چرا کشورهای آسهآن در توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر عقب مانده‌اند؟
علی‌رغم اهمیت توسعه استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در سراسر جهان طی دهه‌های اخیر برآوردها نشان می‌دهد که کشورهای آسهآن از این روند بازمانده و نتوانستند در این زمینه گام‌های موثری بردارند.
به‌گزارش خبرگزاری تسنیم، با وجود فرصت‌های اقتصادی و فناوری‌های در دسترس، کشورهای عضو آسهآن همچنان از دستیابی به گذار موفق به انرژی‌های تجدیدپذیر بازمانده‌اند؛ مسئله‌ای که به گفته تحلیلگران، بیش از آن‌که ناشی از کمبود منابع باشد، به نبود اراده سیاسی، نبود هماهنگی مقرراتی و ضعف در زیرساخت‌های داخلی برمی‌گردد.
این درحالی است که طبق ارزیابی «مجمع جهانی اقتصاد»، یک گذار موفق به انرژی‌های پاک می‌تواند تا سال 2050 بیش از 5.3 تریلیون دلار به اقتصاد منطقه‌ای آسهآن بیافزاید و 66 میلیون شغل جدید ایجاد کند. اما رسیدن به این هدف به سرمایه‌گذاری سالانه حدود 150 تا 200 میلیارد دلار نیاز دارد؛ در حالی که در سال 2023، کل سرمایه‌گذاری انرژی پاک در این منطقه فقط بین 32 تا 40 میلیارد دلار بوده است.
فینیان لیم، مدیر امور عمومی شرکت Trinasolar در آسیا - اقیانوسیه، اخیراً در یک وبینار گفت: ما داریم در یک فر کثیف و در اتاق دربسته نان می‌پزیم؛ به این معنا که فناوری و سرمایه لازم برای توسعه انرژی خورشیدی وجود دارد، اما نبود سیاست‌های مناسب، آینده را خفه خواهد کرد.
پیشرفت‌های پراکنده اما نویدبخش
با این حال، برخی کشورها در منطقه نشان داده‌اند که توسعه سریع انرژی‌های پاک امکان‌پذیر است. به‌طور مثال، ویتنام در سال 2020 با نصب بیش از 17 گیگاوات ظرفیت خورشیدی، به سومین بازار بزرگ خورشیدی جهان تبدیل شد؛ فراتر از اهداف تعیین‌شده برای سال 2025. این جهش ناشی از مشوق‌های دولتی، سیاست تعرفه‌ای ثابت، جدول زمانی مشخص و استقبال از سرمایه‌گذاران خصوصی بود.
ویتنام و اندونزی توافق‌های میلیارد دلاری تحت عنوان «شراکت‌های گذار منصفانه انرژی» (JETP) با کشورهای عضو G7 و نهادهای بین‌المللی امضا کرده‌اند که هدف آن تسریع در کنار گذاشتن زغال‌سنگ و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر با تامین مالی ترجیحی و آموزش ظرفیت‌هاست.
حتی سنگاپور، که از نظر منابع طبیعی محدود است، خود را به عنوان قطب مالی و فناوری سبز معرفی کرده و نظام‌های طبقه‌بندی سبز (taxonomies) و چارچوب‌های افشای اطلاعات زیست‌محیطی را برای جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی به پروژه‌های همسو با اقلیم در سراسر آسهآن تدوین کرده است.
افزایش 2 درصدی تعرفه واردات اسباب‌بازی؛ تولیدکنندگان چه می‌گویند؟فناوری‌های نوین؛ زیرساختی برای توسعه پایدار
در حوزه فناوری، ابزارهای کاهش کربن دیگر ایده‌آل‌گرایانه نیستند. ریزشبکه‌های هوشمند شامل ترکیب خورشیدی، باتری و سیستم‌های دیجیتال در جوامع دورافتاده اندونزی و مالزی در حال اجرا هستند. شرکت دیجیتال Temus در سنگاپور نیز پلتفرمی برای پایش محیط‌زیست بر پایه هوش مصنوعی، حسگرها و داده توسعه داده است که به کشورهایی چون اندونزی برای تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاری پایدار کمک می‌کند.
همچنین، سیستم‌های مدیریت انرژی مبتنی بر هوش مصنوعی در بهینه‌سازی شبکه برق نقش حیاتی دارند. برای مثال، سازمان برق استانی تایلند با استفاده از این سیستم‌ها، توانسته است پیک بار را تا 8 درصد کاهش دهد و از اختلالاتی مشابه خاموشی‌های گسترده اسپانیا (2021) یا کالیفرنیا (2020) جلوگیری کند.
در کشورهایی مانند مالدیو نیز که متشکل از صدها جزیره هستند، پروژه‌های بانک توسعه آسیا موفق به نصب سیستم‌های خورشیدی و ذخیره‌سازی باتری در بیش از 160 جزیره شده‌اند که به کاهش وابستگی به دیزل و صرفه‌جویی میلیون‌ها دلار در هزینه سوخت انجامیده است.
موانع ساختاری؛ از داخل تا سطح منطقه‌ای
با اینکه هزینه تجهیزات خورشیدی و ذخیره‌سازی باتری در دهه گذشته به ترتیب 80 درصد و 70 درصد کاهش یافته، نبود سیاست‌های مناسب برای گسترش منطقه‌ای این فناوری‌ها همچنان مانعی جدی است.
طرح انتقال برق تجدیدپذیر از لائوس به سنگاپور از طریق تایلند و مالزی (LTMS-PIP) در سال 2022 اجرا شد و از نظر فنی موفق بود، اما خلأهای قانونی در حوزه گواهی انرژی تجدیدپذیر، عوامل انتشار و حسابداری کربن مانع شکل‌گیری یک بازار منطقه‌ای شد.
طرح گسترده‌تر شبکه برق آسهآن که از سال 1997 برای اتصال شبکه‌های ملی به یک شبکه یکپارچه منطقه‌ای مطرح شده بود، هنوز به دلیل نبود هماهنگی سیاستی و توافقات دوجانبه پراکنده، پیشرفت کندی داشته است. مدل تصمیم‌گیری مبتنی بر اجماع در آسهآن نیز روند همگرایی مقرراتی را پیچیده و زمان‌بر کرده است.
در این شرایط، برخی کشورها به رویکردهای کوچک‌تر و هدفمندتر موسوم به «مینیلترالیسم» روی آورده‌اند. پروژه LTMS-PIP نمونه‌ای از این روش است که در خارج از چارچوب رسمی آسهآن و به صورت توافق دوجانبه با نقش گذرگاهی برای تایلند و لائوس اجرا شد. با اینکه این رویکرد موفق بود، اما قابل تعمیم به کل منطقه نیست.
اختلافات ژئوپولیتیکی همچون تنش‌های دریای چین جنوبی و مشکلات مربوط به آب رودخانه مکونگ نیز همکاری‌های چندجانبه را پیچیده‌تر کرده و روند هماهنگ‌سازی زیرساخت‌های مرزی را کند کرده‌اند.
اعمال تعرفه آمریکایی بر کالاهای بنگلادشی یا فشار ژئوپلیتیکی؟زیرساخت، مشروعیت و سیاست؛ سه ضلع گذار موفق
در سطح ملی، بسیاری از کشورهای عضو آسهآن هنوز با شبکه‌های فرسوده روبه‌رو هستند که توانایی مدیریت نوسانات ناشی از انرژی خورشیدی و بادی را ندارند. بیش از 3.4 میلیون خانوار در این منطقه هنوز به برق دسترسی ندارند و 167 میلیون نفر از راه‌حل‌های پخت‌وپز پاک بی‌بهره‌اند.
گذار انرژی، صرفاً به فناوری و سرمایه نیاز ندارد؛ بلکه نیازمند مشروعیت اجتماعی است. همان‌طور که فینیان لیم تأکید می‌کند، آینده انرژی پاک در آسهآن به حضور «مترجمان، راهنماها و مدافعان عمومی» بستگی دارد. انرژی خورشیدی زمانی مشروعیت می‌یابد که مردم درک کنند چگونه می‌تواند هزینه انرژی را کاهش دهد، اشتغال محلی ایجاد کند و به کاهش آلودگی کمک کند.
"آسهآن پُست" در جمع بندی گزارش خود آورده به‌هرحال آنچه که نمایان است همه ابزارهای لازم برای گذار انرژی در آسهآن وجود دارد اما آنچه فقدانش به‌شدت احساس می‌شود، اراده سیاسی و هم‌سویی منافع ملی با آینده‌ای مشترک و مقاوم در برابر تغییرات اقلیمی است. بدون این اراده، حتی با وجود فناوری پیشرفته و سرمایه خارجی، گذار سبز در آسهآن در حد وعده باقی خواهد ماند.
