گشتی در نخستین موزه خصوصی روستایی خاورمیانه در کندلوس

کندلوس - در دل کوهستان‌های مازندران موزه‌ای نهفته که تاریخ، هنر و فرهنگ مردم شمال ایران را در خود جای داده و اولین موزه خصوصی روستایی خاورمیانه است.

خبرگزاری مهر؛ گروه استان‌ها: در دل کوهستان‌های سرسبز مازندران، روستای کندلوس قرار دارد؛ جایی که تاریخ و فرهنگ در آن نفس می‌کشند و هر گوشه‌اش داستانی برای گفتن دارد.

این روستا با طبیعت بکر و مسیرهای صعب‌العبور خود، شاید از نظر بسیاری تنها یک مکان آرام برای زندگی روزمره باشد، اما در دل آن، موزه‌ای ساخته شده که نه تنها نخستین موزه خصوصی روستایی خاورمیانه است، بلکه به یکی از مقصدهای فرهنگی و گردشگری مهم ایران تبدیل شده است.

موزه کندلوس، حاصل عشق و پشتکار دکتر علی‌اصغر جهانگیری است که از سال 1360 ایده ساخت آن را دنبال کرد و پس از نزدیک به هشت سال تلاش مستمر، توانست مجموعه‌ای کم‌نظیر از آثار تاریخی، هنری و فرهنگی را گردآوری کند و آن را در دل روستا به نمایش بگذارد.

علی کرمانی مدیر موزه کندلوس درباره ایده تأسیس موزه می‌گوید: ساخت این موزه از علاقه دکتر جهانگیری به فرهنگ و هنر زادگاهش شکل گرفت. او از دوران کودکی به شعر و نقاشی علاقه داشت و تاکنون بیش از هشت هزار قطعه در موزه باقی مانده است.

وی گفت: این علاقه و عشق به زادگاه باعث شد تصمیم بگیرد موزه‌ای ایجاد کند تا میراث فرهنگی مردم کندلوس و منطقه مازندران حفظ شود.

مسیر ساخت موزه اما آسان نبود، راه‌های دسترسی به محل ساخت دشوار بود و انتقال مصالح نیازمند همکاری نزدیک با مردم روستا بود.

بیش از شش میلیون قطعه سنگ از پایین کوه به محل موزه منتقل شد و با همت مردم محلی و تلاش دکتر جهانگیری، موزه پس از هشت سال تکمیل شد. هدف دکتر جهانگیری از این پروژه روشن بود، می‌خواست «کندلوس محلی باشد که تاریخ و فرهنگ مردمش در آن دیده شود و نسل‌های آینده بتوانند با گذشته خود ارتباط برقرار کنند».

کندلوس محلی باشد که تاریخ و فرهنگ مردمش در آن دیده شود و نسل‌های آینده بتوانند با گذشته خود ارتباط برقرار کنند

ورود به موزه کندلوس تجربه‌ای متفاوت است. پس از عبور از مسیر ورودی، بازدیدکننده وارد ساختمان اصلی می‌شود که شامل ده تالار نمایشگاهی است. هر تالار، بخشی از زندگی و تاریخ مردم منطقه را روایت می‌کند و اشیای موجود، از ابزارهای کشاورزی و ظروف سنتی گرفته تا آثار هنری و اشیای باستانی، تصویری کامل از گذشته ارائه می‌دهند.

قفل‌هایی از دوران باستان

یکی از جذاب‌ترین بخش‌های موزه مجموعه قفل‌ها است که نمونه‌هایی از دوران باستان تا دوره‌های نزدیک به امروز را شامل می‌شوند و برخی از آنها قدمتی بیش از سه هزار سال دارند. این قفل‌ها نه تنها نشان‌دهنده فناوری و دقت ساخت در دوران‌های مختلف هستند، بلکه تاریخچه امنیت و زندگی روزمره مردم گذشته را نیز برای بازدیدکنندگان روایت می‌کنند.

بخش دیگری از موزه به ابزارهای کیمیاگری اختصاص دارد که قدمت آنها به چهار هزار سال پیش بازمی‌گردد. این ابزارها که از مناطق باستانی خاورمیانه به دست آمده‌اند، اهمیت علمی و تاریخی زیادی دارند و نشان می‌دهند که انسان‌های گذشته چگونه دانش و تجربه خود را در خدمت زندگی روزمره و پژوهش‌های علمی به کار می‌گرفتند.

نمایش تندیس ایلامی

همچنین چند تندیس ایلامی با قدمت بین 500 تا 5000 سال، هنر و اعتقادات مردم باستان را به تصویر می‌کشند و بازدیدکننده را به دل فرهنگ و باورهای گذشتگان می‌برند. این مجموعه آثار تاریخی، علاوه بر ارزش علمی، توانایی ایجاد تجربه‌ای ملموس و زنده از تاریخ را نیز دارد.

هنر و ادبیات بخشی دیگر از هویت موزه را شکل می‌دهند. جهانگیری از کودکی به هنر و ادبیات علاقه‌مند بوده و آثار نقاشی او در کنار نقاشی‌های استاد حسن اسماعیل‌زاده و سایر هنرمندان محلی در موزه به نمایش گذاشته شده‌اند.

نقاشی‌های پشت شیشه، مینیاتورهای سنتی و تابلوهای رنگ روغن، تصویری زنده از ذوق و خلاقیت مردم شمال ایران ارائه می‌دهند و بازدیدکننده را به سفری در دنیای هنر و فرهنگ منطقه دعوت می‌کنند. بخش ویژه‌ای نیز به نمایش بیش از هشت هزار شعر دکتر جهانگیری اختصاص یافته است، شعرهایی که بسیاری از آنها از دوران کودکی او سروده شده و نشان‌دهنده ارتباط عمیق او با زادگاه و فرهنگ مردم منطقه است.

در تالار عکس موزه، تصاویر خانوادگی و اجتماعی مردم منطقه از دوره قاجار و پهلوی اول به نمایش درآمده‌اند. این عکس‌ها زندگی روزمره مردم را نشان می‌دهند؛ از لباس‌ها و ابزار کشاورزی گرفته تا وسایل زندگی و صنایع دستی. مشاهده این اسناد تاریخی به بازدیدکنندگان امکان می‌دهد تصویری واقعی و ملموس از گذشته منطقه به دست آورند و پیوند فرهنگی مردم آن دوران را با نسل‌های امروز درک کنند.

کرمانی مسئول موزه می‌گوید: یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد موزه کندلوس، مشارکت فعال مردم روستا در شکل‌گیری و توسعه آن است. بسیاری از آثار موجود در موزه توسط اهالی اهدا شده و مردم محلی در جمع‌آوری اشیا و ساخت بنا نقش داشته‌اند. این همکاری موجب شده که موزه تنها یک نمایشگاه نباشد، بلکه بازتابی از هویت و همبستگی جمعی منطقه باشد و حس تعلق مردم به فرهنگ و تاریخ خود را به خوبی نشان دهد.

وی افزود: با گذر زمان، موزه کندلوس به یکی از مقاصد مهم گردشگری فرهنگی شمال ایران تبدیل شده است. گردشگران داخلی و خارجی با بازدید از موزه، ضمن آشنایی با تاریخ و هنر منطقه، تجربه‌ای از زندگی روستایی و طبیعت بکر مازندران را نیز کسب می‌کنند. حضور گردشگران نه تنها به شناساندن فرهنگ و تاریخ منطقه کمک کرده، بلکه اقتصاد روستا را نیز تحت تأثیر قرار داده و موجب رونق صنایع دستی و بوم‌گردی شده است.

کندلوس نمونه موفقی است که نشان می‌دهد فرهنگ و تاریخ می‌تواند محور توسعه پایدار یک روستا باشد

مسئول موزه در این باره می‌گوید: کندلوس نمونه موفقی است که نشان می‌دهد فرهنگ و تاریخ می‌تواند محور توسعه پایدار یک روستا باشد.

موزه کندلوس تنها محل نگهداری اشیای تاریخی نیست؛ بلکه مرکز پژوهشی فعالی نیز محسوب می‌شود. پژوهشگران می‌توانند مطالعات مردم‌شناسی، هنر، زبان و تاریخ منطقه را در این مرکز انجام دهند.

کتابخانه و آرشیو تصویری موزه، منابع ارزشمندی برای پژوهشگران فراهم کرده و امکان انجام تحقیقات علمی و فرهنگی با کیفیت بالا را فراهم می‌کند. دکتر جهانگیری هدف از ایجاد موزه را بازآفرینی حافظه فرهنگی جامعه روستایی می‌داند و معتقد است که این مجموعه نشان می‌دهد حتی یک روستای کوچک نیز می‌تواند منبع تولید فرهنگ و اندیشه باشد.

با وجود موفقیت‌ها، موزه کندلوس همچنان با چالش‌هایی مواجه است؛ از جمله کمبود منابع مالی، نیاز به مرمت بنا و توسعه فضاهای نمایشگاهی. مدیریت موزه برنامه‌هایی برای دیجیتالی‌سازی آثار و اسناد و گسترش امکانات پژوهشی و گردشگری در دست اجرا دارد.

مسئولان میراث فرهنگی مازندران نیز حمایت خود را از موزه اعلام کرده‌اند و آن را الگویی برای شکل‌گیری موزه‌های خصوصی دیگر در مناطق روستایی معرفی می‌کنند.

موزه کندلوس امروز نه تنها مکانی برای نمایش آثار تاریخی است، بلکه نمادی از تلاش فردی و جمعی برای حفظ هویت فرهنگی شمال ایران محسوب می‌شود.

این موزه نشان داده است که با علاقه، پشتکار و مشارکت مردم، حتی در دل یک روستای کوچک می‌توان محلی علمی، پژوهشی و فرهنگی با ارزش جهانی ایجاد کرد. کندلوس و موزه آن یادآور این حقیقت هستند که فرهنگ، اگر با علاقه و همت محافظت شود، حتی در محیط‌های کوچک و دورافتاده نیز زنده می‌ماند و نسل‌های آینده را با تاریخ و هنر خود پیوند می‌دهد.