آداب اصلی شب یلدا چگونه است؟ | دعا و آداب مخصوص شب یلدا از قرآن و امامان

در شب یلدا چه دعایی بخوانیم آداب رسوم این شب را چگونه به جا بیاوریم؟

با ما همراه باشید

شب یلدا، جوانان پای صحبت‌ها و قصه‌های بزرگسالان می‌نشینند و از لابه‌لای داستان‌ها و قصه‌هایی که از زبان این گنج‌های زندگی می‌شنوند، عبرت‌ها و درس‌های بی شماری برای خود می‌اندوزند. از جمله رسوم بسیار زیبا و پسندیده ایرانی در این شب که در اسلام نیز بسیار به آن سفارش شده، عیادت از سالمندان و بیماران است.

ملاقات با خویشاوندان و دوستان و رسیدگی به احوال نیازمندان، به ویژه نیازمندان خویشاوند، از جمله آداب پسندیده و نیکویی است که در پرتو دستورات جامع و کامل اسلام، مردمان شریف ایرانی در شب یلدا و دیگر شب‌های طولانی و بلند زمستان به آن اهتمام می ورزند. در ادامه به برخی از آداب و رسومی که انجام آن در شب یلدا سفارش شده اشاره کرده‌ایم:

اسراف نکنیم:

خداوند برای رفاه و آسایش بندگان خود، نعمت های بسیاری آفریده و به آنها امر فرموده از این نعمت ها استفاده کنند، ولی همواره بکوشند از اسراف کردن بپرهیزند؛ زیرا خداوند اسراف را دوست ندارد.

علی (ع) اسراف کردن را موجب هلاکت دانسته و امام سجاد (ع) در دعا و مناجات‌های خود با خدا می‌فرماید: «و مرا از زیاده روی باز دار و روزی ام را از تلف شدن نگاهدار و دارایی ام را با برکت دادن به آن افزون کن و راه مصرف آن را در کارهای خیر به من بنمایان».

رسم زیبای دیدار یکدیگر در شب یلدا وقتی زیباتر می شود که با زیاده روی نکردن در مصرف خوراکی ها و تنقلات، بخشی از آنها را به مصرف یتیمان و افراد بی بضاعتی برسانیم که توانایی تهیه چنین اقلامی را در این شب ندارندزمستان، بهار مؤمنان:

انسان‌هایی که عاشق عبادت هستند و از صمیم دل آن را دوست می دارند، تمام وجود خود را وقف عبادت می کنند و هر یک از اعمال و گفتار خود را با نیت تقرب به خداوند انجام می دهند.

گونه افراد جزو برترین‌های مردم شمرده می شوند و ترسی از سختی های دنیا ندارند. روزها و شب های زمستان، بهترین فرصت برای راز و نیاز و مناجات با خداوند است.

امام صادق (ع) این فرصت نیکو را این گونه معرفی می کند: «زمستان، بهار مؤمن است. شب هایش طولانی است که برای عبادت نیمه شب از آن کمک می گیرد و روزهایش کوتاه است که برای روزه گرفتن از آن مدد می‌جوید».

برخاستن از خواب شیرین در دل شب و اندیشیدن در ملکوت آسمان ها و زمین، خدا و قدرت او و نیز روزه گرفتن در روزهای کوتاه زمستانی، بهترین و خالص ترین عبادت خدای تعالی است. رسول خدا (ص) می فرماید: «روزه زمستان، غنیمتی فرح بخش است».

دیدار با خویشاوندان:

خداوند در آیات بی شماری به بندگان خود دستور می دهد خویشاوندان و نزدیکان خود را فراموش نکرده و همواره جویای احوال آنها باشند و آنها را از قطع رحم و رسیدگی نکردن به خویشان برحذر می‌دارد.

امام باقر (ع) در اهمیت این موضوع می‌فرماید: «صله رحم اعمال را پاک می کند، دارایی ها را فزونی می بخشد، بلا را برطرف می گرداند، کار حسابرسی در قیامت را آسان می کند و مرگ را به تأخیر می‌اندازد».

صله رحم و دیدار با اقوام به قدری اهمیت دارد که رسول خدا (ص) حتی یکسال پیاده روی برای آن را جایز می شمارد. شب‌های بلند زمستانی، فرصت بسیار خوبی است که می توان از آن بهره برداری صحیح کرده، به دیدار اقوام و نزدیکان شتافت و در اجرای این سنت پسندیده و نیک که ثواب بسیاری هم دارد، پیشقدم شد.

بیان قصه های قرآنی:

خداوند در قرآن کریم بندگان خود را به قصه های قرآن توجه داده و هر یک از این سرگذشت ها را دارای حکمتی می داند که برای انسان ها هزاران پند و اندرز در خود نهفته دارد. امام (ع) نیز می فرماید: «بهترین داستان، رساترین اندرز و سودمندترین پند، کتاب خدای عزوجل است».

داستان ها و افسانه های زمینی، پس از چندبار تکرار کم کم تازگی و جذابیت خود را از دست می دهد؛ ولی قرآن تنهاکلامی است که هر اندازه هم تکرار شود کهنه شدنی نیست.

شب یلدا و شب‌های زمستانی که دور یکدیگر جمع می‌شویم و پای صحبت بزرگ‌ترها می‌نشینیم، نیکو و شایسته است به جای داستان‌ها و قصه‌هایی که گاه با خرافات همراه است، به قصه‌های قرآنی توجه کنیم که هیچ گاه کهنه نمی‌شود و خرافات در آن راه ندارد.

در آفرینش شب و روز:

شب، مایه آرامش و سکون است. با پایان روز و پس از به اتمام رسیدن ساعات تلاش و کوشش در راه کسب روزی، آدمیان در سکوت شب، آرامش خود را می یابند و استراحت می‌کنند.

شب های طولانی زمستان، فرصت خوبی است تا با دقت در نظام آفرینش وگردش شب و روز، به بزرگی خدای تعالی و کوچکی خود در این نظام هستی اعتراف کنیم. زیبایی‌های شب و درخشش ستارگان در پرده های سیاه شب های فرو رفته در ظلمت و گسترش نور ماه در آسمان ها، همه نشان از قدرت بی پایان خداوند دارد. در این شب‌ها می توانیم به ستایش خدا بپردازیم.

چنانکه امام (ع) می فرمود: «خدای پاک! چه عظیم و پرشکوه است آنچه از آفرینش تو می بینیم، و چه خرد است هر بزرگی در برابر قدرت تو، و چه حقیر است آنچه ما می بینیم در برابر قدرت ناپیدای تو از دیدگان ما».

حسابرسی اعمال روزانه:

محاسبه نفس و بررسی کارهای روزانه، ویژگی کسانی است که ایمان حقیقی در جان و دلشان راه یافته است.

حضرت محمد (ص) می فرماید: «پیش از آنکه مورد حسابرسی قرار بگیرید، خود به حساب نفستان برسید و پیش از آنکه سنجیده شوید، خود نفستان را در ترازوی سنجش بگذارید و برای آن روز حساب بزرگ آماده شوید»

کسانی که از فرصت های زندگی بهترین بهره ها را برده و نیک ترین ذخیره ها را می اندوزند، در راه اطاعت خدا و خویشتن داری از نافرمانی او شکیبایی می ورزند و روز قیامت بدون محاسبه اعمال به بهشت می روند.

زیرا این افراد در این دنیای فانی، در لحظه لحظه زندگی دقت کرده اند تا دچار لغزش نشوند. طولانی بودن شب های زمستانی و آرامشی که در آن برای آدمی ایجاد می شود، بهترین فرصت برای مراقبت و رسیدگی به اعمال روزانه است.

شب یلدا و دیوان حافظ:

از گذشته‌های دور در خانواده های ایرانی در کنار قرآن کریم، دیوان حافظ نیز مورد توجه و عنایت خاصی بوده است.

ایرانیان همان گونه که با قرآن استخاره کرده، برای شروع کارهای خود از این کتاب آسمانی طلب خیر می کنند، به دیوان حافظ نیز تفأل می زنند و از خواجه شیراز دعای خیر می‌خواهند.

یکی از رسم های جالب و زیبای ایرانی ها در شب یلدا، گرفتن فال حافظ و خواندن اشعار عرفانی اوست که برگرفته از آیات قرآن است.

شایسته است در این شب طولانی، با تفأل زدن به حافظ و خواندن اشعار عرفانی او، از خرافات و تفأل زدن به شیوه های خرافی دیگر پرهیز کنیم.

شاید حکمت خوردن انار در نخستین شب زمستان همین مسئله باشد. گردو نیز از تنقلاتی است که در این شب مصرف می شود و فایده های بسیاری دارد. امام (ع) فرموده است: «خوردن گردو در زمستان و فصل سرما، کلیه ها را گرم و سردی را از بدن دفع می کند». رعایت این آداب و رسوم پسندیده و توجه به حکمت خوراکی هایی که در این شب مصرف می شود، می تواند راهگشای خوبی برای جوانان و نوجوانان باشد.

به یکدیگر هدیه بدهید:

ایران کشوری گسترده با اقوام مختلف است که هر یک از آنها در پرتو رسم های ویژه منطقه خود، شب یلدا را به گونه ای خاص برگزار می کنند. از جمله رسم های ایرانی که در شب یلدا در میان اقوام مختلف برگزار می شود، رسم پسندیده هدیه دادن و هدیه گرفتن است.

این سنت نیکو در اسلام بسیار مورد سفارش قرار گرفته و پیامبر (ص) فرموده است: «به یکدیگر هدیه بدهید تا دل هایتان به هم مهربان شود. به یکدیگر هدیه دهید؛ زیرا کینه ها را از بین می برد».