کاهش ناترازی صندوق‌های بازنشستگی و تقویت توان صندوق‌ها

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، فاطمه‌زهرا نورالهی*: چند سال میگذرد که موضوع افزایش سن بازنشستگی در صندوق‌های بازنشستگی و بیمه‌ای به طور جدی از سوی برخی از سازمان‌ها و صندوق‌های بیمه‌گر مطرح می‌شود چراکه برخی افراد در سنین کمتر از 40 سال از خدمات بازنشستگی و حقوق و مزایای آن بهره‌مند می‌شوند. مخارج مستمری صندوق‌های بازنشستگی می‌تواند تأثیر مهمی بر کاهش فقر و نابرابری اقتصادی داشته باشد چراکه این صندوق‌ها معمولاً برنامه‌ها و سیاست‌هایی دارند که افراد را تشویق می‌کنند تا برای بازنشستگی، خود پس‌انداز کنند و در سپرده‌گذاری‌های مستمر و منظم شرکت داشته باشند. با تشویق افراد به انجام این اعمال، مخارج مستمری صندوق‌های بازنشستگی می‌توانند به افزایش میزان پس‌انداز و سپرده‌گذاری مردم کمک کنند که در نهایت به افزایش ثروت شخصی و کاهش فقر و نابرابری اقتصادی منجر می‌شود. علاوه بر این صندوق‌ها می‌توانند توسعه اقتصادی منطقه را نیز تقویت کنند، چراکه سرمایه‌گذاری‌های آن‌ها معمولاً به شرکت‌ها و پروژه‌های محلی و منطقه‌ای اختصاص پیدا می‌کند که می‌تواند باعث تحریک در اشتغال، رفاه اجتماعی و رشد اقتصادی شود. در برنامه هفتم هدف، بهبود وضعیت اجتماعی از طریق کاهش فقر، ثبات در موضوع نابرابری و حرکت به سمت کاهش آن و افزایش فرصت‌های برابر و حمایت شده برای طبقات پایین اجتماعی است فلذا تصویب قانون افزایش سن بازنشستگی «کاهش ناترازی صندوق‌های بازنشستگی و تقویت توان صندوق ها» است. با بررسی وضع موجود، تأمین اجتماعی در ایران با یکسری مشکلاتی مواجه هستند: 1- ناعادلانه بودن مستمری‌های پرداختی به صورت بین نسلی و هم درون نسلی است که نسل افرادی را که در یک سال بازنشسته می‌شوند را دربر می‌گیرد. بی عدالتی بین نسلی از این واقعیت ناشی میشود که بر پایه شاخصی از حقوق و دستمزد پرداخته میشود. درون نسلی؛ اصلاح فرمول پرداخت مزایا و بین نسلی؛ استفاده از وام رهن معکوس برای بازنشستگان با سابقه کمتر از کف تعیین شده است. 2- افزایش نرخ جایگزینی یا همان نسبت حقوق بازنشستگی به حقوق دوران اشتغال است. فلذا عوامل زیادی بر فقر و نابرابری تأثیر میگذارند که زیر مجموعه‌های متغیرات کلان اقتصادی مانند تورم، رشد، اقتصادی، تولید سرانه، مخارج دولت، بیکاری و... را همچنین عواملی مانند محل سکونت. جنسیت، تحصیلات و... را محسوب میشوند. از مسائل مهم درزمینه رفع فقر، شکستن چرخه فقر و جلوگیری از تداوم فقر است. تله فقر را میتوان به صورت مجموعه‌ای از سازوکار‌های خود تقویت کننده که به موجب آن افراد فقیر، فقیر باقی میمانند، تعریف کرد. به طوریکه فقر فعلی افراد باعث فقر آینده آن‌ها نیز می‌شود. بحران صندوق‌ها موجب شده است که هر سال حدود 25 درصد از منابع عمومی بودجه به صندوق‌های تأمین بازنشستگی و تأمین اجتماعی اختصاص پیدا کند. طبق ماده 103 تبصره 2، قانون خدمات کشوری دستگاه‌های اجرایی مکلفند کارمندانی که دارای 30 سال و بدون سابقه خدمت برای مشاغل غیرتخصصی و 35 سال سابقه خدمت برای مشاغل تخصصی که به طور غیرمستقیم تقاضای کارمندان بازنشسته است. این قانون موجب شده تا اعمال سن بازنشستگی بسیار کمتر از مقدار تعیین شده قرار گیرد. (که این کاهش سن بازنشستگی به صلاح جامعه نیست) دو منبع درآمدی عبارتند از درآمد حق بیمه و درآمد حاصل از سرمایه گذاری ذخایر انباشته؛ (سود انباشته: سود خالص یک شرکت پس از پرداخت سود سهام به سهام‌داران است که به‌عنوان معیاری برای سنجش توانایی اقتصادی یک شرکت برای پرداخت چنین توزیع‌های نقدی عمل می‌کند) درآمد حق بیمه، خود به پایه بیمه‌ای یا جمعیت تحت پوشش و نرخ حق بیمه بستگی دارد. در روش «اندوخته گذاری جزئی» درآمد حق بیمه در سال‌های ابتدایی بیشتر از مصارف می باشد. از این رو سال‌های ابتدایی بهترین فرصت برای ایجاد ذخایر است و در سال‌های بعد این ذخایر میبایست حفظ و با سرمایه گذاری ارزش آن افزایش میابد وگرنه مستمری بگیران در سال‌های پایانی با ریسک کاهش مستمری دریافتی مواجه میشوند و علاوه بر این آینده را بیمه شدگان فعلی نیز به خطر میافتد. حال با هلدینگ‌های سرمایه‌گذاری شده 1- خدمات ارتباطی رایتل: کنترل و کاهش هزینه‌ها را یکی از سیاست‌های اصلی شرکت رایتل عنوان کرد. بیمه‌شدگان تامین اجتماعی می‌توانند سیم‌کارت اعتباری با بسته آغازین فوق‌العاده به مدت 12 دوره 30 روزه شامل 360 روز تماس صوتی درون شبکه و 24 گیگابایت اینترنت را به صورت رایگان دریافت کنند. 2- شرکت سرمایه‌گذاری توسعه انرژی تأمین: جهت سرمایه‌گذاری در حوزه آب، برق و زیر مجموعه شرکت سرمایه‌گذاری تأمین اجتماعی است که مأموریت خود را درآمدزایی از طریق بهره‌برداری نیروگاه‌های واگذار شده. نتیجه پژوهش‌هایی که فقط تأثیر هزینه‌های بعد بیمه‌ای تأمین اجتماعی را برآورده کرده‌اند: 2013؛ افزایش افراد تحت پوشش سازمان تأمین‌اجتماعی و صندوق بازنشستگی به بهبود شاخص توسعه انسانی کمک می‌کند. 2021؛ مخارج تأمین‌اجتماعی به کاهش فقر شدید در سالمندان کمک می‌کند. 2022؛ با اصلاحات برنامه بازنشستگی در کشور چین و گسترش پوشش افراد جامعه، فقر در میان سالمندان کاهش یافته است. تأثیر مخارج بلندمدت دو صندوق اصلی کشور (بازنشستگی کشور و سازمان تأمین اجتماعی) بر فقر و نابرابری و مقایسه تأثیر مخارج مستمری این دو صندوق بر فقر، موردتوجه قرار نگرفته است. مالکیت مسکن و محدوده جغرافیای محل زندگی تأثیر قابل توجه بر کفایت مزایا در بین بازنشستگان دارد. از این جهت که صندوق‌های بازنشستگی می‌تواند این حمایت‌ها را به سمت وام‌های مسکن و برای استان‌های مشخص شده در نظر بگیرد. همچنین، در صورتی که در زمان اشتغال افراد امکاناتی برای تهیه مسکن را داشته باشند، می‌توان کفایت مزایا را در زمان بازنشستگی افراد به طور قابل توجهی افزایش داد.

*فاطمه‌زهرا نورالهی، دبیر فرهنگی انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی (ره)

انتشار یادداشت‌های دانشجویی به معنای تأیید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.