آبان؛ ماه چانه‌زنی دستگاه‌ها برای بودجه بیشتر | شقاقی شهری: نهادهایی که اسم و رسم هم ندارند بودجه می‌گیرند | اگر دولت مقتدر باشد، مجلس و نمایندگان در بودجه دخالت نمی کنند
اقتصادنیوز: استاد دانشگاه خوارزمی با انتقاد از ساختار فعلی بودجه ریزی کشور و فراهم شدن شرایط برای اختصاص بودجه به دستگاه‌های کم‌اثر، گفت: نظام بودجه ریزی کنونی منسوخ، سنتی و مبتنی بر چانه زنی است و تا زمانی که این روش ادامه داشته باشد، ابهام‌ها، حیف و میل منابع و موازی کاری در دستگاه ها برطرف نخواهد شد.
به گزارش اقتصادنیوز، سالهاست بودجه دولت محل انتقاد و بحث و جدل چهره‌های سیاسی و اقتصادی است، بودجه‌ای که هر سال با کسری بسته می‌شود. در این میان، بودجه نهادهای و دستگاه‌های خاص نیز همیشه محل انتقاد بوده است؛ نهادهایی که بعضا اسم و رسمی هم ندارند، اما سهم قابل چشمیری از بودجه می‌گیرند.
وحید شقاقی شهری استاد دانشگاه خوارزمی در گفتگو با اقتصادنیوز، درباره بودجه‌بندی برای برخی نهادهای خاص گفت: در قانون برنامه پنج‌ساله هفتم گفته شده بودجه باید مبتنی بر برنامه محوری و البته عملیاتی باشد. در اصلاح نظام بودجه ریزی کشور در برنامه هفتم گفته شده که از سال دوم، بودجه باید برنامه محور باشد و دولت باید این مسیر را دنبال کند. دستگاه ها باید برنامه های عملیاتی خودشان را به سازمان برنامه و بودجه ارائه دهند، تا سازمان بر مبنای آن برنامه ها بودجه ریزی کند.
خبر مرتبط جمهوری اسلامی: حذف بودجه دستگاه‌های بی‌خاصیت و نیروهای آویزان کار ساده ای نیست، اما پزشکیان باید انجام دهداقتصادنیوز: می‌دانیم که حذف بودجه دستگاه‌های بی‌خاصیت و نیروهای آویزان و مزاحم، کار آسانی نیست و سدهای بزرگی در برابر آن قرار دارند، ولی این را هم باید بدانیم که رئیس جمهور بر این جایگاه تکیه نزده که از جاده آسفالته‌ای که هیچ مانعی در برابرش نباشد عبور کند.
شرط عملیاتی شدن بودجه دستگاه‌های خاص
وی افزود: این کار جلوی همه ابهام‌ها را می گیرد؛ یعنی اگر این مسیر دنبال شود، دیگر ابهامی باقی نمی ماند. اگر این اتفاق بیفتد، ما برنامه های همه دستگاه ها، حتی دستگاه‌های خاص را مطالبه می کنیم، اولویت های کشور را مشخص می کنیم و مبتنی بر برنامه ها تصمیم می گیریم. نظام فعلی بودجه ریزی، سنتی و منسوخ‌شده است. دستگاه ها از زمانی که تشکیل شدند، هر ساله با سازمان برنامه و بودجه چانه زنی می کنند و درصدی را به صورت افزایشی به بودجه شان اضافه می کنند. در برخی سال ها، معاونت منابع انسانی یا معاونت مالی قوی تر عمل کرده و بودجه بیشتری گرفته و در سال هایی که قدرت چانه زنی پایین تر بوده، افزایش بودجه کمتر بوده است. این همان روش بودجه ریزی منسوخ و سنتی است که مبتنی بر چانه زنی و افزایش سالانه است.
موازی کاری در همه دستگاه‌ها دیده می‌شود
استاد دانشگاه خوارزمی گفت: تا زمانی که ما چنین نظام به دردنخور و سنتی داریم، طبیعی است که بحث هایی مانند حیف و میل منابع و ابهام‌ها بودجه ای ادامه خواهد داشت. اما اگر واقعاً به سمت بودجه‌ریزی برنامه محور پیش برویم، همه این ابهام‌ها و حیف و میل ها حل می شود. آن موقع حتی موازی کاری‌ها هم از بین می‌رود. من در دستگاه ها می بینم که در حوزه های مختلف از اطلاعاتی و امنیتی گرفته تا فرهنگی، سیاسی و اقتصادی موازی کاری وجود دارد.
چرا قانون برنامه هفتم توسعه درباره بودجه اجرا نشد؟
شقاقی شهری درباره دلیل عدم اجرای قانون برنامه هفتم در حوزه بودجه‌ریزی گفت: دستگاه ها باید در قالب بودجه ریزی برنامه محور، برنامه های خود را مشخص، زمان بندی و بار مالی شان را تعیین کنند و آن را به سازمان برنامه و بودجه ارائه دهند. سازمان برنامه و بودجه نیز باید بر اساس اهداف برنامه هفتم و سیاست های دولت، آن را تصویب و بودجه را تخصیص دهد. این اقدام، یک دگرگونی و انقلاب بزرگ در نظام بودجه ریزی کشور خواهد بود. ما الان دنبال این موضوع هستیم. اما من انتظار داشتم در سال دوم برنامه هفتم توسعه، یعنی برای سال 1405، بودجه ریزی برنامه محور انجام میشد، اما واقعیت این است که هیچ اقدامی از سازمان برنامه و بودجه نمی بینیم. به نظرم این یک اقدام انقلابی بزرگ در ساختار نظام بودجه ریزی کشور است.
وی در ادامه تاکید کرد: برای من علامت سؤال است که الان سازمان برنامه و بودجه چه کاری در این زمینه انجام می‌دهد؟ چون طبق قانون، باید برنامه های دستگاه‌ها را بگیرد، آنها را اولویت بندی و حذف و اضافه کند. دیگر نباید بودجه بر اساس نیروی انسانی دستگاه تزریق شود، بلکه باید بر پایه برنامه ها تخصیص یابد. یعنی هر دستگاهی که برنامه های متنوع و مؤثری ارائه دهد، می‌تواند بودجه بیشتری بگیرد.
اختصاص بودجه به نهادهایی که اسم و رسم هم ندارند
استاد دانشگاه خوارزمی درباره اختصاص بودجه به نهادهای خاص نیز گفت: الان نهادهایی داریم که کار موازی انجام می دهند، مثلاً در حوزه های فرهنگی یا نهادهایی که نه تنها هیچ اسم و رسمی ندارند، بلکه مردم هم از وجودشان خبر ندارند و هیچ بازخورد یا اثربخشی در جامعه ندارند. وقتی بخواهیم منابع درآمدی کشور را تخصیص دهیم، باید اولویت ها مشخص شود. ممکن است بودجه یک دستگاه کاهش یابد یا حتی صفر شود. اگر بودجه دستگاهی که کارایی ندارد، صفر شود چه می شود؟ نیروی انسانی آن دستگاه به سازمان اداری و استخدامی معرفی می شود. در برخی دستگاه ها کمبود نیرو وجود دارد، بنابراین نیروهای مازاد می توانند به دستگاه‌های دارای کمبود نیرو منتقل شوند.
وی ادامه داد: با این کار، هم شفافیت افزایش پیدا می کند و هم جلوی حیف و میل منابع گرفته می شود. همین‌طور اتهاماتی مانند پایین‌بودن بهره وری نیروی کار و نظام اداری که به دولت زده می‌شود، برطرف خواهد شد. وقتی بودجه برنامه محور شود، بهره وری نیروی انسانی بالا می رود، بودجه برخی دستگاه‌ها که اصلا ضرورت ندارند و برنامه تحولی برای کشور ندارند، خود به خود صفر می‌شود، نیروی انسانی و ساختمان‌هایشان به دستگاه‌هایی منتقل می‌شود که نیازمند ساختمان یا نیروی انسانی هستند، دستگاه‌هایی که ماموریتشان سطح پایین است یا اولویت ندارد یا دستگاه های غیرضروری یا کم اثر حذف می شوند و منابع به‌صورت هدفمند تخصیص می یابد.
در آبان ماه دستگاه‌ها به دنبال چانه‌زنی برای بودجه بیشتر هستند
وی ادامه داد: این یعنی نظام بودجه ریزی هوشمند، هدفمند، برنامه محور و عملیاتی که به یک انقلاب و دگرگونی اقتصادی منجر می شود. الان معاونان دستگاه ها دنبال چانه زنی هستند که درصد افزایش بودجه شان را برای سال آینده افزایش دهند. اگر هم معاون دستگاهی بتواند به جای 30 درصد، 50 درصد افزایش بودجه بگیرد، تشویق می شود، در حالی که این خودش یکی از آفات نظام بودجه ریزی سنتی است.
شقاقی شهری خاطرنشان کرد: انتظار دارم سازمان برنامه و بودجه بتواند دگرگونی ایجاد کند، همان طور که در برنامه هفتم بر آن تأکید شده و حکم قانونی وجود دارد که از سال دوم باید این اتفاق می‌افتاد، اما هنوز خبری نیست. دولت باید آذر ماه لایحه بودجه را به مجلس ارائه کند و طبیعی است اگر این تحول قرار بود رخ دهد، باید نشانه های آن دیده میشد، اما هیچ خبری نیست. به نظر می رسد دوباره همان مسیر گذشته تکرار می شود؛ یعنی همان نظام فشل و سنتی بودجه ریزی با اتلاف منابع و موازی کاری دستگاه ها.
این تحلیلگر اقتصادی اضافه کرد: پایان سال که نزدیک می‌شود، دستگاه ها برای اینکه بودجه شان به خزانه بازنگردد، شروع می کنند به هزینه‌های بی مورد؛ از نقاشی ساختمان گرفته تا خرید میز و صندلی و تجهیزات غیرضروری، فقط برای اینکه پول بودجه را خرج کنند تا سال بعد بتوانند چانی‌زنی کنند. انتظار ما از سازمان برنامه و بودجه در طول 40 و اندی سال این است که جلوی این کارها را بگیرد و دو کار برنامه‌ریزی کلان و بودجه‌ریزی را انجام دهد، اما الان هیچ‌کدام از این ها انجام نمی شود.
اگر دولت مقتدر باشد، مجلس دخالت نمی کند
شقاقی شهری تاکید کرد: اگر سازمان برنامه و بودجه برنامه بدهد، مشکلش حل می‌شود. بحث این است که ممکن است دولت لایحه را بر اساس همان برنامه ها ارائه دهد، اما مجلس تحت تأثیر نهادها قرار گیرد. من در سال هایی که کار اجرایی کرده‌ام، فهمیده ام اگر دولت مقتدر باشد، مجلس دخالت نمی کند. هرگاه دولت ضعیف بوده، مجلس بیشتر دخالت کرده است. هر وزیر یا دولتی که مقتدر و کارشناسی عمل کرده، توانمند بوده و اجازه دخالت های حاشیه‌ای را نداده است. اگر سازمان برنامه و بودجه مقتدر باشد، اصلاً نماینده مجلس نمی تواند در کار بودجه دخالت کند. رئیس مقتدر سازمان برنامه و بودجه اجازه چنین دخالت هایی را نمی دهد و می گوید من برای اداره کشور این برنامه را دارم و این هم بودجه است.
وی ادامه داد: نمایندگان، رئیس سازمان برنامه و بودجه را نمی‌توانند استیضاح کنند؛ بنابراین اگر این سازمان اقتدار داشته باشد، نماینده نمی‌تواند دخالت کند. حتی هر فردی که بیاید سفارش افزایش بودجه خاص کند، دیگر طرف حسابش سازمان برنامه و بودجه است. الزام این موضوع هم، اقتدار دولت و نهاد بودجه‌ریزی کشور است.
شقاقی شهری تأکید کرد: الزام اصلی ما، داشتن نهادی با برنامه ریزی و بودجه ریزی مقتدر و کارشناسی است که با درایت، تدبیر و عقلانیت کار کند. آن وقت دیگر هیچ کس اجازه دخالت پیدا نخواهد کرد.
همچنین بخوانید ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید
