آسیب‌های اجتماعی؛ چالش‌های پنهان و راهکارهای نجات
آرزو فاتحی سرپرست دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان اظهار کرد: آسیب‌های اجتماعی به مسائلی اطلاق می‌شود که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم، سلامت و رفاه جامعه را تحت تأثیر قرار می‌دهند و می‌توانند به نارضایتی، بی‌ثباتی و مشکلات متعدد منجر شوند. این آسیب‌ها می‌توانند از بیکاری و فقر گرفته تا اعتیاد و بزهکاری، انواع مختلفی داشته باشند و به‌طور گسترده بر ساختار اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی تأثیر بگذارند.
او ادامه داد: یکی از مهم‌ترین آسیب‌های اجتماعی است که به نابرابری اقتصادی و اجتماعی منجر می‌شود، فقر است. افراد فقیر به دلیل عدم دسترسی به منابع مالی کافی، نمی‌توانند نیاز‌های اساسی خود را برآورده کنند و این مسئله می‌تواند به مشکلاتی، چون نداشتن مسکن مناسب، عدم دسترسی به خدمات بهداشتی و آموزشی و تغذیه نامناسب منجر شود. فقر همچنین می‌تواند موجب افزایش آسیب‌پذیری در برابر مشکلات اجتماعی دیگر نظیر بزهکاری و اعتیاد شود.
فاتحی تصریح کرد: بیکاری نه تنها به کاهش درآمد خانوار‌ها منجر می‌شود، بلکه می‌تواند به ایجاد احساس بی‌ارزشی و کاهش اعتماد به نفس افراد نیز منجر شود. بیکاری طولانی‌مدت می‌تواند به مشکلات روانی نظیر اضطراب و افسردگی دامن بزند و به‌طور کلی بر وضعیت اجتماعی و اقتصادی جامعه تأثیرات منفی بگذارد.
او گفت: مواد مخدر و الکل یکی دیگر از آسیب‌های اجتماعی است که می‌تواند به مشکلات جدی در سطح فردی و اجتماعی منجر شود. اعتیاد به‌طور مستقیم به سلامت جسمی و روانی فرد آسیب می‌زند و می‌تواند به مشکلاتی مانند بیماری‌های مزمن، اختلالات روانی و کاهش کیفیت زندگی منجر شود. علاوه بر این، اعتیاد می‌تواند به بروز مشکلات خانوادگی و اجتماعی، افزایش بزهکاری و کاهش بهره‌وری اقتصادی منجر شود. این مسئله نیازمند توجه ویژه به درمان و پیشگیری است.
فاتحی بیان کرد: مجموعه‌ای از رفتارهای غیرقانونی و ضد اجتماعی می‌تواند به امنیت و آرامش جامعه آسیب بزند. بزهکاری شامل جرایمی نظیر دزدی، خشونت، کلاهبرداری و قاچاق است. این مشکلات به‌طور مستقیم به کاهش امنیت اجتماعی و افزایش هزینه‌های مرتبط با سیستم قضائی و پلیس منجر می‌شود. عوامل متعددی نظیر فقر، بیکاری، عدم دسترسی به فرصت‌های آموزشی و خانوادگی ناپایدار می‌توانند به افزایش نرخ بزهکاری کمک کنند.
او ادامه داد: همچنین شامل تفاوت‌های عمده در دسترسی به منابع و فرصت‌ها بر اساس ویژگی‌هایی مانند جنسیت، نژاد، مذهب و طبقه اجتماعی است. این نابرابری‌ها می‌توانند به تبعیض، بی‌عدالتی و کاهش فرصت‌های زندگی منجر شوند. برای مثال، زنان و اقلیت‌های نژادی ممکن است با موانع بیشتری در دسترسی به اشتغال، آموزش و خدمات بهداشتی مواجه شوند. این مشکلات می‌توانند به تقویت چرخه فقر و نابرابری و در نهایت به بی‌ثباتی اجتماعی منجر شوند.
فاتحی تصریح کرد: خشونت خانگی، طلاق و اختلافات خانوادگی می‌تواند به آسیب‌های اجتماعی متعدد منجر شود. خشونت خانگی به‌ویژه، می‌تواند به آسیب‌های جسمی و روانی جدی برای اعضای خانواده، به‌ویژه زنان و کودکان، منجر شود. طلاق و جدایی‌های خانوادگی نیز می‌توانند به بحران‌های روانی و اجتماعی برای اعضای خانواده، به ویژه کودکان، منجر شوند. این مشکلات نیاز به مداخله و حمایت‌های اجتماعی و قانونی دارد.
او ادامه داد: فقر و بیکاری یکی از جنبه‌های حیاتی رفاه فردی و اجتماعی است. مشکلات روانی نظیر اضطراب، افسردگی و اختلالات روانی می‌توانند به کاهش کیفیت زندگی و عملکرد فردی منجر شوند و بر روابط خانوادگی و اجتماعی تأثیر بگذارند. بی‌توجهی به سلامت روان می‌تواند به عدم درمان به‌موقع و افزایش مشکلات روانی منجر شود. ایجاد دسترسی به خدمات روان‌شناسی و مشاوره، و کاهش تابو‌های اجتماعی مرتبط با مسائل روانی، برای مقابله با این مشکل ضروری است.
آسیب‌های ناشی از تغییرات اجتماعی و فرهنگی
فاتحی تصریح کرد: فقر و بیکاری می‌توانند به آسیب‌های مختلف اجتماعی منجر شوند. تغییرات سریع در ساختار خانواده، تغییرات در الگو‌های رفتاری و فرهنگی و ورود تکنولوژی‌های جدید می‌تواند به ایجاد فشار‌های اجتماعی و فرهنگی جدید منجر شود. این فشار‌ها می‌تواند به مشکلاتی نظیر انزوا اجتماعی، بحران هویت و کاهش تعاملات اجتماعی منجر شود.
راهکارهای مقابله با آسیب‌های اجتماعی او گفت: آموزش عمومی درباره مشکلات اجتماعی و پیشگیری از آن‌ها می‌تواند به افزایش آگاهی و تغییر رفتارهای آسیب‌زا کمک کند. برنامه‌های آموزشی باید شامل اطلاع‌رسانی درباره سلامت روان، اعتیاد، و بزهکاری باشد. ایجاد و تقویت سیستم‌های حمایتی برای افرادی که با آسیب‌های اجتماعی مواجه هستند، از جمله خدمات مشاوره، درمان اعتیاد و حمایت‌های خانوادگی، می‌تواند به بهبود وضعیت افراد کمک کند. فاتحی بیان کرد: توسعه و اجرای قوانین سخت‌گیرانه‌تر برای مقابله با جرایم و بزهکاری، و ایجاد برنامه‌های حمایتی برای کاهش نابرابری‌های اجتماعی، از جمله اقداماتی است که می‌تواند به کاهش آسیب‌های اجتماعی کمک کند. فراهم کردن فرصت‌های شغلی، آموزشی و بهبود شرایط زندگی برای افراد کم‌برخوردار می‌تواند به کاهش فقر و بیکاری، و در نتیجه کاهش آسیب‌های اجتماعی منجر شود. ایجاد شبکه‌های حمایتی و خدمات اجتماعی برای حمایت از خانواده‌ها، به ویژه در مواقع بحران، می‌تواند به کاهش مشکلات خانوادگی و بهبود سلامت اجتماعی کمک کند. او گفت: آسیب‌های اجتماعی مسائلی پیچیده و چندبعدی هستند که نیاز به توجه و اقدام جدی در سطوح فردی، اجتماعی و دولتی دارند. با شناسایی دقیق مشکلات، توسعه و اجرای برنامه‌های مؤثر و هماهنگ، و ایجاد یک محیط حمایتی و آموزشی، می‌توان به کاهش آسیب‌های اجتماعی و بهبود کیفیت زندگی در جامعه کمک کرد. این اقدامات نه تنها به نفع افراد آسیب‌پذیر است، بلکه به بهبود کلی جامعه و ارتقاء رفاه عمومی نیز کمک می‌کند. خبرنگار: عطیه رضایی