چهارشنبه سوری، این سنت باستانی ایران خطرناک است؟ / جوانان امکانات لازم برای حفظ رسومات ایرانی را ندارند

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری دانشجو، مهسا روحی؛ ایران، کشوری پهناور و کهن که از روزگاران قدیم دارای رسم و رسومات باارزش بوده و هست، اما با گذر زمان این رسومات قدیمی شکل جدیدی به خود گرفت و حتی بسیاری از آن‌ها دیگر در هیچ کجای ایران اجرا نمی‌شود. این روز‌ها اکثر مردم از زندگی و مشکلاتش حرف میزنند از این که دیگر دوست و همسایه و فامیل را ماهی یک بار هم نمی‌بینند و صفا و صمیمیت دیگر جایی در میان خانواده‌های ایرانی ندارد. متاسفانه باید بگویم جای هیچ گلایه‌ای نیست. خودمان با کم رنگ کردن سنت‌های قدیمی، جمع‌های خانوادگی را برهم زدیم. گذشته‌گان ما با اجرای هر کدام از این سنت‌های دیرینه ایرانی به دنبال بهانه‌ای بودند تا دور هم جمع شوند و با حداقل امکانات لحظات خوشی را در کنار یک دیگر سپری کنند. با نزدیک شدن به فصل بهار و آمدن عید باستانی نوروز، کم کم زمزمه‌های چهارشنبه سوری شنیده می‌شود. در اکثر بازار‌ها دست فروش‌هایی را می بینیم که میزی کوچک مقابل خود قرار داده و در حال فروش وسایل محترقه هستند. کمتر خانواده‌ای را میبینیم که از حضور فرزندانشان در خیابان بیمی ندارند. چندین سال است که کلمه چهارشنبه سوری با خود ترس و دلهره، ناامنی، سروصدا به همراه دارد و بعضاً موجب قطع عضو و حتی داغدار شدن برخی خانواده‌ها می‌شود. اما واقعا چهارشنبه سوری، این سنت باستانی ایران اینقدر خطرناک است؟ در همین حال با امان الله قرایی، جامعه شناس به گفتگو پرداختیم. وی در رابطه با رسم و رسومات کم رنگ شده ایرانی‌ها در روز‌ها و اعیاد باارزش می گوید: جبر اجتماعی، تغییر و تحولاتی که بر اثر تکنولوژی و فضای مجازی به وجود آمد، تاثیر به سزایی در کم رنگ شدن سنت‌های ایرانی‌ها گذاشت. جوانان ما مرحله سنت گرایی و سنت خواهی را پشت سر گذاشته و به آن اعتنایی نمی‌کنند. زندگی را به صورت خود مختار سپری کرده و از فضای مجازی، دوست و رسانه‌ها الگوبرداری می‌کنند و به حرف‌هایی مانند این کار بده، زشته و ما رسممون نیست گوش نمی‌دهند. متاسفانه جوانان فقط فریاد میزنند و هیچ فکری پشت آن‌ها نیست. جوانان امکانات لازم برای حفظ رسومات ایرانی را ندارند این جامعه شناس در ادامه با اشاره به این که جوانان ایرانی امکانات لازم را برای حفظ رسم و رسومات ایرانی در اختیار ندارند، می افزاید: من سال‌هاست که پیشنهاد می‌کنم، هنگام حرس درختان شاخه‌های خشک را در یک انباری نگهداری و بسته بندی کنند در نهایت چند روز قبل از رسیدن چهارشنبه سوری آن‌ها را به فروش برسانند. این کار هم درآمدزایی برای دولت و شهرداری است و هم موجب حفظ سنت پریدن از روی آتش می‌شود. نیروی انتظامی نیز باید در برخورد با کسانی که وسایل محترقه می‌فروشند، جدی‌تر برخورد کند. فیلم و سریال‌هایی با موضوع رسومات ایرانی ساخته شود / به فرهنگ و شخصیت‌های ایرانی توجه شود قرایی ادامه می دهد: یکی از نقاط ضعفی که می‌توان به آن اشاره کرد، این است که ما در هیچ کدام از کتاب‌های درسی در رابطه با هیچ یک از مشاهیر فرهنگی، علمی، تاریخی، ادبی ایران باستان صحبت نمی کنیم و یا حداقل محدود به چند شخصیت معروف هستیم. هیچ فیلم سینمایی و سریالی در رابطه با رسم و رسومات ایرانی ساخته نشده که نوجوانان و جوانان با تماشای آن متوجه فرهنگ دیرینه و رسم ورسومات قدیمی و زیبای ایرانی شوند. این جامعه شناس با اشاره به سیاست‌های فرهنگی دولت‌های اخیر گفت: باید در ترویج فرهنگ ایرانی و معرفی و آشنا کردن جوانان با این فرهنگ و رسومات بیشتر تلاش شود، زیرا جوانان ایرانی حتی کوروش که نماد ایران و ایرانی در سطح بین‌الملل است را نیز نمی‌شناسند. بوته افروزی در چهارشنبه سوری اشاره‌ای به برخی رسومات شب چهارشنبه سوری می کنیم؛ بلکه شاید امسال به جای استقاده از تیر ترقه و بمب‌های دست ساز به سراغ رسومات قدیمی برویم و انها را ترویج دهیم. یکی از معروف‌ترین رسم‌ها بوته افزونی بود که هرخانواده در فضای باز خانه خود بوته‌های خشک را جمع می کردند و و با تاریک شدن هوا آنها را به آتش می کشیدند و از روی آن می پریدند و هنگام پریدن از آن «زردی من از تو سرخی تو از من» میخواندند. و در نهایت بوته‌های سوخته و خاکستر‌ها را جمع و بر سر چهار راه می ریختند، زیرا معتقد بودند آتش را نباید فوت کرد. فردی که خاکستر ها را برده بود هنگام برگشت در خانه را محکم می‌کوبد و این مکالمه بین او و افراد داخل خانه شکل می‌گیرد:

که هستی؟ - منم - از کجا آمده‌ای؟ - عروسی - چه آورده‌ای؟ - تندرستی

در را برایش باز می‌کنند تا تندرستی را برای یک سال پیش رو، به درون خانه بیاورد.

فالگوش نشینی چهارشنبه سوری با تاریک شدن هوا کسانی که دوست داشتند به زیارت بروند و یا بختشان باز شود به سخنان رهگذاران یا اهالی خانه گوش میکردند اگر حرف‌های خوبی می شنیدید به نیتشان می رسیدند، اما اگر حرف‌های با انرژی منفی م یشنیدند خواسته شان اجابت نمی‌شد.

قاشق زنی چهارشنبه سوری همچنین از آداب و رسوم چهارشنبه سوری، قاشق زنی هم به گوشمان خورده. اما این رسم که امروزه تقریبا فراموش شده، در گذشته یکی از مهمترین رسوم چهارشنبه سوری بوده است. در این رسم دختران و پسران جوان، چادری بر سر خود می‌کشیدند تا شناخته نشوند و به در خانه دوستان و همسایگانشان می‌رفتند. صاحبخانه با شنیدن صدای قاشق که به کاسه می‌خورد، به در خانه می‌آمد و داخل کاسه آن‌ها آجیل چهارشنبه‌سوری، شیرینی، شکلات، نقل و گاه هم پول می‌ریخت.

پختن آش ابودردا چهارشنبه سوری خانواده‌هایی که مریض داشتند، برای درمان بیمارشان در شب چهارشنبه سوری، آش ابودردا یا آش بیمار می‌پختند و مقداری از آن را به بیمارشان می‌دادند، بقیه‌اش هم بین خودشان و فقرا تقسیم می‌کردند و معتقد بودند که با این کار، بیمارشان درمان می‌شود و بیماری از او دور می‌شود.

آجیل چهارشنبه سوری در گذشته بعد از پایان مراسم چهارشنبه سوری، پریدن از آتش، اهل خانه دور هم جمع می‌شدند و آخرین دانه‌های نباتی مانند: تخمه هندوانه، تخمه کدو، پسته، فندق، بادام، نخود، تخمه خربزه، گندم و شاهدانه را که از زمستان باقی‌مانده بود، روی آتش بو داده و با نمک تبرک می‌کردند و می‌خوردند. گذشتگان بر این باور بودند که هر کس از این معجون بخورد، نسبت به افراد دیگر مهربان‌تر می‌شود و کینه از او دور می‌شود.

با کمی تامل و مطالعه پی می‌بریم که بسیاری از این رسم و رسومات قدیمی که در روزها و اعیاد خاصی در گذشته اجرا می‌شد بسیار زیباتر و دلنشین تر از این زندگی تجملاتی و اینترنتی اکنون بوده. می توان با کمی تغییر در کتب درسی و افزودن برخی مطالب با مضمون رسومات ایرانی، شخصیت‌های مطرح ایران باستان، برگزاری کلاس های شاهنامه خوانی و غیره... به فرزندان خود که در مقطع ابتدایی هستند، بیاموزیم که ایران عزیزمان با این قدمت دیرینه پر از رسومات زیبایی است که هزار برابر از ولنتاین، هالووین غربی ها و حتی بازی با تیر و ترقه و سروصداهای خطرناک زیباتر و بهتر است. فرهنگ سازی را باید از کودکان آغاز کنیم.