یارانه پنهان؛ پاشنه آشیل اقتصاد / تعرفه‌گذاری پلکانی پرمصرف‌ها در شرایط فعلی بهترین راهکار است
عضو کمیسیون انرژی مجلس گفت: برای اصلاح یارانه‌های انرژی، طوری برنامه‌ریزی کنیم که مشترکان پرمصرف مشمول یارانه کمتری شوند و قیمت‌های واقعی‌تری را پرداخت کنند. نظام تعرفه گذاری پلکانی پرمصرف‌ها از این جهت خوب است.
مصطفی نخعی در گفت‌وگو با میزان، در ارتباط با ریشه مشکلات کشور در حوزه انرژی تصریح کرد: همانطور که می‌دانید قیمت انرژی در کشور ما پایین است و تناسبی با قیمت تمام شده و قیمت‌های بین المللی ندارد.
وی افزود: یعنی یارانه بسیار زیادی به آن تعلق می‌گیرد. بنابراین، در این شرایط، هر کسی که بیشتر مصرف می‌کند، عملا از یارانه بیشتری هم بهره می‌برد. در نتیجه، یکی از راهکار‌ها برای حل مشکلات، افزایش قیمت و واقعی سازی آن است که با توجه به شرایط اقتصادی مردم و تورم زیادی که داریم، عملا این راهکار امکانپذیر نیست.
این نماینده مجلس ادامه داد: باید توجه داشته باشیم که اگر این راهکار را در دستور کار قرار دهیم، قطعا میزان تورم افزایش می‌یابد و این نتیجه مطلوبی نیست. راهکار دوم این است که طوری برنامه ریزی کنیم که مشترکان پرمصرف مشمول یارانه کمتری شوند و قیمت‌های واقعی تری را پرداخت کنند.
وی افزود: نظام تعرفه گذاری پلکانی پرمصرف‌ها از این جهت خوب است. یعنی ما یک الگوی مصرفی تعریف می‌کنیم که خانواده‌هایی که در چارچوب الگوی مصرف، انرژی صرف می‌کنند، مشمول یارانه کامل شوند. اما آن‌هایی که بیشتر از الگوی مصرف انرژی صرف می‌کنند، به تناسب میزانی که بیشتر مصرف می‌کنند، مشمول افزایش قیمت‌ها به صورت پلکانی شوند و هزینه بیشتری را پرداخت کنند. تعرفه‌گذاری پلکانی پرمصرف‌ها در شرایط فعلی بهترین راهکاری است، چون عملا امکان واقعی سازی قیمت‌ها را نداریم.
نخعی درباره نحوه تغییر قیمت پلکان‌های پرمصرف به صورت نمایی افزایشی، گفت: فکر می‌کنم که اولا باید الگوی مصرف را به تناسب شرایط جغرافیایی‌ای که در کشور داریم به درستی تعیین کنیم. الگوی مصرف طبیعتا در شهر و روستا با یکدیگر فرق دارد.
وی افزود: همچنین در شرایط جغرافیایی متفاوت نیز ما الگوی مصرف متفاوتی را باید در نظر داشته باشیم. اینکه یک عدد ثابت را برای کل کشور در نظر بگیریم، عادلانه نیست. ما باید الگوی مصرف را با توجه به محل، موقعیت و شرایط زندگی خانوار‌ها تعیین کنیم.
عضو کمیسیون انرژی اظهار داشت: همچنین باید به تناسب افزایش مصرف، قیمت‌ها نیز به صورت پلکانی بالا برود. به طور مثال، کسی که یک برابر بیشتر از الگوی مصرف، انرژی صرف کرده است باید کمتر از کسی که چند برابر بیشتر از الگوی مصرف، انرژی مصرف کرده مشمول افزایش قیمت شود.
وی افزود: بعضا دیده شده است که در پلکان‌های آخر میزان افزایش قیمت کمتر بوده است. این مسائل باید مدنظر قرار گیرد و افزایش قیمت‌ها بیشتر برای پلکان‌های آخر باشد تا مشترکان کم مصرف تحت فشار قرار نگیرند و افرادی که مصرف بی رویه دارند، مشمول جریمه‌ی بیشتری شوند.
عضو ادامه داد: فکر می‌کنم مشکلاتی که ما الان در حوزه تأمین انرژی کشور داریم و روز به روز هم در حال افزایش است، ناشی از ترکیبی از ناکارآمدی‌ها، سیاست‌گذاری‌های غلط و اقدامات غیرموثری است که در طول سال‌های گذشته انجام داده ایم.
وی افزود: متأسفانه طی سالیان گذشته تمام عزم خودمان را برای تولید جزم کرده ایم. یعنی در یک دور باطلی قرار داریم. به طوری که با افزایش مصرف، تولید افزایش می‌یابد و این چرخه همین طور ادامه پیدا می‌کند. ظرفیت تولید کشور محدودیت‌هایی دارد و ما با مشکلاتی برای تولید مواجه هستیم.
این نماینده مجلس اظهار داشت: در حوزه گاز می‌توانستیم نگاه سرمایه گذاری بیشتری داشته باشیم تا در شرایط فعلی با مشکلات کمتری در زمینه تأمین نیاز‌ها مواجه شویم. متاسفانه در این زمینه‌ها به اندازه‌ی که لازم بوده، اقدامات انجام نشده است.
نخعی اضافه کرد: در حوزه بهینه سازی مصرف و رعایت الگوی مصرف متاسفانه شاهد هستیم که در بخش اجرا مشکلاتی داریم. این در حالی است که مقررات خوب و قوانین بالادستی مناسبی پیش بینی شده است که به طور مثال می‌توان به قانون اصلاح الگوی مصرف و قانون هدفمندی یارانه‌ها اشاره کرد. به طور کلی، ناکارآمدی، سیاست گذاری‌های غلط، مشکلات در حوزه‌ی اجرا و انجام ندادن کار‌هایی که باید در دستور کار قرار می‌گرفت، باعث شده است که حالا با مشکلاتی در حوزه‌ی انرژی مواجه باشیم.
وی ادامه داد: یارانه پنهان زیادی در کشور ارائه می‌دهیم. گزارش سازمان بین المللی انرژی هم تأیید می‌کند که ما بیشترین یارانه پنهان انرژی را در جهان پرداخت می‌کنیم. نسبت بالای یارانه پنهان در مقابل تولید ناخالص داخلی موجب شده است که با مشکلاتی مواجه شویم.
عضو کمیسیون انرژی مجلس گفت: این شرایط اصلا شایسته کشور ما نیست، حتما باید فکری برای این موضوع بکنیم. یارانه‌های پنهان پاشنه‌ی آشیل اقتصاد کشور است. اگر برای این موضوع چاره‌ای نیندیشیم قطعا با مشکلات بزرگتری مواجه می‌شویم. از سوی دیگر، شاهد این هستیم که دهک‌های پایین جامعه در این اقتصاد آسیب پذیر به شدت تحت فشار هستند. افراد زیادی هر روز به خیل جمعیت کم درآمد جامعه اضافه می‌شوند.
نخعی با توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی کشور، آزادسازی کلی قیمت‌ها را نفی کرد و گفت: اصلاح این شرایط خیلی سخت شده است، ما به یک معادله چند مجهولی رسیده ایم که هر جایی را که درست می‌کنیم، چند جای دیگر خراب می‌شود. باید حساب شده و دقیق اقدام کنیم و در راستای تغییر این شرایط گام برداریم.
وی ادامه داد: استمرار شرایط فعلی به نفع کشور نیست. تصمیم گیری‌های آنی و بدون ملاحظه‌ی شرایط اجتماعی به صلاح کشور نیست. باید اندیشکده‌ها و کارشناسان راهکاری برای این موضوع پیدا کنند. بهترین راهکار فعلی همین تمرکز بر مصرف مشترکان پرمصرف و اخذ هزینه واقعی انرژی از آن‌ها است.
نخعی خاظرنشان کرد: ضمن اینکه تلاش داریم بحث یارانه‌های پنهان را حل کنیم باید اقشار ضعیف جامعه را مدنظر داشته باشیم. هر تصمیم نا به جایی می‌تواند تبعات جبران ناپذیری در ابعاد اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و امنیتی به وجود آورد. بزرگترین جراحی‌ای که در کشور مورد نیاز است، در همین زمینه یارانه‌های پنهان است که باید با توجه به ملاحظاتی که گفتم، مدنظر قرار بگیرد.
امروزه انرژی به یکی از نیاز‌های ضروری زندگی در قرن بیست و یکم تبدیل شده است. به طوری که اختلال در روند عرضه آن می‌تواند مشکلاتی را برای کشور‌ها به وجود بیاورد.
در همین ارتباط، مدیریت مصرف انرژی نیز موضوع بسیار مهمی است که فرصت‌ها و تهدیداتی را پیش روی کشور‌ها قرار می‌دهد. روند سیاست گذاری در حوزه‌ی انرژی در کشور‌های مختلف دنیا بر ضرورت توجه به این موضوع تأکید دارد.
روی دیگر سکه، تلاش در راستای افزایش ظرفیت تولید انرژی در کشور است. برخی معتقدند که مشکلات کشور در حوزه‌ی انرژی به عدم مدیریت مصرف مربوط می‌شود و برخی نیز اعتقاد دارند که ریشه‌ی مشکل در نداشتن نگاه سرمایه گذاری محور در حوزه‌ی انرژی است که به کمبود تولید منجر شده است.