چرخش محتاطانه خودروسازان چینی در ایران

گروه آنلاین روزنامه دنیای اقتصاد - مرجان شهریاری: در یک ماهه گذشته، نشانه‌هایی از تغییر رویکرد خودروسازان چینی در بازار ایران دیده می‌شود؛ تحرکاتی که به‌ویژه پس از انتشار گزارش افشاگرانه بلومبرگ درباره شیوه حضور شرکت‌های چینی در بازار کشورمان، رنگ و بوی تازه‌ای به خود گرفته است.

گزارش بلومبرگ، که به‌سرعت بازتاب گسترده‌ای در محافل بین‌المللی و رسانه‌ای یافت، پرده از مسیرهای پیچیده و چندلایه‌ای برداشت که خودروسازان چینی از طریق آن تحریم‌های بین‌المللی را دور می‌زدند تا بتوانند همچنان در بازار ایران فعال بمانند.

در این گزارش آمده است که بخش عمده تجارت خودرویی میان ایران و چین نه به‌صورت مستقیم، بلکه از طریق مجموعه‌ای از شرکت‌های واسطه و پوسته‌ای در کشورهای ثالث انجام می‌شود.

بر اساس روایت بلومبرگ، خودروسازان چینی قطعات و فناوری خودرو را به شرکتی در شهر آن‌چینگ می‌فروشند؛ شرکتی که خودروها را به شکل نیمه‌مونتاژ آماده کرده و سپس به ایران صادر می‌کند.

در مقابل، ایران معادل ارزش این کالاها، مقادیری از فلزات پایه مانند مس و روی خام یا کنسانتره را به چین ارسال می‌کند.

یک شرکت نیز در این چرخه، مسوول فروش و توزیع فلزات وارداتی ایران در بازار چین معرفی شده است.

بلومبرگ در ادامه مدعی شده است که این مبادلات صرفاً به فلزات محدود نیست و محصولات کشاورزی مانند پسته و بادام هندی نیز در قالب مبادله کالا به کالا وارد این چرخه شده‌اند.

چین طی سال‌های گذشته میلیون ها دلار قطعات خودرو به ایران صادر کرده و در مقابل، پسته ایرانی دریافت کرده است.

افشای چنین جزئیاتی در رسانه‌ای بین‌المللی، حالا باعث شده مسیرهای قبلی تجارت خودرویی ایران و چین بیش از پیش زیر ذره‌بین نهادهای تحریمی و نظارتی قرار گیرد.

همزمان با بازگشت تحریم‌های شورای امنیت و فعال‌شدن مکانیسم ماشه، ادامه فعالیت خودروسازان چینی در ایران با پرسش‌های جدی روبه‌رو شده است.

اکنون بسیاری از کارشناسان معتقدند چین، که تاکنون از طریق مسیرهای غیررسمی و چندلایه در بازار ایران حضور پیدا کرده بود، دیگر نمی‌تواند با همان الگوها ادامه دهد. چراکه افشای جزئیات این فرآیندها در سطح جهانی، ریسک قرار گرفتن در فهرست تحریم‌های شدید را برای این شرکت‌ها افزایش داده است.

در همین حال، برخی نشانه‌ها حاکی از آن است که چینی‌ها به دنبال تغییر استراتژی و رویکرد در قبال بازار ایران هستند. گفته می‌شود شرکت‌های چینی فعال در کشورمان، در حال بازنگری مسیرهای همکاری خود با طرف‌های ایرانی‌اند و به دنبال مدل‌هایی امن‌تر و کم‌ریسک‌تر برای ادامه فعالیت هستند.

برخی منابع نیز از تعلیق موقت برخی ارسال‌ها و پروژه‌های مشترک خبر داده‌اند؛ امری که با کمبود اخیر قطعات چینی در بازار ایران نیز هم‌زمان شده است.

یک فعال بازار خودرو در این زمینه عنوان می کند که چین در گام بعدی ممکن است با بهره‌گیری از ظرفیت شرکت‌های واسطه در کشورهای منطقه، ازجمله امارات یا آسیای مرکزی، مسیرهای تجاری تازه‌ای را تعریف کند. در مقابل، گروهی دیگر معتقدند پس از علنی‌شدن سازوکارهای قبلی، احتمال دارد شرکت‌های چینی برای مدتی از بازار ایران فاصله بگیرند تا هزینه‌های اعتباری و سیاسی ناشی از تحریم‌ها را کاهش دهند.

در مجموع، هرچند تحریم‌ها بار دیگر سایه خود را بر همکاری‌های خودرویی ایران و چین گسترانده‌اند، اما واقعیت این است که نیاز بازار خودرو به چینی ها از یک طرف و سودآوری این شرکت ها در بازار انحصاری ایران، مسیر خروج از این بن‌بست را زنده نگه می‌دارد.

چینی‌ها در سال‌های اخیر به‌خوبی نشان داده‌اند که در مواجهه با محدودیت‌ها، انعطاف‌پذیر و عمل‌گرایند. حال باید دید پس از افشای مسیرهای گذشته و تغییر معادلات بین‌المللی، آیا بار دیگر راهی تازه برای ماندن در بازار ایران خواهند یافت یا عطش این بازار پرریسک را به رقبای منطقه‌ای واگذار خواهند کرد.