چرا زمان شب قدر دقیق مشخص نشده است؟

به گزارش تابناک به نقل ازخبرنامه دانشجویان ایران؛با کنار هم قرار دادن برخی از آیات قرآن می توان کشف کرد که شب قدر در ماه رمضان قرار دارد. اما این که شب قدر در کدامیک از شبهای ماه رمضان قرار دارد در قرآن کریم بیان نشده است. در آیه ای از قرآن می خوانیم: «شَهرُ رَمَضانَ الَذِی أُنزِلَ فِیهِ القُرآنُ هُدیً لِلنَاسِ وَ بَیِنات مِنَ الهُدی وَ الفُرقانِ ماه رمضان که در آن قرآن فرود آمد تا رهنمودی برای مردم و نشانه های روشنی از هدایت - به سوی حق - و - مایه - جدایی - و تشخیص - حق از باطل شود»(1). از این آیه می توان دریافت که قرآن کریم در ماه مبارک رمضان نازل شده است.

از سوی دیگر در آیه دیگر می خوانیم: «اِنَا أَنزَلناهُ فِی لَیلَهِ القَدرِ ما آن - قرآن - را در شب قدر نازل کردیم». (2) از این آیه روشن می شود که زمان نزول قرآن، شب قدر است؛ بنابراین، از کنار هم قرار دادن این دو آیه، به دست می آید که شب قدری که قرآن نیز در آن نازل شده در ماه مبارک رمضان قرار دارد.

2- اما در خصوص اینکه شب قدر در کدام یک از شب های ماه رمضان قرار دارد، قرآن کریم سخنی نگفته است و روایاتی که از اهل بیت علیهم السلام در خصوص تعیین شب قدر نقل شده، به پنج دسته قابل تقسیم اند: دسته اول، روایاتی که شب قدر را در یکی از شبهای دهه آخر ماه رمضان می دانند. دسته دوم، روایاتی که می گویند: شب قدر را در یکی از سه شب: نوزدهم، بیست ویکم و بیست و سوم بجویید. دسته سوم، روایاتی که می گویند: شب قدر، در یکی از دو شب بیست و یکم و بیست و سوم است. دسته چهارم، روایاتی که شب بیست و سوم را، شب قدر می دانند.

دسته پنجم، روایاتی که دلالت می کنند بر این که شب های نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم، هر کدام به گونه ای در تعیین سرنوشت انسان ها و امور آنان نقش دارد ولی نقش اساسی و نهایی، مربوط به شب بیست و سوم است.

3- گرچه در روایات برخی شب های ماه رمضان به صورت احتمالی به عنوان شب قدر معرفی شده اند و احتمال شب قدر بودن شب بیست و سوم از همه بیشتر دانسته شده، اما به جهت مصالحی شب قدر به صورت قطعی معین نشده است.

لذا یکی از مصلحت هایی که برای عدم تعیین دقیق شب قدر در روایات آمده، این است که اگر یک شب به صورت قطعی تعیین می شد، مردم به همان یک شب اکتفاء می کردند و خود را از فیض عبادت در شبهای دیگر محروم می کردند و لذا برای این که مردم فرصت و مهلت بیشتری برای عبادت داشته باشند این شب به صورت قطعی مشخص نشده است. همچنان که در روایتی می خوانیم که از حضرت علی (ع) در خصوص شب قدر سؤال شد حضرت فرمود:«مَا أَخلُو مِن أَن أَکُونَ أَعلَمُهَا فَأَستُرَ عِلمَهَا وَ لَستُ أَشُکُ أَنَ اللَهَ اِنَمَا یَستُرُهَا عَنکُم نَظَراً لَکُم لِأَنَکُم لَو أَعلَمَکُمُوهَا عَمِلتُم فِیهَا وَ تَرَکتُم غَیرَهَا وَ أَرجُو أَن لَا تُخطِئَکُم اِن شَاءَ اللَهُ خالی از این نیستم که آن را بدانم و از شما پنهان کنم. شک ندارم که خداوند به خاطر کمک کردن و مهلت دادن به شما آن را از شما می پوشاند، چون اگر آن را به شما اعلام می کرد، در همان شب عمل می کردید و در غیر آن شب، عبادت را ترک می کردید. و امید آن دارم که اگر خدا بخواهد، شب قدر را به خطا نگیرید» (3)

نتیجه مشخص نبودن این شب به طور کامل می تواند رحمت و لطف دیگری از خداوند باشد که انسان بتواند در سه شب با خداوند ارتباط برقرار کرده و راز و نیاز کند و از دریای رحمت الهی هر چه بیشتر بهره مند باشد یا اگر در یک شب نتوانست رابطه حقیقی را برقرار کند، مأیوس نباشد و در شب های بعد جبران نماید و یا اینکه در شب‌های اول، مقدمات ارتباط واقعی و حقیقی را با خداوند برقرار کرده و در شب آخر متصل به دریای با عظمت و بیکران و فیض الهی شود. در هر حال از هر طرف که نگاه کنیم، جز رحمت و لطف خداوند نیست.

بسیاری معتقدند مخفی بودن شب قدر میان شب های سال یا در میان شب های ماه مبارک رمضان برای این است که مردم به همه این شب ها اهمیت دهند (4). همان گونه که خداوند رضای خود را در میان انواع طاعات پنهان کرده، تا مردم به همه طاعات روی آورند و غضبش را میان معاصی پنهان کرده، تا از همه بپرهیزند. دوستانش را میان مردم مخفی کرده، تا همه را احترام کنند. یا اینکه اجابت را میان دعاها پنهان کرده، تا به همه دعاها روی آورند. یا اسم اعظم را میان اسم هایش مخفی ساخته تا همه را بزرگ دارند و یا وقت مرگ را مخفی ساخته تا در همه حال آماده باشند.(5) به هر حال، در آموزه های دینی، دلایل و اسرار و حکمت‌های نهفته این شب مشخصاً بیان نشده است.

پی نوشت ها: (1) بقره / 185 (2) قدر / 1 (3) مجلسی، بحار الأنوار، ج 94، ص5، دار احیاء التراث العربی - بیروت، چاپ: دوم، 1403 ق (4) شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، فرهنگ اسلامی، تهران، 1370 ش، ص411 (5) ناصر مکارم تفسیر نمونه، نشر دار الکتب الاسلامیه تهران، بی تا، ج 27، ص 190