چشمان بیدار سفیدکوه؛ قلعه گونه‌های نادر نگهبان می‌خواهد!
خرم‌آباد - منطقه حفاظت شده «سفیدکوه»، قلعه گونه‌های نادر، زیر چشمان بیدار محیط‌بانان نفس می‌کشد؛ جایی که حیات وحش، نگاه حافظانش را بیش از پیش می‌طلبد.
خرم‌آباد - منطقه حفاظت شده «سفیدکوه»، قلعه گونه‌های نادر، زیر چشمان بیدار محیط‌بانان نفس می‌کشد؛ جایی که حیات وحش، نگاه حافظانش را بیش از پیش می‌طلبد.
خبرگزاری مهر- گروه استان‌ها: منطقه حفاظت‌شده سفیدکوه خرم‌آباد از جمله زیستگاه‌های مهم لرستان و غرب کشور است که مأمن گونه‌های نادر و در معرض خطر قرار دارد. این منطقه که با جنگل‌های بلوط، دره‌های عمیق و چشمه‌سارهای زلالش شناخته می‌شود، یکی از آخرین زیستگاه‌های طبیعی پلنگ ایرانی در لرستان به شمار می‌رود.
همین مردادماه امسال بود که برای نخستین‌بار تصویربرداری از گونه نادر و باارزش پلنگ ایرانی در منطقه حفاظت‌شده سفیدکوه خرم‌آباد ثبت شد. این مشاهده که توسط محیط‌بانان و از طریق دوربین‌های هوشمند پایش آنلاین انجام گرفت، به گفته‌ی کامران فرمان‌پور مدیرکل حفاظت محیط‌زیست لرستان، نشانگر سلامت و پویایی زیست‌بوم این منطقه است.
فرمان‌پور در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: ثبت حضور پلنگ ایرانی به عنوان گونه چتر (Umbrella Species) بیانگر تکمیل زنجیره غذایی و پایداری اکوسیستم در سفیدکوه است. این گونه به دلیل نقش حمایتی‌اش در بقا و حفاظت از سایر گونه‌های جانوری، شاخصی مهم برای ارزیابی وضعیت زیستی منطقه به شمار می‌رود.
وی با اشاره به تأثیر هوشمندسازی در افزایش مشاهده گونه‌های شاخص افزود: در دو سال گذشته با تلاش محیط‌بانان و استفاده از فناوری‌های نوین، میزان رصد و مشاهده گونه‌های حیات‌وحش در مناطق تحت مدیریت استان به‌ویژه سفیدکوه رشد چشمگیری داشته است.
پلنگ ایرانی (Panthera pardus saxicolor) یکی از بزرگ‌ترین زیرگونه‌های پلنگ در جهان و بزرگ‌ترین گربه‌سان ایران محسوب می‌شود. این حیوان که به دلیل شکار غیرمجاز و تخریب زیستگاه در خطر انقراض قرار دارد، معمولاً تنها در زیستگاه‌هایی با امنیت بالا و زنجیره غذایی کامل دیده می‌شود؛ امری که حضورش در سفیدکوه، مهر تأییدی بر موفقیت اقدامات حفاظتی محیط‌بانان لرستان است.
در چنین منطقه‌ای، حفاظت از تنوع زیستی تنها با حضور و پایش مستمر محیط‌بانان ممکن است؛ کسانی که نه تنها با طبیعت زندگی می‌کنند، بلکه شب و روز خود را وقف آرامش این سرزمین کرده‌اند.
استمرار برخورد با متخلفان شکار در لرستان
در ماه‌های گذشته، نیروهای یگان حفاظت محیط‌زیست لرستان در چندین عملیات موفق، با متخلفان شکار و صید غیرمجاز در مناطق حفاظت‌شده استان به‌ویژه سفیدکوه خرم‌آباد برخورد کرده‌اند.
در فروردین‌ماه، شش گروه متخلف زیست‌محیطی پیش از هرگونه اقدام به شکار در حوزه استحفاظی خرم‌آباد شناسایی و دستگیر شدند و در مجموع هفت قبضه اسلحه شکاری از آنان کشف و ضبط شد.
در اردیبهشت‌ماه، مأموران محیط‌زیست استان طی چند عملیات جداگانه در مناطق سفیدکوه، اشترانکوه و شهرستان‌های چگنی و دلفان، هفت گروه متخلف را دستگیر کرده و در مجموع 9 قبضه اسلحه شکاری و جنگی، چندین قطعه کبک و تیهو و سایر ادوات شکار را ضبط کردند. در همین ماه، دو شکارچی غیرمجاز بزکوهی نیز در سفیدکوه خرم‌آباد دستگیر و از آنان لاشه یک رأس بزکوهی و یک قبضه سلاح گلوله‌زنی ام‌یک کشف شد.
در خردادماه، علاوه بر دستگیری چند متخلف و ضبط سه قبضه سلاح شکاری، حکم شش ماه حبس تعزیری برای یکی از شکارچیان غیرمجاز بزکوهی صادر شد که با انتشار تصاویر شکار در فضای مجازی شناسایی و بازداشت شده بود.
در تیرماه، یک بطانه (نوزاد) سنجاب ایرانی که به‌صورت غیرقانونی از لرستان به قم قاچاق شده بود، پس از تیمار و اطمینان از سلامت، با همکاری مردم و کارشناسان محیط‌زیست، در زیستگاه طبیعی خود در منطقه سفیدکوه خرم‌آباد رهاسازی شد.
در مردادماه، نیروهای یگان سفیدکوه خرم‌آباد یک گروه متخلف زیست‌محیطی را پیش از اقدام به شکار دستگیر و دو قبضه سلاح شکاری از آنان ضبط کردند. در شهریورماه، با اجرای گشت‌های مشترک چند شهرستان، یک گروه متخلف شکارچی در ارتفاعات سفیدکوه خرم‌آباد دستگیر شد. در این عملیات دو قبضه سلاح غیرمجاز شامل کلاشینکف تاشو و برنو و بیش از 80 فشنگ کشف و ضبط شد.
در مهرماه نیز در پی عملیات اطلاعاتی در شهرستان چگنی، یک متخلف زیست‌محیطی دستگیر و از منزل وی یک قبضه اسلحه جنگی کلاشینکف، تیغه خشاب و 12 عدد فشنگ کشف و ضبط شد.
این سلسله اقدامات، بخشی از برنامه مستمر اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست لرستان برای مقابله با شکار غیرمجاز و حفاظت از زیستگاه‌های ارزشمند استان است؛ اقداماتی که با همکاری نیروهای انتظامی، همیاران محیط‌زیست و حمایت مردمی انجام شده است.
روایت یک محیط‌بان از یک عملیات موفق
صادق شاه‌کرمی، یکی از محیط‌بانان مستقر در سفیدکوه، در گفت‌وگو با خبرنگار مهر گفت: طبق رصد و دوربین‌کشی‌هایی که در سطح منطقه داشتیم، متوجه حضور یک فرد متخلف شدیم. با اقدام به‌موقع همکاران، خوشبختانه توانستیم فرد متخلف را دستگیر و از وقوع شکار غیرمجاز جلوگیری کنیم.
او با اشاره به سختی‌های کار محیط‌بانی افزود: در این مسیر، کمبود امکانات و شرایط سخت جغرافیایی مانع ما نیست. مهم این است که بتوانیم از این زیستگاه‌ها و گونه‌های ارزشمند حفاظت کنیم.
شب‌های بی‌پایان در کوه برای پاسداری از حیات‌وحش
یکی دیگر از محیط‌بانان حاضر در منطقه گفت: ما گاهی شده سه شبانه‌روز در کوه مانده‌ایم تا از حیات‌وحش محافظت کنیم. این کار عشق می‌خواهد، نه فقط وظیفه. وقتی صدای حیات‌وحش را از دور می‌شنویم، احساس می‌کنیم تمام خستگی‌مان از تن بیرون می‌رود.
محیط‌بان دیگری نیز با اشاره به هدف نهایی فعالیت‌های حفاظتی گفت: ما زمانی زحماتمان را نتیجه‌دار می‌دانیم که هیچ رد و نشانی از شکارچی در منطقه نباشد. هدف ما این است که تعادل طبیعی در زیستگاه برقرار بماند و گونه‌ها در آرامش زندگی کنند.
پاسداران خاموش طبیعت لرستان
محیط‌بانان سفیدکوه، نماد تعهد و مسئولیت‌پذیری در برابر محیط‌زیست هستند. آنان در گرما و سرما، با کمترین امکانات و بیشترین انگیزه، حافظانی خاموش‌اند که از گنجینه‌های طبیعی لرستان پاسداری می‌کنند.
در حالی که تهدیدات انسانی همچنان زیستگاه‌های طبیعی کشور را در خطر قرار داده است، تلاش بی‌وقفه این محیط‌بانان یادآور این نکته است که حفاظت از طبیعت تنها با عشق، صبر و ایثار ممکن می‌شود.
460 هزار هکتار زیر چتر حفاظت؛ کمبود نیروی انسانی، بزرگ‌ترین چالش
تعداد محیط‌بانان فعال در استان پاسخگوی وسعت و حساسیت مناطق حفاظت‌شده نیست
استان لرستان با دارا بودن بیش از 460 هزار هکتار منطقه حفاظت‌شده و شکار و صید ممنوع، یکی از غنی‌ترین زیست‌بوم‌های کشور به شمار می‌رود. این مناطق شامل سفیدکوه، اشترانکوه، و مناطق شکارممنوع متعدد دیگری هستند که نقش مهمی در حفظ تنوع زیستی غرب کشور دارند.
با این حال، تعداد محیط‌بانان فعال در استان پاسخگوی وسعت و حساسیت این مناطق نیست. بر اساس اعلام اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست لرستان، هر محیط‌بان در استان به‌طور میانگین مسئول نگهداری از 4 هزار هکتار از این اراضی طبیعی است.
نیاز به 340 محیط‌بان جدید
کارشناسان محیط‌زیست می‌گویند برای پوشش کامل و مؤثر مناطق حفاظت‌شده لرستان، حداقل 340 محیط‌بان دیگر مورد نیاز است. این کمبود نیروی انسانی نه‌تنها فشار مضاعفی بر محیط‌بانان فعلی وارد کرده، بلکه خطر افزایش تخلفات شکار و تخریب زیستگاه‌ها را نیز در پی دارد.
کامران فرمان‌پور، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست لرستان، در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، با اشاره به برنامه‌های جدید این اداره‌کل برای ارتقای نظارت میدانی و پشتیبانی از محیط‌بانان گفت: کمکی که بخواهیم در حوزه حفاظت از مناطق‌مان داشته باشیم، در سال‌های اخیر به سمت پایش و مانیتورینگ هوشمند رفته است. با نصب دوربین‌های قوی در سطح مناطق حفاظت‌شده استان، توانستیم گام مؤثری در افزایش دقت و سرعت نظارت برداریم.
وی با تأکید بر اهمیت فناوری در حفاظت از محیط‌زیست افزود: این دوربین‌ها به محیط‌بانان ما کمک می‌کند تا بدون نیاز به حضور فیزیکی مداوم در نقاط صعب‌العبور، بتوانند وسعت زیادی از مناطق را در لحظه پایش کنند. یکی از ویژگی‌های مهم این سامانه، پایش آنلاین است؛ به‌گونه‌ای که هر محیط‌بان از طریق مرکز کنترل می‌تواند تحرکات در بخش‌های مختلف را به‌صورت زنده مشاهده کند.
هیچ متخلفی از چشم دوربین‌های محیط‌زیست پنهان نمی‌ماند
فرمان‌پور با اشاره به تأثیر مستقیم این طرح در کاهش تخلفات زیست‌محیطی تصریح کرد: با اجرای طرح هوشمندسازی، هیچ متخلفی از چشم دوربین‌های محیط‌زیست به دور نخواهد ماند. تصاویر ارسالی از این سامانه‌ها در لحظه توسط نیروهای ما بررسی می‌شود و کوچک‌ترین تحرک مشکوک یا ورود غیرمجاز به مناطق، بلافاصله به واحد گشت اطلاع داده می‌شود.
وی افزود: هدف ما این است که در کنار تلاش‌های طاقت‌فرسای محیط‌بانان در عرصه میدانی، از فناوری برای حمایت از آن‌ها بهره ببریم تا بتوانند با تمرکز بیشتر و امنیت بالاتر از طبیعت لرستان حفاظت کنند.
تجربه محیط‌بانان در گشت‌های میدانی و توان فناوری‌های نوین، در کنار هم می‌تواند آینده‌ای امن‌تر برای گونه‌های ارزشمند لرستان رقم بزند
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست لرستان گفت: تجربه محیط‌بانان در گشت‌های میدانی و توان فناوری‌های نوین، در کنار هم می‌تواند آینده‌ای امن‌تر برای گونه‌های ارزشمند لرستان رقم بزند. این مسیر، گامی است به‌سوی کاهش تخلفات، افزایش کارآمدی نظارت و حفظ میراث طبیعی استان برای نسل‌های آینده.
محیط‌بانان لرستانی با وجود کمبود امکانات، مسیرهای صعب‌العبور و شرایط دشوار اقلیمی، با تعهدی مثال‌زدنی از طبیعت حراست می‌کنند. آنان بی‌هیاهو اما مؤثر، در صف اول مقابله با تخریب محیط‌زیست ایستاده‌اند تا آینده‌ای سبز برای نسل‌های بعد رقم بخورد.
سفیدکوه؛ نگین حفاظت طبیعت لرستان
منطقه حفاظت‌شده سفیدکوه که در محدوده شهرستان‌های خرم‌آباد و چگنی قرار دارد، با وسعتی بالغ بر 69 هزار و 500 هکتار، یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های طبیعی استان لرستان است. این منطقه ابتدا در سال 1347 به‌عنوان شکار و تیراندازی ممنوع تحت حفاظت قرار گرفت و سپس در سال 1369 به منطقه حفاظت‌شده ارتقا یافت.
در این زیستگاه ارزشمند تاکنون 272 گونه گیاهی و 138 گونه جانوری شناسایی شده است. گونه‌های شاخص جانوری شامل کل و بز، سنجاب ایرانی، بز و پازن، خرس قهوه‌ای، پلنگ ایرانی، گربه وحشی، رودک، کبک دری، تیهو، بلدرچین، کرکس کوچک، شاهین، یلوه جنایی، عقاب طلایی و گونه‌های مختلف مارها و جکوی مدیترانه‌ای هستند که نشان‌دهنده تنوع زیستی غنی و اهمیت بالای حفاظتی این منطقه است.
استان لرستان به‌طور کلی دارای 2 میلیون و 100 هزار هکتار جنگل و مرتع است که از این میزان، حدود 617 هزار هکتار در نقاط بحرانی آتش‌سوزی قرار دارد؛ موضوعی که اهمیت مدیریت و حفاظت از مناطق طبیعی استان را بیش از پیش آشکار می‌سازد.
سفیدکوه نه تنها مأمن گونه‌های نادر و ارزشمند جانوری است، بلکه نمادی از تلاش بی‌وقفه محیط‌بانان لرستان برای حفظ اکوسیستم، پایداری زیست‌بوم و آینده‌ای سبز برای طبیعت استان به شمار می‌رود.
