یادداشت | سایه نمره محوری و کنکور محوری بر تحول در منابع درسی

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری تسنیم، فرانک آرامی در یادداشتی آورد؛ طراحی و ورود دروس کاربردی و مهارتی به مدارس دغدغه‌ای است که این روزها از بسیاری از فعالین حوزه آموزش و پرورش می‌شنوید آنها معتقدند دروسی که در مدارس تدریس می‌شود به دانش‌آموزان مهارت‌های مختلف مربوط به زیست فردی و اجتماعی را منتقل نمی‌کند و نیاز است که سیستم آموزشی کشور طوری طراحی شود که به دانش‌آموزان این امکان را بدهد که در کنار دروس نظری که دانش آموز در بیشتر اوقات فقط مفاهیمی را طوطی وار حفظ می‌کند و پس از چند سال یا حتی چند ماه از یاد می‌برد، مفاهیم کاربردی و انضمامی‌تری را به آنها ارائه کند. این مسئله‌ای است که جان سرل، فیلسوف تحلیلی معاصر آن را دانش سطحی می‌نامد از نظر او ترس از اینکه دانش‌آموزان چیزی جز دانش طوطی‌وار یاد نگیرند همیشه مایه نگرانی بوده است از نظر سرل دانش طوطی وار ممکن است پاسخ درست را درمی داشته باشد اما به این معنا نیست که دانش آموز در حال فکر کردن است.

از سوی دیگر مسئله رسانه و فراگیر شدن شبکه‌های اجتماعی نیز موضوعی است که بر نحوه آموزش و تربیت دانش‌آموزان تاثیر گذاشته است اکنون با وجود شبکه‌های اجتماعی، دسترسی به محتواهای گوناگون و تبلیغات گسترده فرهنگ و تفکرات مختلفی به میدان آمده‌اند که این خود یکی از عوامل تغییر ذائقه، سلیقه و فرهنگ نوجوانان و جوانان است به همین خاطر گفته می‌شود که در این موقعیت آموزش و پرورش باید خود را برای مقابله با این تغییرات فرهنگی که مناسبتی با فرهنگ ایرانی_اسلامی ندارد تجهیز کند و به سمتی گام بردارد که بتواند مطابق با نیازهای جدید دانش آموزان به پیش رود و در این رهگذر مهم‌ترین کاری که می‌تواند انجام دهد این است که در برنامه ریزی‌های خود به مسائل و نیازهای جدید دانش‌آموزان توجه کند. البته در این میان آموزش و پرورش برخی از دروس کاربردی و مهارتی را در سال‌های اخیر وارد برنامه درسی دانش آموزان کرد اما این دروس هم بنا به دلایلی چندان مورد استقبال دانش آموزان قرار نگرفت که در ادامه برخی از این دلایل مطرح خواهد شد.

نمره محوری و کنکورمحوری

از آنجایی که نظام پذیرش و سنجش در کشور ما از طریق کنکور سراسری است بسیاری از خانواده‌ها و حتی خود دانش آموزان به سمت مدارس غیردولتی می‌روند به این امید که این مدارس دانش‌آموزان را هرچه بیشتر مهیای موفقیت در امتحانات و در کنکور سراسری کند هرچند ممکن است که استقبال از مدارس غیردولتی دلایل دیگری نیز داشته باشد اما دلیل عمده استقبال از این مدارس مسئله آموزش و کنکور است. اهمیت مسئله کنکور برای خانواده‌ها و دانش‌آموزان ممکن است پس از اینکه دانش آموز مقطع ابتدایی را گذراند خود را نشان دهد یا از همان مقطع ابتدایی دانش آموز را درگیر بودجه بندی و زدن تست‌های مختلف کند همانطور که یکی از موسسات آزمایشی مطرح کشور برنامه و بودجه‌بندی مطالعاتی و آزمون‌های آزمایشی را حتی برای مقطع دوم ابتدایی نیز در نظر گرفته است! در مدارس تیزهوشان که آزمون‌های ورودی آن از مقطع ششم به هفتم برای متوسطه اول و از مقطع نهم به دهم برای متوسطه دوم در نظر گرفته شده و حتی در باقی مدارس غیردولتی اوضاع به شکلی است که تمرکز اصلی معلمان و کادر مدرسه بر روی دروس نظری و اصلی آن مقطع است.

حتی خود والدین و دانش آموزان نیز انتظار دارند که این مدارس آنها را برای موفقیت در امتحانات و کنکور آماده کنند تا مسائل دیگر. در مقطع متوسطه دوم به دلیل نزدیکی دانش‌آموزان به ماراتن کنکور تمرکز اصلی روی منابع امتحانی کنکور و نحوه تست زنی دروس قرار دارد چرا که انتظار و خواسته اصلی والدین و حتی خود دانش آموزان نیز همین است که این مدارس چه در مقطع متوسطه اول و چه در مقطع متوسطه دوم دانش آموزان را برای گرفتن نتیجه بهتر در امتحانات و کنکور آماده کند به همین دلیل توجه به دروس نظری و آموزش و نحوه تست زنی بیشتر است و جایی برای تمرکز روی دروسی که سهمی در کنکور ندارند باقی نمی‌ماند.

این وضعیت در مدارس دولتی نیز به همین منوال است. در مقطع متوسطه دوم، در مدارس دولتی هم تمرکز اصلی روی دروس مهم و ضریب‌دار هر رشته در کنکورسراسری است از طرفی خانواده‌ها چه در مدارس دولتی و چه در مدارس غیردولتی به دروسی مانند انسان و محیط، مدیریت خانواده و سبک زندگی و کارگاه کارآفرینی و تولید بهایی نمی‌دهند و در موقع امتحانات پیش فرض ذهنی‌شان این است که نمرات این دروس باید نمرات بالایی باشد چرا که دروس مهمی نیستند که بخواهند نمره کمی هم به آنها تعلق بگیرند! حتی دانش آموزان نیز به این دروس به چشم ابزاری نگاه می‌کنند که می‌توانند با آن معدل خود را بالا ببرند!

نبود معلم متخصص و حجم سایر کتب درسی

به علاوه برای این کتب معلم متخصص هم در نظر گرفته نمی‌شود یکی از معلمان که خود سابقه تدریس این دروس را داشت بیان می‌کرد که درسی مانند مدیریت خانواده و سبک زندگی را باید معلمی که با دانش روانشناسی آشناست و می‌تواند سوالات دانش آموزان در این رابطه را به شکل تخصصی پاسخ دهد تدریس کند نه معلم درسی مانند تاریخ که تخصصش در مباحث تاریخی است! همچنین در برخی از مدارس دیده می‌شود که معلم فلسفه _منطق و عربی درسی مانند کارگاه کارآفرینی و تولید را تدریس می‌کند و این معلم و معلم‌های دیگر به دلیل حجم زیاد سایر کتب درسی و فرصت محدودی که دارند معمولا ساعات این درس را می‌گیرند و به شیمی، فیزیک و فلسفه اختصاص می‌دهند به همین خاطر این دروس تاثیر و کارکرد خود را عملاً با وجود حساسیت کنکور و نمرات امتحانی از دست می‌دهد.

در گفتگویی با تعدادی از معلمان ابتدایی همگی آنان بر این نکته اتفاق نظر داشتند که در مقطع ابتدایی هم به دلیل اینکه معلمان وظیفه تدریس تمامی کتب درسی را بر عهده دارند و به دلیل زمان کم ساعت‌های کلاسی و حجم کتب درسی جایی برای تمرکز بر دروس کاربردی دیگر باقی نمی‌ماند البته معلمان این نکته را نیز بیان کردند که در مقطع ابتدایی برای برخی از دروس مانند علوم می‌توان در قالب آزمایش دانش آموزان را به انجام کارهای خلاقانه تشویق کرد اما در درسی مانند ریاضی به دلیل سنگینی مباحث و زمان کم، انجام این کار بسیار دشوار است در مقطع متوسطه اول هم سایه کسب نمره برای انتخاب رشته و موفقیت در کنکورسراسری همچنان بر سر دانش آموزان و والدینشان سنگینی می‌کند این مقطع برای خانواده‌ها و دانش آموزان بسیار حساس است چرا که در این مقطع برای اولین بار است که بعد از دوره ابتدایی، سنجش دانش آموز به شکل نمره‌ای می‌شود به همین خاطر حساسیت والدین روی نمرات دانش آموزان‌شان بیشتر می‌شود به علاوه بحث انتخاب رشته و هدایت تحصیلی امر مهم دیگری است که باعث می‌شود تمرکز اصلی همچنان روی دروس نظری و نمرات آنها باشد.

توجه سیستم آموزشی کشور به نیاز دانش‌آموزان و مسائلی که با آن روبه رو هستند در موقعیت کنونی جامعه بسیار حساس و مهم است اما با وجود مسئله حساسی مانند کنکور که آینده تحصیلی دانش آموزان را رقم می‌زند و نمره محور بودن نظام سنجش و پذیرش نمی‌توان انتظار داشت که دروس مهارتی و کاربردی بتواند به خوبی قد علم کنند، با این حال باید دید در آینده چه تصمیمات و سیاست‌هایی برای توجه به این امر مهم از سوی مسئولین اتخاذ خواهد شد.