یک موزه پر از نور و روشنایی!

موزه‌ای در شهر تاریخی و جهانی یزد به صورت تخصصی به موضوع نور و آیینه می پردازد در این موزه که بنای آن به تنهایی جذابیت دارد، از اولین آیینه ها به نمایش گذاشته شده تا نمادهای مرتبط با نور.

خبرگزاری مهر _ گروه جامعه؛ تنها موزه‌ای که تخصصی به موضوع نور و روشنایی و همه نمادهای آن پرداخته؛ موزه‌ای است در شهر تاریخی یزد و کنار کارخانه‌ای که به آن نساجی جَنوب می‌گویند.

این خانه به نظر می‌رسد همزمان با ساخت کارخانه نساجی جنوب یعنی 1329 ساخته شده و بیشتر فضای اداری بود که سال 51 یک تیم معمار توسط صراف زاده مالک این بنا به سرپرستی عبدالکریم نقیب تهرانی معمار چیره دست از تهران دعوت می‌شود تا بتواند آئینه کاری و گچ کاری این بنا را انجام دهند. تمام گچبری و آئینه کاری‌های این بنا یادگار همان زمان است. مالک این بنا که نماینده شورای ملی بود هر زمان اینجا می‌آمد، سکونت می‌کرد و مهمانانش هم به اینجا می‌آمدند.

این بنا 70 یا 80 ساله است و رنگ آمیزی آن هم که هر اتاقش با دیگری متفاوت است از قبل بوده ولی آخرین مرمت این بنا چهار سال پیش انجام شد.

این عمارت روشن قبلاً به نام قصر آئینه شهرت داشت آن زمان که برای مدت کوتاهی در اختیار سازمان میراث فرهنگی وقت قرار گرفته بود تا به آن رسیدگی شود مدتی هم به عنوان موزه مورد استفاده قرار گرفت و حتی زمانی کتابخانه هم بود اما آنقدر رسیدگی نشد که دوباره مالکیت آن به دست بنیاد مستضعفان افتاد و حالا هم که گروه موزه‌های دفینه آن را با تمام اشیایی که در مخازن بنیاد داشته، به موزه نور و روشنایی تبدیل کرده است و به همین نام در میان موزه‌های بی شمار یزد می‌درخشد.

اشیای این موزه عمدتاً مربوط به نور و روشنایی است که یا کاربردی هستند یا جنبه‌های نمادین دارند یا غیر مستقیم با جریان نور ارتباط دارند.

موزه نور و روشنایی روایت گر جریان نور و روشنایی در برهه‌ای از پیش از تاریخ تا دوران معاصر است و در عمارتی دایر شده که متعلق به رضا صراف زاده یزدی نماینده شورای ملی بوده است.

اشیای این موزه به جنبه‌های مختلف نور و روشنایی می‌پردازند و مهمتر اینکه چقدر این دو عنصر در کشور و فرهنگ ما جایگاه ویژه ای دارد. به همین دلیل از جنبه‌های معنویت آن گرفته تا تاریخچه وسایل مرتبط با آن همه چیز در این موزه جای گرفته است.

بخش‌های موزه متشکل از رواق عتیق، رواق خمسه، رواق افرنگ، رواق نور، رواق مشکات، رواق مخمل، رواق منظر، رواق آینه و رواق آبگون است و در هر کدام از آنها اشیایی به نمایش گذاشته شده تا تداعی گر نور و روشنایی باشند.

این موزه قدیمی ترین اشیایی که مرتبط با آب و آئینه است را برای بازدید به معرض نمایش گذاشته است. از جمله سفالی که مربوط به فرهنگ‌های جنوب غرب ایران است و در دوره‌ای که به آن مس سنگی می‌گویند. خطوط مواج داخل کاسه‌های سفالی تداعی گر موج آب و انعکاس دهنده نور است.

در این موزه ثابت می‌شود انسان قبل از اختراع آئینه با نگاه کردن به آب تصوری از شمایل خود داشت و بعدها در حدود 6 هزار سال پیش برای اولین بار آینه‌های فلزی را اختراع کرد.

به نظر می‌رسد لفظ آب به آئینه‌ها انتقال داده شد چون ایرانی‌های باستان در اوستایی و هخامنشی آب را به شکل «آو» تلفظ می‌کردند و بعدها در دوره‌های متاخرتر به «او» و بعد با یک پسوند شبیه ساز شده «آئینه» تبدیل شده است. پس نام گذاری واژه آئینه هم از روی آب بوده است.

در این موزه آئینه‌های برنزی سه هزار ساله مربوط به فرهنگ‌های غرب کشور وجود دارد که از قبر خانم‌ها به دست آمده است. صفحات مدوری که صیقلی بوده به مرور زمان اکسیده شده و لایه‌ای زنگار روی آن را گرفته است و هنرمند تلاش می کرده با بهترین شکل ممکن و پدیده‌های پیرامونی خود اینها را تزئین کند.

آیینه‌های برنزی اولیه

این آئینه‌ها مربوط به غرب کشور هستند محل دقیق آنها معلوم نیست. اصالت سنجی آنها انجام شده است تیم باستان شناس موزه این آثار را براساس شاخصه‌های موجود بررسی کرده‌اند.

آثار دیگر پی سوزهایی است که در آن روغن حیوانی ریخته و شعله ور می شده است. این آثار جزو آثاری هستند که برای ایجاد نور به کمک می آمده‌اند. برخی از آنها نقش خورشید را هم به عنوان مهمترین منبع نوردهی جهان در خود دارند. از جمله قمقمه‌ای که حدود 2500 سال قدمت دارد و به شکل پیکرک است. با توجه به اهمیتی که خورشید در باور مردم باستان دارد این نقش را روی آثار می‌زدند گاهاً براساس باوری که داشتند به شکل پیکرک آن را درآورده‌اند.

در کنار این آثار که هر کدام سیر تاریخی نور و روشنایی را در ادوار مختلف با استفاده از ابزار موجود روایت می‌کند، آتش دان‌ها و نمادهایی که با نور در ارتباط بوده‌اند نیز به نمایش گذاشته شده است.

بخش دیگری از این موزه اشیایی از دوره 5 هجری قمری به همراه مجمع و مشعل و آئینه شمعدان ایلخانی تا صفوی است و آیینه‌هایی که مربوط به دوره قاجار هستند و روکش نقره دارند و برخی از آنها که معروف به آئینه عقد و ازدواج است دعاهایی اطرافش نقش بسته که به دعای سرمه کشیدن، وضو گرفتن یا دعای خاص آئینه مشهورند.

یک بخش از این موزه سالن نور و معنویت است طراحی آن به گونه‌ای بوده که آثارش تداعی کننده نور و معنویت باشد اینجا قطعاتی از پرده کعبه را به نمایش گذاشته‌اند و چیزی که جذابیت آن را چند برابر می‌کند، لوسترهایی است که سیم کشی آن بعد از اینکه قرار شد برقی شوند، از رو کشیده شده است و انقدر این کار را ماهرانه انجام داند که مشخص نیست.

از طرفی در همین بخش تابلوی نقاشی با تکنیک رنگ و روغن روی بوم کار دست مرحوم صادق تبریزی وجود دارد که در دهه 50 نقاشی شده است و دقایقی از کربلا را به تصویر کشیده است.

آیینه‌ای در این اتاق هست که با تکنیک نقاشی پشت شیشه کار شده و طرح گل و مرغی دارد که اگر به آن دقت شود بازدیدکننده متوجه نخواهد شد این طرح برجسته نیست اما آنقدر هنرمندانه خلق شده که تصور بر این است که برجسته کار شده است.

داخل ویترین وسط اتاق گردن آویز بسیار کوچکی وجود دارد که داخل آن سوره حضرت مریم در ابعاد خیلی ریز نوشته شده است. این گردن آویز هم از جمله آثار جالب توجه موزه نور و روشنایی به حساب می‌آید.

این عمارت کوشک که یکی از موزه‌های گروه موزه‌های دفینه به حساب می‌آید هر روز هفته از ساعت 9 تا 17 میزبان گردشگران داخلی و خارجی است.