چگونه از روزهای پایانی شعبان برای ورود به رمضان استفاده کنیم؟

روز‌های پایانی ماه شعبان اعمال بسیاری دارد که یکی از آن‌ها ثواب روزه متصل به ماه مبارک رمضان است. ماه مبارک رمضان، مهمانی بی‌نظیری که میزبان آن، خداست و خودش قرار است از ما پذیرایی کند. ما هم نباید بدون آمادگی پا در این ضیافت بزرگ بگذاریم. پس هرچه زودتر باید اقدام کنیم و آماده شرکت در مهمانی خدا شویم. به همین مناسبت با حجت الاسلام احمد تقوایی به گفتگو پرداختیم:

ماه شعبان، یک آمادگاهی است برای اینکه انسان در ماه مبارک رمضان - که ماه ضیافت الهی است - بتواند با آمادگی وارد شود. آمادگی به چیست؟

در درجه‌ی اول، آمادگی به توجه و حضور قلب است؛ خود را در محضر علم الهی دانستن، در محضر خدا دانستن، همه‌ی حالات خود را، حرکات خود را، نیات خود را، خطورات قلبی خود را در معرض و محضر علم الهی دانستن؛ در درجه‌ی اول، این مهم است. از طرفی ماه شعبان ماهی است که پیامبر اسلام ص در آن روزه گرفته و شب‌ها به عبادت می‌پرداختند. در این روز‌های پایانی روزه‌ی متصل ماه شعبان به ماه رمضان بسیار سفارش شده است. مرحوم شیخ عباس قمی در کتاب شریف مفاتیح الجنان در خصوص اعمال مشترک ماه شعبان المعظم آورده است: اول: هر روز «هفتاد مرتبه» بگوید: أَستَغفِرُ اللهَ وَ أَسأَلُهُ التَوبَهَ. از خدا آمرزش و توبه می‌خواهم. دوم: هر روز «هفتاد مرتبه» بخواند: أَستَغفِرُ اللهَ الَذِی لَااِلهَ اِلا هُوَ الرَحمنُ الرَحِیمُ الحَیُ القَیُومُ وَأَتُوبُ اِلَیهِ. آمرزش می‌خواهم از خدا که معبودی جز او نیست، بخشنده‌ی مهربان، زنده به خود، پاینده و به‌سوی او باز می‌گردم. در بعضی از روایات «الحَیُ القَیُومُ» پیش از «الرَحمنُ الرَحِیمُ» است و عمل به هر دو خوب است؛ و از روایات استفاده می‌شود که بهترین دعا‌ها و ذکر‌ها در این ماه «استغفار» است و هرکه در هر روز این ماه «هفتاد مرتبه» استغفار کند، مانند این است که در ماه‌های دیگر هفتاد هزار مرتبه استغفار بجا آورد. سوم: در این ماه صدقه بدهد، گرچه نصف دانه خرمایی باشد تا حق‌تعالی بدن او را بر آتش دوزخ حرام کند. از امام صادق (علیه‌السلام) روایت شده: که از وجود مبارک ایشان درباره فضیلت روزه رجب پرسیدند، فرمود: چرا از روزه شعبان غافل هستید؟ راوی عرض کرد: یابنَ رسول‌الله، کسی که یک روز از شعبان را روزه بدارد، چه ثوابی دارد؟ فرمود: به خدا سوگند بهشت پاداش آن است.

عرض کرد: یابنَ رسول‌الله، بهترین اعمال در این ماه چیست؟ فرمود: صدقه و استغفار، هرکه در ماه شعبان صدقه دهد حق‌تعالی آن را رشد و نمو دهد همان‌گونه که یکی از شما بچه شترش را رشد می‌دهد تا آن‌که در قیامت، درحالی‌که به اندازه کوه احد شده باشد به صاحبش بازگردد. چهارم:

در تمام این ماه «هزار مرتبه» بگوید: لَااِلهَ اِلا اللهُ، وَلانَعبُدُ اِلا اِیَاهُ مُخلِصِینَ لَهُ الدِینَ وَلَو کَرِهَ المُشرِکُونَ. معبودی جز خدا نیست و نپرستیم جز او را در حالی‌که عبادت را برای او خالص می‌کنیم، گرچه مشرکان را خوش نیاید. این ذکر پاداش بسیاری دارد، از جمله اینکه در نامه عملش عبادت هزار ساله بنویسند.

پنجم:

در هر پنجشنبه این ماه دو رکعت نماز بخواند، در هر رکعت پس از سوره «حمد»، «صد مرتبه» سوره «توحید» خوانده و بعد از سلامِ نماز، «صد مرتبه» صلوات بفرستد تا حق‌تعالی هر حاجتی که در امر دین و دنیا دارد روا کند؛ و نیز روزه هر پنجشنبه این ماه فضیلت بسیار دارد. روایت شده: که در هر پنجشنبه ماه شعبان آسمان‌ها را زینت می‌کنند، پس فرشتگان عرض می‌کنند: خدایا! روزه‌داران این روز را بیامرز و دعای آنان را اجابت فرما. در خبر نبوی است: هرکه روز دوشنبه و پنجشنبه شعبان را روزه بگیرد، حق‌تعالی بیست حاجت از حاجات دنیا و بیست حاجت از حاجات آخرت او را برآورد. ششم: در این ماه بسیار صلوات فرستد. هفتم (صلوات شعبانیه):

در هر روز شعبان در وقت زوال [وقت ظهر شرعی] و در شب نیمه‌ی آن این صلوات را که از حضرت زین‌العابدین (علیه‌السلام) روایت شده بخواند. هشتم (مناجات شعبانیه): این مناجات را که از ابن خالویه روایت شده بخواند؛ به گفته او این مناجات حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) و امامان پس از اوست که در ماه شعبان می‌خواندند.

امام جعفر صادق ع فرمودند: سه روز روزه گرفتن قبل از ماه رمضان را برابر یک ماه ثواب روزه‌داری ذکر کرده‌اند. سه روزی که می‌تواند به نیت قضا باشد یا به نیت روزه مستحب. این روزه‌ها انسان را در حال و هوای ماه مبارک قرار می‌دهد و باعث می‌شود انسان با یک شوق و شعف وارد ماه رمضان شود. از این روست که کلاً برای روزه در ماه شعبان توصیه‌های زیادی شده و سیره پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) بوده است.

علاوه بر این ثواب ویژه، روزه‌داری در ماه شعبان راهی برای رسیدن به بهشت الهی و ارتقای درجه شمرده شده است. مثلاً پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند: «مَن صَامَ ثَلَاثَهَ أَیَام مِن شَعبَانَ رَفَعَ لَهُ سَبعِینَ دَرَجَهً فِی الجِنَانِ مِن دُر وَ یَاقُوت؛ کسی که سه روز از روز‌های ماه شعبان را روزه بگیرد؛ هفتاد درجه در بهشت از در و یاقوت ارتقاء می‌یابد.» (ثواب الاعمال، ص 62) و امام رضا (علیه‌السلام) نیز درباره آن فرمودند: «مَن صَامَ مِن شَعبَانَ یَوماً وَاحِداً ابتِغَاءَ ثَوَابِ اللَهِ دَخَلَ الجَنَهَ؛ کسی که یک روز از ماه شعبان را برای رسیدن به پاداش خداوند روزه بگیرد؛ به بهشت وارد می‌شود.» (خصال، ج 2، ص 582) پس کسی که روز‌های پایانی این ماه را روزه بدارد به پاداش ویژه و چندگانه‌ای رسیده است؛ ضمن آنکه آمادگی خوبی برای ورود به ماه خدا پیدا کرده است.