گسترش شهرنشینی چه پیامد‌هایی برای محیط زیست دارد؟
با افزایش جمعیت در شهر‌ها و بالا رفتن مصرف انرژی برای ساخت‌وساز، حمل‌ونقل، تولیدات صنعتی و تقاضا برای کالا‌های مصرفی، ردپای کربن هم افزایش می‌یابد.
جهان به‌سرعت در حال ساخت شهر‌های جدید است. بنابر اعلام سازمان ملل متحد، تا سال 2050 حدود 70 درصد جمعیت جهان در مناطق شهری زندگی خواهند کرد و انتظار می‌رود جمعیت ساکنان شهر‌ها از 4.4 میلیارد نفر در سال 2020 تا سال 2050 به 6.7 میلیارد نفر افزایش یابد. با افزایش جمعیت در شهر‌ها و بالا رفتن مصرف انرژی برای ساخت‌وساز، حمل‌ونقل، تولیدات صنعتی و تقاضا برای کالا‌های مصرفی، ردپای کربن هم افزایش می‌یابد.
تاثیر شهرنشینی بر محیط زیست بسیار گسترده است، به طوری که تا 70 درصد گاز‌های گلخانه‌ای جهان که یکی از دلایل اصلی تغییرات اقلیمی هستند، در شهر‌ها تولید می‌شوند. این مسئله اغلب حاصل برنامه‌ریزی شهری ضعیف به‌ویژه در مناطق نامناسب برای جمعیت بالا همچنین وابستگی به سوخت‌های فسیلی برای پاسخ‌گویی به تقاضای انرژی بالا است.
اگرچه شهرنشینی کلید توسعه اقتصادی است، پرداختن به آثار زیست‌محیطی آن هم برای تامین رفاه اجتماعی حیاتی است. برای کاهش آثار منفی و توسعه شهر‌های پایدار از نظر محیط زیستی، ابتکار‌های جهانی مختلفی وجود دارد، اما سرعت پیشرفت کند بوده است. بیایید به برخی چالش‌های زیست‌محیطی شهرنشینی و دلیل اینکه چرا پرداختن به آنها مهم است، نگاهی بیندازیم.
زباله‌های شهری
رشد جمعیت در مناطق شهری به تولید زباله بیشتر منجر می‌شود. پیش‌بینی شده است که میزان زباله‌ها در جهان تا سال 2050 به 34 میلیارد تن در سال افزایش یابد. سطح فعلی حدود 2.01 میلیارد تن است که حداقل 33 درصد از آن به شیوه‌ای ایمن از نظر زیست‌محیطی دفع نمی‌شوند. بسیاری از این زباله‌ها زیر خاک مدفون و باعث آلودگی خاک می‌شوند و در بسیاری از نقاط جهان مواد زائد به طور موثر بازیافت، استفاده مجدد یا به‌درستی دفع نمی‌شوند. در نتیجه زباله‌ها به‌ویژه در کشور‌های در حال توسعه زیر زمین انباشته می‌شوند.
در حال حاضر افراد در سراسر جهان به‌طور متوسط 0.74 کیلوگرم زباله در روز تولید می‌کنند که طیف گسترده‌ای از کشور‌های توسعه‌یافته تا درحال توسعه را شامل می‌شود. بنابر اعلام بانک جهانی، حدود 34 درصد یا 683 میلیون تن زباله جهان را کشور‌های با درآمد بالا تولید می‌کنند، درحالی‌که تنها 16 درصد از جمعیت جهان در این کشور‌ها ساکن هستند این درحالیست که با توجه به رشد جمعیت و شهرنشینی، انتظار می‌رود مقدار کل زباله‌های تولید شده در کشور‌های کم‌درآمد تا سال 2050 بیش از سه‌برابر شود. بسیاری از این زباله‌ها آشکارا در طبیعت تخلیه می‌شوند که باعث آلودگی محیط زیست و انتشار گاز‌های گلخانه‌ای می‌شود، زیرا این کشور‌ها برای مدیریت مناسب دفع زباله، زیرساخت‌های لازم را ندارند.
ساخت‌وساز
شهرنشینی تقاضا برای ساختمان‌سازی را افزایش داده است که به‌طور قابل‌توجهی بر تغییرات اقلیمی در جهان تاثیر خواهد داشت. بر اساس گزارش سازمان ملل متحد، ساختمان‌ها 34 درصد از تقاضای جهانی انرژی (عمدتا برای گرمایش و سرمایش و تولید مصالح ساختمانی) را به خود اختصاص می‌دهند و تولیدکننده 37 درصد دی‌اکسید کربن جهان هستند.
تقاضا برای انرژی به‌ویژه هنگامی بیشتر است که این ساخت‌وساز‌ها در مناطقی انجام شوند که به لحاظ جغرافیایی برای این حجم جمعیت نامناسب هستند و برای تامین گرمایش یا سرمایش آنها به انرژی زیادی نیاز است. از آنجا که انتظار می‌رود فعالیت‌های ساخت‌وساز در مناطق دارای آب‌وهوای گرم بیشتر شود، تقاضای انرژی حتی از این هم بیشتر خواهد شد. در این مناطق که برای بهره‌وری در مصرف انرژی مقررات کافی ندارند و دسترسی به مواد کم‌کربن برای ساخت‌وساز نیز اندک است، انتشار گاز‌های گلخانه‌ای افزایش می‌یابد.
کمبود آب
به گزارش ایندیپندنت، شهرنشینی همراه با تغییرات اقلیمی کمبود آب را تشدید می‌کند. در بسیاری از شهر‌ها به دلیل رشد جمعیت، مدیریت ناکارآمد آب و استفاده صنعتی از منابع آبی، تقاضا برای آب بیش‌ازحد شده، درحالی‌که تغییرات اقلیمی میزان منابع آب را کاهش داده است.
بر اساس مطالعات، پیش‌بینی می‌شود جمعیت شهرنشین جهان که با کمبود آب مواجه است، از 933 میلیون نفر در سال 2016، در سال 2050 به 1.693 تا 2.37 میلیارد نفر افزایش یابد و تقریبا نیمی از شهر‌های بزرگ جهان در مناطق کم‌آب قرار داشته باشند.
بسیاری از شهر‌ها به‌ویژه در کشور‌های درحال توسعه دارای آب‌وهوای گرم به شیوه‌ای ساخته شده‌اند که پایدار نیستند. این وضعیت بدتر هم خواهد شد، مگر اینکه از طریق پیشرفت‌های فناوری در زمینه صرفه‌جویی در مصرف آب، مدیریت و پایداری فضای سبز و ایجاد زیرساخت‌های کارآمدتر در شهر‌ها برای حفظ آب و کاهش تقاضای آب اقدام‌های جدی انجام شود.
دود و آلودگی هوا
آلودگی هوا نگرانی عمده زیست‌محیطی در شهر‌ها است که بر سلامت عمومی و کیفیت زندگی تاثیر جدی دارد. آلودگی هوا ناشی از افزایش تقاضا برای حمل‌ونقل، تولید برق از سوخت‌های فسیلی و فعالیت‌های صنعتی است.
در حالی که برخی شهر‌ها با بهبود سیستم‌های حمل‌ونقل و استفاده از سوخت‌های پاک در کاهش آلودگی هوا موفق بوده‌اند، در شهر‌های بزرگ به‌ویژه در کشور‌های در حال توسعه، آلودگی شدید هوا همچنان یک مشکل بزرگ است.
منبع: ایسنا
باشگاه خبرنگاران جوان اجتماعی محیط زیست