چرا همکاری خودرویی ایران و روسیه به نتیجه نرسید؟

به گزارش گروه آنلاین روزنامه دنیای اقتصاد، با توافق تجاری اخیر ایران و روسیه آیا تفاهم نامه ها و قراردادهای خودرویی که از دو سال پیش بین دو کشور منعقد شده و تاکنون نیز نتیجه قابل قبولی نداشته است، به ثمر خواهد نشست؟

همزمان با جنگ روسیه و اوکراین در سال 2022 میلادی و اغاز تحریم های بین المللی علیه روسیه بسیاری از خودروسازان جهانی که در این کشور فعالیت داشتند روسیه را ترک کردند. در این بین شرکت های روسی خودروساز نیز با کمبود قطعه، فعالیت خود را به کمترین سطح ممکن رساندند به طوری که تولید خودروی شرکت «اوتو واز» سازنده خودروی لادا، تقریبا متوقف شد، زیرا قطعات موردنیاز این شرکت پیش‌تر از سوی شرکت رنوی فرانسه تامین می‌شد. بازار خودروی این کشور نیز با کمبود عرضه شدید مواجه شد. در سال 2021، بیش از 16خودروساز اروپایی (شامل 4خودروساز از 10شرکت برتر از نظر سهم بازار) نزدیک به نیم‌میلیون دستگاه از کل فروش 1.67میلیونی بازار روسیه را در اختیار داشتند و این کشور به هشتمین بازار بزرگ واردات خودرو در جهان از نظر حجم فروش تبدیل شده بود. پیش از تحریم‌ها، روسیه یک‌پنجم کل فروش جهانی رنو را به خود اختصاص داده بود. اما بعد از شروع تحریم‌ها، فروش خودرو در روسیه 84‌درصد کاهش یافت.

در چنین شرایطی بود که زمزمه ورود خودروسازان و قطعه سازان ایرانی به روسیه شنیده شد. فعالان صنعتی امیدوار بودند خلأ وجود برخی از شرکت هایی که به دلیل تحریم، روسیه را ترک کردند با حضور ایرانی ها پرشود. از سوی دیگر خودروسازان و قطعه سازان کشورمان سال ها در شرایط تحریمی فعالیت کرده‌اند بدین ترتیب تجربه ارزنده ای در باب فعالیت در دوران تحریم را دارند که همین مساله می توانست به بازار خودرو روسیه کمک کند. بدین ترتیب دو سال پیش 12تفاهم‌نامه به مبلغ 700میلیون دلار در زمینه صادرات قطعات ایرانی به روسیه و 300میلیون دلار نیز با خودروسازان کشورمان منعقد شد. این در شرایطی است که طبق آخرین آمار گمرک در 6ماه نخست سال جاری تنها 5.6میلیون دلار صادرات قطعات خودرویی به روسیه انجام شده است. با این حال در غیاب ایرانی‌ها، چینی‌ها به سرعت بازار روسیه را قبضه کردند به‌طوری‌که در حال حاضر بخش اعظم بازار روسیه در اختیار خودروسازان چینی قرار دارد.

در این بین اگر چه با سفر رئیس جمهور کشورمان به روسیه خوش بینی هایی در مورد اجرای تقاهم نامه و قرار دادهای خودرویی ایران و روسیه شکل گرفته با این حال برخی معتقدند که سند جامع همکاری دو کشور همانند سند جامع همکاری 25 ساله ایران و چین قابلیت اجرایی ندارد. در سند همکاری ایران و چین نیز مفادی در باب توسعه روابط خودرویی دو کشور پیش بینی شده بود که تاکنون به غیر از مونتاژ و واردات خودرو و قطعه، همکاری خودرویی دیگری از سوی چینی ها در ایران اتفاق نیفتاده است.

حال سوالی که مطرح می شود این است که چرا چشم اندازی در باب توسعه روابط خودرویی دو کشور ایران و روسیه دیده نمی شود یا به تعبیری سد ورود خودروسازان و قطعه سازان ایرانی به بازار روسیه چیست؟ در این زمینه باید عنوان کرد تحریم‌هایی که علیه روسیه اعمال شد پس از جنگ اوکراین به ویژه بر دسترسی این کشور به تکنولوژی‌های پیشرفته، قطعات خودرو و مواد اولیه تأثیر گذاشت. خودروسازان ایرانی با توجه به وضعیت اقتصادی پیچیده خود و ناتوانی در تأمین تکنولوژی پیشرفته و مواد اولیه، نمی‌توانستند نیازهای بازار روسیه را به طور مؤثر تأمین کنند این در شرایطی است که چینی ها خلأ مذکور را به سرعت پرکردند.

از سوی دیگر خودروهای ایرانی معمولاً در مقایسه با برندهای جهانی، از لحاظ کیفیت و فناوری سطح مطلوبی ندارند. بسیاری از خودروهای ایرانی به لحاظ ایمنی، مصرف سوخت، و دوام به پای خودروهای چینی، کره‌ای یا اروپایی نمی‌رسند و این مساله باعث می‌شود مصرف‌کنندگان روسی تمایل چندانی به خرید این خودروها نداشته باشند.

از سوی دیگر بسیاری از خودروسازان و قطعه سازان کشورمان انگیزه خوبی برای ورود به بازار روسیه داشتند حال آنکه روسیه به طور سنتی بازاری برای برندهای معتبر چینی، ژاپنی، کره‌ای و اروپایی بوده است. برندهایی مانند Toyota، Hyundai و Geely در بازار روسیه بسیار محبوب هستند و خودروسازان ایرانی در رقابت با این برندهای بزرگ و شناخته‌شده حرفی برای گفتن ندارند.

از سوی دیگر به گفته یک کارشناس خودرویی کشورمان، روسیه برای خودروهایی که وارد کشور می‌شوند، استانداردهای ایمنی و آلایندگی سختی دارد. این در حالی است که خودروسازان ایرانی قادر به پاس کردن این استاندارها نیستند. در نهایت نیز به گفته یک فعال صنعت قطعه، دولت روسیه به حمایت از تولیدات داخلی یا کشورهایی که بتوانند مزایای اقتصادی و تجاری مشخصی به روسیه ارائه دهند، اولویت می‌دهد. از آنجا که خودروسازان ایرانی نمی‌توانند به راحتی این نیازها را برآورده کنند، دولت روسیه نیز در حمایت از ورود خودروهای ایرانی تمایل کمی نشان داده است.