گزارش مقامات آلمان درباره وضعیت کتابخوانی این کشور در سال 2023

مسوؤلان رسمی بخش کتاب آلمان معتقدند کتاب برای این که بتواند همچنان به عنوان یک کالا در سبد مردم بماند نیاز به معرفی از سوی رادیو تلویزیون دارد و نباید در روند بوروکراتیک گم شود.

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از بورسن بلات، هرچند وضعیت اقتصادی در آلمان سخت است، اما صنعت کتاب در سال 2023 موقعیت خود را حفظ کرد. آماری که در کنفرانس مطبوعاتی اقتصادی انجمن تجارت کتاب آلمان یک هفته پیش (4 جولای) منتشر شد، نشان دهنده این بازار است. در این کنفرانس توماس کخ، سخنگوی مطبوعاتی و پیتر کراوس مدیر کل انجمن تجارت کتاب آلمان گزارش سال 2023 را ارایه کردند و به سوال خبرنگاران پاسخ دادند.

افزایش اندک فروش کلی در مقایسه با سال پیش

کل فروش صنعت نشر کتاب آلمان در سال 2023 نسبت به سال قبل 2.8 درصد افزایش یافت و این در حالی بود که ناشران و خرده فروشان کتاب با تاثیر رکود، تورم و هزینه‌های مداوم فزاینده روبه رو بودند. به گفته کارین اشمیت - فریدریکس، مدیر «بورس فراین» کتاب هنوز کالایی در بطن زندگی است که تقاضای زیادی برای آن وجود دارد و به عنوان قطب نما در دنیای پیچیده، مبنایی برای شکل دادن به عقاید خود و به عنوان یک فعالیت خلاقانه اوقات فراغت محسوب می‌شود. وی افزود: در حالی که گروه هدف ناشران سنین بالاتر را در توجه دارد، خوانندگان جوان تجارت کتاب را تقویت می‌کنند.

پیتر کلاوس، مدیر عامل انجمن تجارت کتاب آلمان، اظهار کرد: باوجود تراز مثبت در کل، وضعیت اقتصادی مشکلاتی را برای کتابفروشی‌ها، ناشران و لجستیک صنعت ایجاد می‌کند و بخش خرده فروشی متوجه ضعیف شدن فضای مصرف در کل است. در مجموع فروش نسخه‌های کتاب در حال کاهش است و خریداران کمتری نسبت به چند سال پیش وارد بازار می‌شوند و مردم با توجه به بحران‌های روزمره، با احتیاط بیشتری پول خرج می‌کنند.

ارقام سال 2023 در یک نگاه

مجموع فروش صنعت نشر کتاب آلمان در سال 2023 به 9.71 میلیارد یورو رسید که در مقایسه با فروش سال 2022 که 9.44 میلیارد یورو بود، بیشتر شده است.

سهم بازار خرده فروشی اندکی کاهش یافت

هم مغازه‌های کتابفروشی که همچنان بزرگترین کانال فروش کتاب هستند و هم کتابفروشی‌های آنلاین، سال به سال رشد کرده‌اند. فروش داخلی در مقایسه با سال 2022 با 2.6 درصد افزایش به 4.05 میلیارد یورو رسیده و خرده فروشی‌ها (به جز تجارت آنلاین) 41.8 درصد از کل فروش صنعت را به خود اختصاص داده‌اند و فروش آنلاین که حدود نیمی از آن از طریق کتابفروشی‌های فیزیکی انجام می‌شود، پس از کاهش در سال 2022، دوباره با 5.5 درصد افزایش به 2.40 میلیارد یورو در سال 2023 رسید. سهم کتابفروشی‌های آنلاین در سال 2023 از فروش کل بازار 24.8 درصد بود. در مقیاس 5 ساله، کسب و کار آنلاین همچنان به صورت قابل توجهی از رونق ناشی از پاندمی کرونا سود می‌برد و در مقایسه با سال 2019، رونقی 29.5 درصدی در سال پییش حاصل شد. این در حالی است که کتابفروشی‌های خرده فروش در مدت مشابه 5.5 درصد کمتر فروختند.

کتاب‌های داستانی و کودک و نوجوان پیش ران صنعت کتاب

در سال 2023 چهار گروه محصول فروش مثبت را در کل رقم زدند:

اول و مهمتر از همه بخش داستان که بزرگترین بخش است، با سهم 35.5 درصدی از فروش مهم‌ترین بخش فروش بود. سال 2023، این بخش نسبت به سال قبل 7.7 درصد افزایش فروش نشان داد. پس از آن کتاب‌های کودکان و نوجوانان با 2.5 درصد، بخش مدرسه و آموزش با 5.0 درصد و بخش غیرداستانی با 2.7 درصد افزایش فروش، به بالا رفتن سطح فروش کتاب کمک کردند. در طول 5 سال گذشته، داستان 17 درصد و کتاب‌های کودکان و نوجوانان 8.6 درصد رشد را تجربه کردند. در این میان ادبیات داستانی تنها گروهی است که فروش آن نسبت به سال 2022 به میزان 1.1 درصد و نسبت به سال 2019 به میزان 2.9 درصد افزایش یافته است.

تجارت کتاب الکترونیکی پیوسته در حال توسعه است

فروش کتاب‌های الکترونیکی پس از افزایش موقت در طول همه‌گیری، در سطح پایدار اما نسبتاً پایین‌تر از آن دوره قرار گرفته است. تعداد خریداران کتاب‌های دیجیتال در بازار عمومی (بدون محاسبه فروش کتاب‌های آموزشی و تخصصی) 3 میلیون نفر بوده که برابر سال 2022 است و سهم فروش از کل بازار در این بخش تقریباً بدون تغییر و برابر 6.1 درصد در مقایسه با 6 درصد سال 2022 باقی مانده است. این آمار که سال پیش‌تر کاهشی جزیی را تجربه کرد، سال 2023 رشدی معادل 5.2 درصدی را ثبت کرد.

کتاب های صوتی در مسیر موفقیت

تحرک زیادی در بازار کتاب‌های صوتی وجود دارد و در مقایسه با سال 2019 آمار فروش این بخش 39.4 درصد افزایش یافته است. این بخش از سال 2022 تا 2023 افزایشی 3.1 درصدی را تجربه کرده و 3.4 میلیون نفر در سال 2023 کتاب صوتی دیجیتال خریدند، در حالی که در سال 2019 تنها 1.8 میلیون نسخه کتاب صوتی فروخته شده بود.

از این میان تنها 9.8 درصد از محصولات صوتی فروخته شده روی سی دی بودند و 48.8 درصد از دانلود و 41.4 درصد از طریق آنلاین به دست مخاطبان خود رسیدند. پخش آنلاین بیشترین افزایش فروش را از سال 2019 داشته که 190.6 درصد بوده است. میزان دانلود در همین مدت 64.6 درصد افزایش داشته، در حالی که فروش سی‌دی کتاب‌های صوتی کاهش 64.9 درصدی را تجربه کرده است.

کاهش شمار خریداران همچنان ادامه دارد

تعداد خریداران کتاب در سال 2023 همچنان کاهش یافت، هرچند میزان کاهش کمتر از دو سال قبل بود. حدود 25 میلیون نفر در سال 2023 کتاب خریدند که 2.8 درصد کمتر از سال قبل بود. در سال 2022 این رقم 5.2 درصد کاهش داشت و در سال 2021 کاهشی 3.9 درصدی را تجربه کرده بود. با این حال، گروه نوجوان روند مثبتی را نشان داده و شمار خریداران در بین افراد 10 تا 15 ساله در حال افزایش است و رشدی 3.9 درصدی را از 2022 تا 2023 نشان می‌دهد. میزان رشد برای سال قبلی یعنی از 2021 تا 2022 برابر 2.6 درصد بود، اما از 2020 تا 2021 افزایشی 13.1 درصدی ثبت شده بود. در میان خریداران کتاب تا رده سنی 19 سال، در کل هزینه صرف شده طی پنج سال 32 درصد افزایش یافته است و به صورت جزیی‌تر هزینه‌ای که برای خرید کتاب برای سن 13 تا 15 سال صرف شده بیش از 65 درصد و برای افراد 16 تا 19 سال تا 77 درصد افزایش نشان می‌دهد. حدود یک سوم خوانندگان جوان از طریق رسانه‌های اجتماعی از کتاب‌های جدید آگاه می‌شوند.

معرفی کتاب در رسانه‌های اجتماعی مانند #BookTok به محبوبیت کتاب‌ها در بین جوانان کمک می‌کنند و در همین حال کتابفروشی‌ها و ناشران هم برنامه‌های خود را با نیازهای خوانندگان جوان تطبیق می‌دهند. بسیاری از این ناشران در رسانه‌های اجتماعی فعال هستند و از این کانال‌ها برای معرفی استفاده می‌کنند.

ضرورت تقویت مهارت خواندن

اشمیت - فریدریکس درباره کاهش سواد برای کتابخوانی در آلمان هم تذکر داد و گفت: در حالی که برخی از جوانان بیشتر مطالعه می‌کنند، اشتیاق آن‌ها نباید این واقعیت را پنهان کند که ناتوانی در مهارت‌های خواندن روز به روز در حال بیشتر شدن است زیرا خیلی‌ها قادر به درک صحیح مطلب نیستند. وی تاکید کرد در حالی که بودجه امسال به 100 یورو نصف شده، باید برای پوشش این مشکلات دوباره به 200 یورو به ازای هر فرد افزایش یابد.

تغییر در جامعه‌پذیری خواندن مشهود است

در حالی که کتاب خوانی والدین یا پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها به صورت یک آیین به 77 درصد از کتاب خوان‌های 20 تا 29 ساله امروزی کمک کرد تا به مطالعه علاقه‌مند شوند، این رقم برای 10 تا 15 ساله‌های امروزی تنها 67 درصد است. با این همه مدرسه هنوز جایگاه مهمی برای ایجاد علاقه با کتاب محسوب می‌شود و در بین 10 تا 15 ساله‌های امروزی، مدرسه برای 70 درصد آن‌ها عامل ایجاد علاقه برای کتابخوانی بوده، در حالی که 20 تا 29 ساله‌های امروزی، 60 درصد از آنها در مدرسه به کتابخوانی علاقه مند شدند.

کاهش انتشار کتاب چاپ اول

سال 2021 به دلیل بحران اقتصادی چاپ کتاب‌های جدید به طور قابل توجهی کاهش یافت و پس از آن در سال 2022 باز هم چاپ‌های اول کاهش یافت. این روند هنوز در حال کاهش است و در حالی که در سال 2022 شمار کتاب‌های چاپ اول 64278 نسخه بود، اکنون به رقم 60230 عنوان کاهش یافته است.

تعداد ترجمه‌ها هم کم شده است

به همین ترتیب، شمار عناوین ترجمه شده نیز کاهش یافته و از 9403 عنوان به 8760 عنوان رسیده است. با این حال سهم عناوین ترجمه شده در تمام نسخه‌های جدید تقریباً در همان سطح سال قبل یعنی 14.5 درصد (2022: 14.6 درصد) باقی مانده است.

فروش حقوق کتاب هم کمتر است

فروش حقوق کتاب در سال 2022 کاهش قابل توجهی را تجربه کرد (14.4 درصد کمتر شد). در سال 2023، تعداد حقوق کتاب‌های فروخته شده در خارج از کشور توسط ناشران آلمانی باز هم کاهش یافت و با 1.9 درصد به 6527 قرارداد رسید. وضعیت سیاسی جهانی در این تحول موثر بود و ناشران روسی که 608 مجوز در سال 2019 خریده بودند، تنها 368 حق نشر کتاب آلمانی را در سال 2023 خریدند. با وجود اینکه چین همچنان بزرگترین خریدار حقوق کتاب‌های آلمانی است، تعداد مجوزهای فروخته شده به ناشران چینی از 1363 عنوان به 754 عنوان در طول 5 سال اخیر کاهش یافته است. از سوی دیگر، فروش مجوز به اوکراین افزایش قابل توجهی داشته و از 91 عنوان در سال 2022 به 317 عنوان در سال 2023 رسیده است. تمرکز ناشران اوکراینی بیشتر بر کتاب‌های کودکان و نوجوانان با 256 حق نشر بوده است.

تراز 6 ماهه نخست 2024

با پشت سر گذاشته شدن 6 ماهه اول سال 2024، بازار کتاب در کانال‌های توزیع مرکزی نسبت به مدت مشابه سال 2023 افزایش فروش 1.2 درصدی را ثبت کرده و شمار فروش 1.6 درصد کاهش و قیمت‌های پرداختی خریداران 2.8 درصد افزایش یافته است. رشد کتاب‌های داستانی و کودکان و نوجوانان در سال جاری هم ادامه دارد و کتاب‌های داستانی در نیمه اول سال 2024 برابر 4.2 درصد فروش بیشتر و کتاب‌های کودکان و نوجوانان 4.8 درصد فروش بیشتری نسبت به مدت مشابه سال گذشته ثبت کرده اند.

حمایت ساختاری از نشر و معرفی کتاب

اگرچه ارقام نیمه اول سال مثبت است، اما انجمن نگران حفظ تنوع در بازار کتاب است. به گفته پیتر کراوس همه ناشران و کتابفروشی‌ها به طور یکسان از رونق بخش کودک و نوجوان بهره نمی‌برند و ناشران کوچک و مستقل که برنامه‌های خارج از جریان اصلی بازار را پی می‌گیرند، از نظر مالی با مشکل مواجه هستند. آنها به طور فوری به حمایت ساختاری نیاز دارند. وی با تاکید گفت: همچنین مشاهده می‌کنیم که بار اداری ناشی از مقررات و سایر مداخلات قانونی در حال افزایش است و این امر چالش‌های بزرگی را برای همه شرکت‌های صنعت نشر کتاب ایجاد می‌کند.

وی افزود: کتابفروشی‌ها و ناشران چگونه باید نقش مهم خود را در فرهنگ و جامعه ایفا کنند، اگر تعهدات مسدود شده باشد و برای مثال در زنجیره تامین، ایمنی محصول و مسیرهای بسته‌بندی حمایت صورت نگیرد؟ وی تاکید کرد کتاب برای اینکه در رقابت بزرگ رسانه‌ای گم نشود، نیاز به حضور عمومی در رسانه‌ها دارد و ناپدید شدن مداوم برنامه‌های ادبی، به ویژه در پخش عمومی، چشم‌انداز کتاب را به خطر می‌اندازد. وی گفت: درخواست فوری ما از مسؤولان رادیو و تلویزیون این است: نگذارید ادبیات در اصلاحات آتی زیر میز بیفتد!

Brsenverein des Deutschen Buchhandels انجمن تجاری صنعت نشر آلمان است که در فرانکفورت واقع شده و از سال 1948 فعالیت می‌کند و سال 1991 پس از اتحاد مجدد 2 آلمان با سازمان مشابه خود در لایپزیک ادغام شد.