آسیب جدی اقتصاد فرهنگ و هنر از تحریم و کرونا

به گزارش خبرگزاری اقتصادی ایران، دکتر حمیدرضا ششجوانی، اقتصاددان حوزه فرهنگ در پاسخ به سوال خبرنگار اکونیوز مبنی بر رابطه مشکلات اقتصادی هنرمندان در زمان تحریم و روزگار کرونا اظهار داشت: به قول دکتر رنانی مشکلات اقتصادی ما از جنس سیاسی هستند و راه حل اقتصادی ندارند نظام تدبیر در سطح بزرگتری از هنر حتی باید به رفع این مشکل بپردازد. اثر نهایی ترکیب کرونا و تحریم در بخش فرهنگ چند لایه و عمیق است به عبارت دیگر هم اثرات مخرب خودشان را دارند و هم یکدیگر را تشدید می کنند برای این که این ترکیب منحوس را بهتر بفهمیم باید در مورد اصطلاح «بیماری هزینه» Cost disease در هنر تامل کرد. این بنیان گذار رشته اقتصاد هنر در دانشگاه های ایران ادامه داد: در حال حاضر کدام بخش از فعالیت های اجتماعی به خاطر کرونا تعطیل شده است؟ فعالیت های غیر ضرور و خدمات حضوری که هنر هم مشمول آن می شود در تقسیم بندی منابع مالی هنرمند چهار منبع مالی دارد: درآمد ناشی از فروش اثر هنری که 25درصد از کل را تشکیل می دهد، درآمد ناشی از خدمات جانبی و مشاغل پیرامونی هنر که 30درصد از کل درآمد را تشکیل می دهد، درآمد ناشی از رویدادها مثل سخنرانی، داوری جوایز و جشنواره ها که 15 درصد از درآمد را با خود می آورد و درآمد ناشی از کار در بیرون از دنیای هنر که 30درصد است. با این تفاسیر تحریم و تعطیلی ناشی از آن دست کم 45 درصد از کل درآمد هنرمندان را از آن ها گرفته است، چرا که کلاس های آموزشی و رویدادهای هنری در این مدت تعطیل یا نیمه تعطیل بوده اند حالا دیگر هنری که در اثر تحریم رمقی برایش نمانده بود زمین گیر می شود و همچنین اثرات روانی ناشی از تحریم و کرونا را هم اضافه کنید. وی گفت: در سالهای پایانی دهه ی 70 میلادی، بامول و بوون دو اقتصادان امریکایی در پی فهم موقعیت اقتصادی هنر بودند و پس از یک پژوهش دراز دامنه به این نتیجه رسیدند که مسأله افزایش هزینه ها در هنر تحت تأثیر نوعی نیروهای اقتصادی گریزناپذیر است هزینه های آفرینش و «شکاف درآمدی» در هنر همواره روبه افزایش است و استفاده از تکنولوژی هم نمی تواند به کمک کاهش هزینه بیاید چرا که در بیشتر موارد هنرها در زمره «خدمت های حضوری» Real-time Personal Service قرار می گیرند به دلیل این که هنر کاربر Labor intensive است، مقدار کار در هر واحد مصرف هنر، بیشتر از سایر صنایع است به عبارت دیگر هزینه کار که کسری از کل هزینه است، در هنر بالاتر از سایر صنایع است و رشد هزینه ها در این حوزه بسیار سریع تر از سایر صنایع است. حمیدرضا شش جوانی گفت: تحریم ها و تورم ناشی از آن باعث شده که درآمد مردم کاهش یابد و به اصطلاح بحران اقتصادی روی دهد در زمان بحران اقتصادی مصرف کالاهای لوکس کاهش می یابد و مردم پولشان را برای کالاهای ضروری نگه می‌دارند هنر کالایی لوکس به شمار می آید و نسبت به روزهای پیش از تحریم کمتر فروش می رود در بحران های اقتصادی میزان مشارکت شرکتها و بخش خصوصی در برگزاری رویدادهای فرهنگی و تولید هنر بسیار کاهش می یابد شرکتهای خارجی که اسپانسر برنامه ها بودند به طور کامل فعالیتشان را قطع کرده و شرکتهای داخلی هم مشارکتشان را پایین آورده اند دولت نیز که با بودجه های انقباضی که تصویب می کند، امکان جانشینی اسپانسرها را ندارد مضاف بر این که در برخی موارد مانند نهادهای عمومی مثل شهرداریها که سهم شان در تولید کالاها و خدمات فرهنگی - هنری بالاست، دست کم در سال 98 مشارکتشان را حداقلی تعریف کردند. این مترجم و پژوهش گر اقتصاد هنر بیان کرد: اگر موضوع را از ابعاد بین المللی بسنجیم توقف سفارشهای خارجی، ممکن نبودن خرید یا به روزآوری امتیاز استفاده از نرم افزارهای تخصصی، ممکن نبودن استفاده از پلتفرمهای فروش اینترنتی، خارج شدن اسپانسرهای خارجی از بازار، ایجاد مشکل در حمل و نقل کالاهای هنری، ناتوانی در پرداخت به حساب مراکز هنری بین الملل، ناتوانی در عقد قراردادهای شخصی و شرکتی، تغییر رویه بازارهای هنر بین الملل در قبال ایرانیان است همچنین تورم بعد از تحریم هزینه های تولید هنر را افزایش داده است. افزایش قیمت مواد اولیه مصرفی هزینه تولید آثار آنها را آنقدر بالا برده که در زمان عرضه به بازار چنانچه با قیمت جدید ارایه شود برایشان مشتری نخواهد بود، هنرمندان بیشتر ترجیح می دهند که در مشاغل مربوط به هنر فعالیت کنند و مهم‌ترین فعالیت هنرمندان در بخش آموزش هنر است اما کم شدن توان مالی خانواده ها بر اثر تحریم، تعداد هنرآموزان را کم کرده است و اهمیت کم شدن هنرآموزان در بازار کار هنرمندان این است که این بازار همواره در کمترین حالت خود است و ریزش اندک آن، تعادل اقتصادی آموزشگاه های هنری و معاش هنرمندان را به هم می زند. وی گفت: وقتی تولید کمتر می شود، بنگاههای هنری و فرهنگی نیروهایشان را تعدیل می کنند؛ مشاغل جانبی بخش فرهنگ هم محدودتر می شوند، هنرآموزهای کمتری جذب آموزشگاهها می شوند، سفارشهای هنری داخلی و خارجی کمتر می شوند، اسپانسرهای داخلی و خارجی نیز حمایتشان را قطع یا اندک می کنند و بازار خدمات‌دهی به کشورهای همسایه ضعیف تر می شود و خود به خود بازار کار هنرمندان و اهالی فرهنگ را تحت تاثیر قرار می دهد و باعث بیکاری هنرمندان شده و با توجه به کاهش میزان مصرف فرهنگی مردم این رویه تشدید هم خواهد شد تقریبا تمامی مواردی که به تحریم در بخش فرهنگ و هنر مربوط می شود، حداکثر با یک واسطه منجر به تقلیل منابع درآمدی هنرمندان و موسسات خواهد شد بر اساس دسته بندی هنرمندان (خویشفرما، محض، چند شغله و پیوندی Slash Artist) این کم شدن منابع مالی ابتدا برای هنرمند محض روی می دهد و بیشترین تاثیر مخرب را روی همین دسته خواهد گذاشت چرا که هنرمند محض تنها شغلش هنرمند بودن است در مرتبه بعد هنرمند خویش فرماست که به نوعی کارآفرین هنری محسوب می شود، هنرمند چند شغله با از دست دادن مشاغل جانبی اش منابع درآمدی اش کاهش می یابد. این عضو پیوسته انجمن جهانی اقتصاد فرهنگ (ACEI) و مدیر مرکز توسعه صنایع فرهنگی و خلاق (CACIMA) در پایان به خبرنگار اکونیوز زهرا محمدی گفت: در مورد موسسات هم همین وضعیت وجود دارد، بنا به گزارش مرکز آمار ایران 90درصدبنگاههای فرهنگی و هنری جزو بنگاههایی با کمتر از 10 نفر کارکن هستند، خاصیت عمده چنین موسساتی کوچک بودن میزان گردش مالی است و از آن جا که حاشیه سود برای چنین موسساتی اغلب اندک است، کم شدن منابع مالی باعث خواهد شد که این موسسات به سرعت متضرر شوند و از آنجا که دستمزدهای کارکنان در این مؤسسات اغلب بسیار اندک است، هر گونه کاهش درآمد منجر به توقف یا کاهش فعالیت موسسه در برخی عرصه ها خواهد شد با تغییر سلایق مخاطب و گسترش صنعت سرگرمی آنچه بیشترین اقبال را پیدا می کند سلبریتیها خواهند بود چرا که سرمایه گذارها در صورتی به بازگشت سرمایه ها امیدوار خواهند بود که این ستاره ها در تولید و عرضه کارها نقش داشته باشند مردم نیز با خرید بیشتر محصولات صنعت سرگرمی و مشارکت در رویدادهای این صنعت به بزرگتر شدن آن کمک می کنند این وضعیت با حمایت از صنعت سرگرمی تشدید می شود، مثلا اختصاص سالن های سینمایی درجه اول به فیلمهای ستاره دار از این دسته است به هر حال در رقابت میان هنر و صنایع سرگرمی سلبریتی ها پیروز میدان هستند.