چرخش ناتو به بازدارندگی تهاجمی
دنیای اقتصاد: ناتو در میانه یکی از مهمترین مباحث امنیتی سالهای اخیر قرار گرفته است؛ اینکه آیا زمان تغییر رویکرد از «واکنش» به «بازدارندگی تهاجمی» فرا رسیده است یا خیر.
گروه آنلاین روزنامه دنیای اقتصاد - محمد امین مکرمی؛ ناتو در میانه یکی از مهمترین مباحث امنیتی سالهای اخیر قرار گرفته است؛ اینکه آیا زمان تغییر رویکرد از «واکنش» به «بازدارندگی تهاجمی» فرا رسیده است یا خیر.
جوزپه کاوو دراگونه، رئیس کمیته نظامی ناتو، در گفتوگو با روزنامه فایننشالتایمز تأکید کرده است که ائتلاف، در حال بررسی گزینههایی برای مقابله فعالتر با اقدامات هیبریدی روسیه است؛ اقداماتی که از حملات سایبری و خرابکاری زیرساختی تا نقض حریم هوایی را دربرمیگیرد.
اروپا طی ماههای گذشته با مجموعهای از عملیات ناشناس یا منتسب به روسیه مواجه بوده است؛ از قطع کابلهای انرژی و مخابراتی در دریای بالتیک تا حملات سایبری سازمانیافته علیه زیرساختهای حساس. در چنین فضایی، برخی اعضای شرقی ناتو معتقدند ادامه سیاست صرفا «واکنشی»، عملا مسکو را به تکرار این اقدامات کمهزینه اما پرخطر تشویق میکند.
دراگونه میگوید ناتو باید از حالت انفعالی فاصله بگیرد و «کنشگرانهتر» عمل کند. او میافزاید که حتی «حمله پیشدستانه» نیز میتواند در شرایط خاص در چارچوب «دفاع مشروع» تعریف شود، هرچند تأکید میکند که این رویکرد هنوز با ملاحظات حقوقی، قضایی و سیاسی جدی روبهرو است. مهمترین پرسشهای مطرحشده شامل این است که چه نهادی میتواند چنین اقداماتی را اجرا کند و کدام چارچوب حقوقی باید بر آن حاکم باشد.
نمونه بارز تلاش ناتو برای افزایش بازدارندگی، عملیات «نگهبان بالتیک» است؛ ماموریتی دریایی و هوایی که در آن کشتیها، پهپادهای دریایی و هواگردهای ناتو در دریای بالتیک گشتزنی میکنند تا از تکرار خرابکاریهای زیرسطحی جلوگیری شود. به گفته مقامهای ائتلاف، از زمان آغاز این عملیات، هیچیک از حملات مشابه سالهای 2023 و 2024 تکرار نشده است؛ نشانهای که به باور ناتو بیانگر موفقیت بازدارندگی است.
با این حال، پرونده یک کشتی روسی در فنلاندکه بهدلیل وقوع خرابکاری در آبهای بینالمللی از پیگرد قضایی معاف شدنگرانی تازهای ایجاد کرده است. وزیر خارجه فنلاند هشدار داده است که چنین احکامی «آزادی عمل بیشتر» برای کشتیهای روسی ایجاد میکند و لزوم بررسی اقدامات قاطعانهتر را پررنگتر میسازد.
دراگونه در بخش دیگری از گفتوگو تأکید میکند که ناتو بهدلیل پایبندی به قواعد حقوق بینالمللی و الزامات اخلاقی «محدودیتهایی» دارد که روسیه کمتر خود را ملزم به رعایت آنها میداند. با این حال، او میگوید هدف اصلی، ایجاد بازدارندگی لازم برای جلوگیری از تشدید تنشها است؛ چه از طریق واکنش متناسب، چه تلافی و چه اقدام پیشدستانه.
ناتو اکنون در آستانه تصمیمگیری درباره این پرسش راهبردی قرار دارد: آیا بازدارندگی در عصر جنگ هیبریدی بدون افزایش قاطعیت قابل حفظ است؟