گزارش تحقیقی تسنیم مبتنی بر جدول و نمودار | چرا زاینده‌رود آب ندارد؟

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، حوضه آبریز زاینده رود 26 هزار و 917 کیلومتر مربع مساحت دارد. 7 درصد مساحت آن در استان چهارمحال و بختیاری و 93 درصد مساحت آن در استان اصفهان است.

آورد رودخانه زاینده رود وابسته به بارش های سالانه بوده و نوسانات سالیانه بارش بر مجموع آورد رودخانه در همان سال تأثیرگذار است.

جدول 1، متوسط میزان بارش حوضه آبریز زاینده رود را منتهی به تاریخ 29 آبان (بر اساس شبکه ایستگاههای بارانسنجی وزارت نیرو) و در مقایسه با مدت مشابه سال آبی گذشته، متوسط 15 سال اخیر و متوسط بلند مدت (53 سال) را نشان میدهد.

تا تاریخ 29 آبان، متوسط بارش حوضه آبریز زاینده رود طی سال آبی جاری معادل 29.8 میلیمتر است که نسبت به سال آبی گذشته و متوسط بلند مدت به ترتیب افزایشی معادل 231 درصد و 13 درصد نشان میدهد. همچنین بارش سال آبی جاری در حدود میانگین 15 سال اخیر (دوره سال آبی 1385-1384 لغایت 1400-1399)، است.

جدول 1- مقایسه متوسط بارش سال آبی جاری حوضه آبریز زاینده رود با سال آبی گذشته / میانگین 15 سال اخیر / متوسط بلند مدت

سال آبی جاری

سال آبی گذشته

میانگین 15 سال اخیر

میانگین بلند مدت

درصد اختلاف با سال آبی گذشته

درصد اختلاف با میانگین 15 سال اخیر

درصد اختلاف با میانگین بلند مدت

29.8

9

30.1

26.3

231+

1-

13+

در حوضه آبریز زاینده رود، ایستگاه بارانسنجی چلگرد (کوهرنگ) میتواند به عنوان یک مبنای تحلیل تولید بارش مولد رواناب در بالادست سد زاینده رود، محسوب شود.

شکل 2، تغییرات بارش ثبت شده در ایستگاه باران سنجی چلگرد (کوهرنگ) را طی سالهای آبی مختلف نشان میدهد. خط قرمز نشان دهنده ترند کاهشی بارش ثبت شده در ایستگاه کوهرنگ است. اگرچه میزان بارش ثبت شده در ایستگاه مذکور طی سال آبی گذشته کمتر از میانگین است، ولی میزان بارش سالانه در ایستگاه کوهرنگ طی سالهای آبی 99-1398 و 98-1397 به ترتیب نزدیک به میانگین و بسیار بالاتر از میانگین بلند مدت بوده‌است. در مقیاس حوضه آبریز زاینده رود نیز شرایطی مشابه با روند فوق در سالهای آبی مختلف برقرار است (شکل 3)

جدول 3، تغییرات حجم مخزن، ورودی و خروجی از سد زاینده رود را در تاریخ 28 آبان ماه با مدت مشابه سال آبی گذشته و متوسط بلند مدت مقایسه می کند. میزان حجم آب ورودی به سد طی سال آبی جاری به میزان 38 درصد کاهش نسبت به سال آبی گذشته و به میزان 59 درصد کاهش نسبت به بلند مدت، نشان میدهد. از منظر حجم آب خروجی از سد نیز، میزان حجم آب خروجی از سد زاینده رود طی سال آبی جاری معادل سال آبی گذشته و کاهش 52 درصدی نسبت به بلند مدت در دوره زمانی مشابه، داراست.

جدول 3 نشان میدهد با وجود کاهش میزان ورودی نسبت به سال آبی گذشته، در نتیجه مدیریت مخزن، حجم مخزن سد زاینده رود در شرایط فعلی نسبت به مدت مشابه سال آبی گذشته، 6 درصد افزایش نشان می دهد. با اینحال همچنان حجم مخزن سد کاهشی 74 درصدی نسبت به بلند مدت در زمان متناظر، داراست.

مقایسه با دوره 51 ساله نیز نشان میدهد، سد زاینده رود طی سال آبی جاری و در تاریخ 28 آبان، از منظر میزان حجم آب ورودی، حجم آب خروجی و نیز میزان حجم آب موجود در مخزن به ترتیب رتبه 50، 43 و 44 را داراست.

جدول 3- مقایسه حجم آب ورودی، حجم آب خروجی و حجم آب موجود در مخزن سد زاینده رود طی سال آبی جاری در تاریخ 28 آبان و مقایسه با مدت مشابه سال آبی گذشته و متوسط بلند مدت

ردیف

پارامتر

سال آبی جاری بر حسب MCM

سال آبی گذشته بر حسب MCM

متوسط بلندمدت بر حسب MCM

درصد اختلاف نسبت به سال آبی گذشته

درصد اختلاف نسبت به بلند مدت

1

حجم آب ورودی به سد

34

55

83

38-

59-

2

حجم آب خروجی از سد

90

90

186

0

52-

3

حجم آب موجود در مخزن

170

161

642

6+

74-

شکل 3، روند تغییرات دمای متوسط سالانه در ایستگاه کوهرنگ طی سالهای اخیر را نشان میدهد. از شکل روند افزایشی دما در محدوده کوهرنگ به عنوان یک حوضه برفگیر، ملاحظه می شود. بر این اساس میتوان انتظار داشت با افزایش روند کلی دما، ذخایر برف ماندگاری چندانی نداشته باشند.

شکل 4، روند تغییرات سطح پوشش برف بر اساس تحلیل تصاویر هوایی در حوضه های آبریز کارون و زاینده رود را طی سالهای آبی اخیر متناظر با روز 2 فوریه (به عنوان نماینده جهت مقایسه)، مقایسه می کند. در حوضه آبریز گاوخونی (زاینده رود) میزان سطح پوشش برف عملا ناچیز و حداکثر معادل 46 کیلومتر مربع طی سالهای اخیر است. در حوضه آبریز کارون نیز افزایش سطح پوشش برف در فوریه سال 2019 (بهمن ماه 1397) به حدود 1211 کیلومتر مربع و کاهش شدید آن طی فوریه سال 2021 (بهمن ماه 1399) به حدود 429 کیلومتر مربع، مشاهده می شود.

به گزارش تسنیم، در نتیجه شاهد روند افزایشی دما در بالادست حوضه آبریز زاینده رود در بلندمدت و کاهش میزان بارش ها در این حوضه آبریز هستیم. همچنین نوع بارش ها نیز بیشتر از حالت برف به باران تغییر کرده و این مسئله نشان می دهد که تغذیه مستمر رودخانه ناشی از ذوب آرام برف در طول سال آبی جای خود را به آوردهای بارانی داده و در ایام کم بارش سال، آورد رودخانه با کاهش قابل توجه مواجه می شود.