گفت‌وگو با طراح گریم فیلم «ضد»؛ چهره‌پردازی‌ها در فیلم به استناد اسناد و مدارک آن دوره انجام شد
مرتضی کهزادی طراح گریم فیلم سینمایی «ضد» که نامزد سیمرغ بلورین بهترین چهره‌پردازی جشنواره فجر 40 شد گفت: اسناد و مدارک فیلم «ضد» فیلم و عکس‌های مربوط به آن دوره بود که ما صددرصد به استناد آن کار کردیم اما شبیه‌سازی نکردیم.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم؛ فیلم سینمایی «ضد» محصول سازمان سینمایی سوره، به کارگردانی امیرعباس ربیعی، نویسندگی حسین تراب‌نژاد و تهیه‌کنندگی محمدرضا شفیعی از 15 آذرماه روی پرده سینماهای سراسر کشور رفته است.
با گذشت دو هفته از آغاز اکران بر آن شدیم تا با مرتضی کهزادی طراح گریم فیلم سینمایی «ضد» که نامزد سیمرغ بلورین بهترین چهره‌پردازی از جشنواره فجر 40 شد، به گفتگو بنشینیم که در ادامه می‌خوانید.
* شخصیت‌ها ابتدا روی کاغذ و سپس در جریان قصه به وجود می‌آید. در این بین طراحی شخصیت‌ها و شناسنامه‌دار کردنشان بر عهده چهره‌پردازان است. در روند کار، برای رسیدن به شخصیت‌ها به چه چیزهایی توجه می‌کنید؟
- پس از خواندن فیلم‌نامه «ضد» کاملا متوجه شدم که با یک کار دهه شصتی و تاریخی روبه‌رو هستم. در حقیقت اساس کار بر این بود که ما 40 سال قبل را به تصویر بکشیم و مجبور بودیم که تیپ و چهره را به سمت آن دوره ببریم. در «ضد» دو طیف اصلی وجود دارد؛ گروهک منافقین و گروه حز‌ب‌اللهی‌های انقلابی، که هرکدام تیپ خاص خود را دارند. من بر اساس چهره بازیگران چند ایده به امیرعباس ربیعی کارگردان ارایه دادم و او هم نظراتش را بیان کرد. در نهایت با نظر خود بازیگران به نتیجه نهایی رسیدیم؛ چرا که بازیگر باید با چهره مطلوب و راحت جلو دوربین برود.
امیرعباس ربیعی: «ضد» ادای دینی به خانواده شهدای ترور است* به عنوان چهره‌پرداز تا چه اندازه مبتنی بر متن و چه اندازه مبتنی بر سلیقه عمل می‌کنید؟
- نظر شخصی من این است که فیلم‌نامه، 30درصد ماجرا و 70درصد باقی‌مانده سلیقه شخصی است؛ البته سلیقه‌ای که مبتنی بر شرایط و دوره فیلم‌نامه باشد و همچنین به چهره بازیگر بنشیند. در «ضد» ما مجبور بودیم چهره‌ها را به سمت دهه 60 ببریم.
* چقدر در انتخاب بازیگر به عنوان یک گریمور به کارگردان‌ها مشورت می‌دهید؟ تعامل شما در «ضد» با امیرعباس ربیعی به چه صورت بود؟
- کمک ما در انتخاب بازیگر بستگی به نیاز کارگردان است. گاهی گروه کارگردانی برای انتخاب بازیگر از طراح گریم نظر می‌خواهند و گاهی هم نه. طبق تجربه من، کارگردان در زمان شبیه‌سازی از طراح گریم کمک می‌خواهد. من چندین تجربه شبیه‌سازی داشتم و در آن پروژه‌ها به کارگردان کمک کردم. در ابتدای راه همکاری با امیرعباس ربیعی در «ضد»، فکر می‌کردم راه سختی را در پیش دارم و با او به مشکل می‌خورم چراکه شنیده بودم، کارگردان سخت‌گیری است. اما در نهایت به این نتیجه رسیدم که یکی از راحت‌ترین کارگردانانی بود که با او همکاری داشتم. من تمام تست گریم شخصیت‌های اصلی و فرعی را در سه جلسه پیش تولید انجام دادم و نتیجه مطلبوب را هم گرفتم.
* چه قدر بازیگران برای گریم‌هایشان نظر می‌دهند؟ در این مسیر تعامل شما با بازیگر به چه صورت است؟
- این حق طبیعی بازیگران است که درباره گریم‌شان نظر دهند. البته ما درباره گریم‌های زیبایی صحبت نمی‌کنیم، موضوع ما شخصیت‌پردازی است. طراح گریم باید در گریم شخصیت‌پردازی نظر قطعی بدهد اما در کنار این موضوع باید توجه داشته باشیم که اگر بازیگر از گریم راضی نباشد و جلوی دوربین برود، نمی‌تواند بازی خوبی ارایه دهد. من نظر بازیگر را واجب می‌دانم و معتقدم باید با بازیگر تعامل داشت که از طریق چهره‌پردازی مطلوبش بازی بهتری ارایه دهد. من در این زمینه با تمام بازیگران «ضد» تعامل خوبی داشتم.
* در کارهای تاریخی طراح گریم نقش غیرقابل انکاری دارد. آیا برای طراحی در فیلم «ضد» از اسناد و مدارک خاصی بهره جسته یا تخیلی بوده‌اند؟ چه قدر عکس و فیلم تماشا کردید و روی شخصیت‌ها مطالعه داشتید؟
- اسناد و مدارک فیلم «ضد» فیلم و عکس‌های مربوط به آن دوره بود که ما صددرصد به استناد آن کار کردیم اما شبیه‌سازی نکردیم. ما شخصیت «سعید» را از هیچ‌جا کپی و تلاش نکردیم شبیه چهره واقعی کسی باشد. اما دو شخصیت محمدرضا کلاهی و شهید بهشتی را صددرصد از روی عکس‌ها استناد کردیم. مشکل اساسی ما در گریم محمدرضا کلاهی این بود که به جز یک فریم هیچ عکس دیگری از او وجود نداشت. این مشکل اساسی من در بحث شبیه‌سازی محمدرضا کلاهی بود و به استناد همان عکس نامطلبوب، گریمش را انجام دادم. اما با توجه به عکس و فیلم‌های زیاد شهیدبهشتی، تمام سعی خودم را کردم تا بازیگر را شبیه به ایشان دربیاورم.
* از چالش‌های خود در پروژه «ضد» برایمان بگویید.
- زمانی که فیلم‌نامه «ضد» را خواندم احساس نکردم چالش‌برانگیز است اما پس از وارد شدن به اتاق گریم و شروع تست‌زنی، جذابیت گریم‌های کار برایم بیشتر شد. بزرگترین چالش من این بود که «ضد»، اولین فیلم من در دوره تاریخی دهه 60 بود. همچنین دومین چالش من، شبیه‌سازی شخصی مانند شهیدبهشتی بود؛ شباهت گریم باید به حداکثر می‌رسید. در نهایت خوشبختانه کاندید سیمرغ بلورین هم شدم و از این چالش‌ها جان سالم به در بردم.
* گریم شخصیت شهید بهشتی شاید مهمترین بخش کار شما بوده است. از این اتفاق و تمهیداتی که برای شباهت با خود شخصیت ایشان اندیشیده شد، بگویید.
- ما در ابتدا برای بازیگر نقش شخصیت شهید بهشتی، شخص دیگری را در نظر داشتیم که قبلا نقش ایشان را بازی کرده بود. اما به دلیل بالا رفتن سن و افت پوستش قادر به گریم کردن دوباره‌اش نبودیم، پس با همکاری تیم کارگردانی بازیگر دیگری را برای این نقش پیدا کردیم. هدف ما پیدا کردن شخصی بود که حداقل 30 درصد به شهید بهشتی شباهت داشته باشد تا در نهایت به وسیله گریم به نتیجه حداقل 80 درصدی برسیم. بازیگری که انتخاب شد، هیچ‌گونه شباهتی به شهید بهشتی نداشت.
شهیدبهشتی چند ویژگی بارز ظاهری دارد؛ مانند قد بلند، صورت کشیده، دماغ قلمی و ابروهای کم‌پشت و نازک. کسی که برای نقش شهید بهشتی انتخاب شد، هیچ‌کدام این پارامتر را نداشت. با توجه به اینکه می‌خواستیم کار در جشنواره حضور داشته باشد، فرصت آنچنانی نداشتیم. امیرعباس ربیعی به من گفت ما تصویر واضحی از شهید بهشتی را در فیلم نشان نمی‌دهیم. اما به هر حال تمام سعی‌ام را کردم که شباهت ایجاد کنم. من سه بار تست گریم زدم و هر بار سعی کردم او را به شخصیت واقعی نزدیک‌تر کنم. بار سوم امیرعباس ربیعی از نتیجه خوشحال شد و گفت گریم به قدری خوب درآمده است که من سکانس‌ها را واضح می‌گیرم. آنجا بود که فهمیدم ربیعی با سیاستش من را به جلو هول داده بود که نتیجه مطلوب باشد. درنهایت بازخوردهای خوبی به لحاظ کلامی از آشنا و غریبه دریافت می‌کردم.
* گریم‌های «ضد» همان‌طور که می‌خواستید از آب در آمد؟ آیا جایی از کار دستتان بسته بود؟
- گریم‌ها شخصیت‌های «ضد» فراتر و بهتر از حد تصورم بود. من هیچ‌جا دستم بسته نبود؛ به ویژه اینکه با کارگردانی همکاری داشتم که به نظر اعضای گروه، بسیار اهمیت می‌داد. امیرعباس ربیعی جزو کارگردان‌های خودرای و خودمختار نبود و به تمام ایده و نظرات احترام می‌گذاشت.
* چقدر یک طراح گریم باید خیال‌پرداز باشد؟ تخیل شما در تغییر چهره‌ها و شخصیت بخشی‌هایی که در گریم دارید، به چه نحو است؟
- من در طراحی گریم آدم خیال‌پردازی نیستم. کلیت گریم‌هایم بر اساس چهره‌هایی است که در جامعه می‌بینم و از آدم‌ها و فرم‌چهره‌شان ایده می‌گیرم. عمدتا سبک کاری‌ام خیال‌پردازانه نیست و نمی‌توانم به آن سبک کار کنم.
* در این سالها چقدر سعی کردید در کار تجربه‌گرا باشید؟
- من در این سالها بسیار تجربه‌گرا بوده‌ام. لحظه به لحظه کارم بر اساس تجربه است و به تجربه این سال‌هایم بسیار زیاد اهمیت می‌دهم.
نگاهی به فیلم سینمایی «ضد»| رو در رو با یک ضدانقلاب آنتاگونیست* اگر بخواهید «ضد» را به مخاطبان پیشنهاد دهید، می‌گویید به چه دلیل آن را ببینند.
- «ضد» اثر خوبی‌ست؛ این حرف من قطعا بازارگرمی نیست. صادقانه می‌گویم که فیلم، قصه جذابی دارد و باید با فکر باز و آرامش دیده شود. این اثر چندین وجه دارد؛ فیلم تاریخی است و در دل این دوره قصه عاشقانه‌ای اتفاق افتاده است، عشقی که وارد سیاست شده و سیاستی که وارد عشق شده است. این فیلم باید دیده شود که ذهن آدم‌ها را به گردش بیندازد؛ اینکه سیاست چه ضربه‌هایی به یک رابطه احساسی می‌زند و یک رابطه احساسی می‌تواند خیلی سیاست‌ها را درگیر کند. این فیلم حاصل زحمت بیش از 200 نفر است که انشالله مردم آن را دوست داشته و راضی باشند.
