کرونا و صنعت کشاورزی
اهمیت صنعت کشاورزی در تولید، اشتغال، امنیت غذایی و تغذیه سالم نقش مهمی در اقتصاد و سلامت انسان ایفا میکند. به طوری که همه کشورهای جهان در تلاش هستند تا از راههای گوناگون بخش کشاورزی را مورد حمایت قرار دهند. گسترش بیماری اتفاق جدیدی نیست بشر در طول تاریخ با بیماریهای مختلفی رو به رو بوده است. در این راستا ویروسCovid-19 از این قاعده مستثنی نیست و تأثیرات منفی بر اقتصاد جهانی گذاشته است. شیوع بیماری ویروس کوید -19 از اواخر سال 1398 تغییرات گستردهای در زنجیره تامین مواد غذایی، که یکی از مهمترین بخشهای اقتصادیست، ایجاد نمود.
به طوری که پایداری بازارهای جهانی محصولات کشاورزی را به چالش کشاند. بررسی شواهد آماری، نشان می دهد که میزان خسارت بخش تولید، مصرف و صادرات محصولات کشاورزی و غذایی در سال جاری بسیار زیاد بوده به طوری که پسزدگی محصولات کشاورزی و عرضه به بازار داخلی شد. از طرف دیگر بحران کرونا با تأثیر مستقیم و غیر مستقیم باعث تغییرات مختلفی بر اقتصاد خانوارها و بخش های متنوع کشاورزی گردید.
صنعت کشاورزی، یکی از سه بخش اصلی اقتصاد است که نقش بهسزایی در تولید، اشتغال، کسب درآمد، صادرات، ارزآوری، تامین غذا، رفاه جامعه، تولید ناخالص ملی و رشد اقتصادی کشور دارد. با این حال تولید محصولات کشاورزی در زنجیره چرخه غذایی همواره در طول تاریخ ثابت نبوده و به دلیل پیشامدهای مختلف در حال تغییر و تحول است. برای مثال، استفاده از سیستم های نوین آبیاری و بکارگیری نتایج تحقیقات علمی در تولید محصولات کشاورزی موجب افزایش سطح تولیدات شده است.
از سویی دیگر، به موازات افزایش پیشرفتهای انسانی و استفاده از تولیدات انسانی (از قبیل سموم) برای افزایش راندمان کشاورزی، ظهور و بروز مخاطرات نوین و کمتر شناخته شده رو به افزایش است. با شیوع بیماری Covid-19 در تولید محصولات کشاورزی با حذف کارگران بخش کشاورزی (آمارها نشان میدهد سهم نیروی کار شاغل در بخش کشاورزی نسبت به کل شاغلان در دنیا 5/26 درصد است)، تغییر تقاضای مصرفکنندگان، تعطیلی تأسیسات تولید مواد غذایی، محدود شدن تجارت مواد غذایی و فشارهای مالی در تأمین مواد غذایی باعث ایجاد اختلال در زنجیره مواد غذایی شد. زنجیره تأمین محصولات کشاورزی شاهد یک شبکه پیچیده از ارتباطات متقابل بین عواملی مانند نهاده ها، تولیدکنندگان، حمل و نقل، صنایع تبدیلی، تجارت و غیره است که شوک ناشی از ویروس کرونا، بر انتهای این زنجیره که مصرف و تجارت است آثار بیشتری داشته است. بنابراین اندیشمندان دنیا معتقدند بحران کرونا نقطه جدیدی در تاریخ حیات بشر است به طوری که بر تمامی ابعاد زندگی و شیوه معیشت انسان تاثیر گذاشته است از دیگر ابعاد اقتصادی بحران ویروس Covid-19، تاثیرات شگرف آن بر اقتصاد برخی مناطق ایران است، زیرا صنعت کشاورزی اصلیترین منبع اشتغال و درآمدزایی در برخی از استانها میباشد.
محلات که قطب تولید گل و گیاه کشور است به نام «هلند ایران» شناخته شده است، که در این شهرستان سه هزار نفر به صورت مستقیم در قالب 700 واحد تولید و پرورش گل و گیاهان زینتی مشغول به کار هستند. اهمیت تولید و صادرات گل و گیاهان زینتی آنجا نمایان است که سالانه بالغ بر 100 میلیارد دلار انواع گل و گیاهان زینتی تولید و صادر می شود. باید این نکته را در نظر گرفت که قیمت هر 30 تا 40 شاخه گل رز صادراتی معادل قیمت یک بشکه نفت است.
بیشترین گل های صادراتی ایرانی رز، مریم، داوودی، گلایول، آنتریوم، آلسترومریا، شیپوری، ژربرا، میخک، پامچال، شمعدانی، لاله، نرگس، سوسن، و سمبل است. در این راستا وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرد که با شیوع ویروس کرونا و نزدیک به 14 میلیون گل شاخه بریده و تولید گل‌های فصلی از جمله اطلسی و شمعدانی به علت نداشتن تقاضا روی دست گلخان هداران باقی ماند. که این موضوع سبب شوک بزرگی در صنعت پرورش گل در محلات شد. از طرف دیگر گلکاران برای جبران خسارات و پرداخت وامهای خود به فکر افزایش قیمت می شوند و بازار آتی گل و گیاه زینتی بخاطر شیوع ویروس کرونا گرانتر از حد معمول میشود.
با وجود اینکه ایران در بازار جهانی گل و گیاهان زینتی جایگاه مستحکم و سیستماتیکی ندارد و نفوذ در بازار از سخت‌ترین مراحل تجارت گل و گیاهان زینتی است. لذا آشفتگی ناشی از ویروس کوید -19 در بازارهای بین‌المللی، این فرصت را برای ایران فراهم میآورد که بتواند در این بازارها حضور قوی‌تری داشته باشد. مدیریت صادرات محصولات کشاورزی در شرایط کرونا و محدودیتهای صورت گرفته از طرف کشورهای دیگر باعث کاهش درآمدهای صادراتی کشور شد.
بنابراین مدیریت درست صادرات شامل پایش مستمر بازارهای هدف صادراتی بر حسب محصول، خارج کردن موانع صادراتی و بهره گیری از رایزنی وزارت امور خارجه برای صدور کالاها به کشورهای همسایه جهت رفع موانع مذکور ضروری میباشد. ظهور بحران کرونا این نکته را یادآوری می نماید که در شرایط بحرانی، مزارع ملی و کشاورزان محلی و بازارهای منطقه ای مطمئنترین نقاط سرمایه گذاری میباشد. در این میان تزلزل شدید کشاورزان صنعتی و تک محصولی در شرایط کرونا و سردرگمی آنان نسبت به تحولات پیچیده بازار جهانی، بیانگر این است که تکیه بر بازار جهانی راهکار مناسب و منطقی نیست.
از آن جایی که شناخت پتانسیل های اقلیمی مناطق مختلف جهت تنوع و استعدادیابی محصولات کشاورزی از اهمیت زیادی برخوردار است. از این رو نمیتوان برای همیشه چشم امید به واردات محصولات کشاورزی داشت زیرا در مواقع بحرانی واردات محصولات کشاورزی میتواند اصالت خود را از دست دهد. از طرف دیگر احتمال تورم پس از فروکش کردن بیماری کرونا در دوران پساکرونا وجود خواهد داشت. از آنجایی که این بیماری منجر به رکود فعالیت های اقتصادی شده است در نتیجه با کاهش درآمد افراد جامعه، تقاضا کاهش یافته و به دنبال آن قیمت محصولات غذایی نیز کاهش خواهد یافت.
اما برون رفت از این بحران به علت بازیابی شرایط اقتصادی و ترمیم درآمدها، میتواند منجر به بالازدگی تقاضا در بازار شود. از آنجایی که تصمیم به تولید با یک وقفه زمانی همراه خواهد بود، احتمال بیشتری در افزایش قیمت ها وجود دارد. ضمن اینکه به دلیل کاهش درآمد ناشی از کاهش مصرف تولیدکنندگان، ممکن است تولیدکنندگان برنامه کاهش تولید در آینده را در پیش بگیرند که این امر مشکل مازاد تقاضا را تشدید خواهد نمود.
پیشنهاد
بیمه کشاورزی یکی از مهمترین سازوکارهای ایجاد امنیت در سرمایه گذاری بخش کشاورزی است و به کشاورزان کمک می کند تا به منظور کاهش ریسک، بهترین برنامه های مدیریتی و استراتژی های پایدار را بکار گیرند، بدین منظور توصیه می شود فعالیت های شرکتهای بیمه جهت حمایت از متضررین در دستور کار دولت قرار گیرد. با اعمال سیاستگذاری مربوطه جهت بیمه کشاورز و کارگر و همچنین خرید تضمینی محصولات کشاورزی، میتواند تا حدی مشکلات مربوطه را مرتفع سازد.
همچنین اعطای وام برای تأمین نهاده های کشاورزی، کاهش هزینه های بازاریابی و فروش میتواند به پایداری تولیدات کشاورزی و تابآوری این بخش کمک کند. همچنین از، عواملی که باعث رونق گرفتن اقتصاد پرورش دهندگان یا کشاورزان می شود، آشنایی با بازاریابی الکترونیکی است. بنابراین در این شرایط بحرانی از نیازهای نوین توسعه و فروش در جهان، بازار مجازی است. از طرف دیگر می توان با طراحی و اجرای مدل های بومی مناسب از خسارت های جبران ناپذیر اقتصادی و غذایی در ادامه شرایط کرونا و دوران پساکرونا جلوگیری نمود. امید است دولت و نهادهای مربوطه با اتخاذ تصمیمات درست و به موقع شرایط مناسب برون رفت از این بحران را فراهم آورد تا شاهد جلوگیری از ضررهای وارده به صنعت کشاورزی بوده و نظاره گر ارتقا سیستم های تولیدی نوین در این صنعت پر سود کشور باشیم.
طاهره چامعه - فعال دانشجویی
انتشار یادداشت‌های دانشجویی به معنای تأیید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفا منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.