاد بین‌المللی تاریخ شطرنج، رومن شوگدژیف را در اختیار دارد. همچنین تعدادی شطرنج‌باز جوان و حتی بسیار جوان وجود دارند که ممکن است در سال‌های آینده به جمع نخبگان بپیوندند. اما آیا آنها قادر به این کار خواهند بود؟ همه چیز بستگی به این دارد که چقدر آماده‌اند زندگی خود را وقف شطرنج کنند و چقدر حاضر هستند برای تبدیل شدن به سوپر ستاره‌ها، برنده شدن در مسابقات سطح بالا و مبارزه برای دستیابی به تاج شطرنج تلاش کنند.