آنالیز ویژه نیم‌فصل: ماهی‌های جوان و کوسه‌های بی‌رحم / فوتبال ایران و کفش نو: نه، خیلی ممنون!

به گزارش ورزش سه، بعد از جام جهانی قطر که به عنوان مسن ترین تیم در آن جام حضور یافتیم، واژه تغییر نسل یکی از پرتکرارترین واژگان لغت نامه فوتبال ایران شد و بارها سرمربی تیم ملی (امیر قلعه نویی) به واسطه این مسئله مورد انتقاد کارشناسان و اهالی فوتبال قرار گرفت. همگان توقع داشتند حداقل در پایان جام ملت های آسیا تیم ملی به یکباره جوان بشود و ستاره های قبلی خود را کاملا کنار بگذارد. در همین راستا، قلعه‌نویی بارها در کنفرانس های خود اشاره کرد به دلیل اهمیت مسابقات جام ملت ها امکان جوانگرایی مشهودی در آن برهه زمانی وجود ندارد اما بعد از جام ملت ها با یک شیب ملایم اقدام به جوانگرایی خواهیم کرد که فهرست بازیکنان در سه فیفادی سپتامبر، اکتبر و نوامبر نشانگر کاهش میانگین سنی بازیکنان تیم ملی با همان شیب ملایم است. درواقع، کادرفنی با ارائه لیستی با میانگین 27.28 سال در آخرین فیفادی توانسته به وعده خود در این زمینه جامه عمل بپوشاند.

جدای از همه مسائل، باید این را درنظر گرفت که در هیچ کجای دنیا مسئولیت تغییر نسل بر عهده سرمربی تیم ملی نیست و تنها وظیفه سرمربی تیم ملی بزرگسالان انتخاب از میان استعدادهای موجود در فوتبال ایران است. طبیعتا اگر بازیکنی سن کمتر و کیفیت بالاتری نسبت به سایر رقبای خود جهت حضور در تیم ملی داشته باشد، هیچ وقت سرمربی تیم ملی (هرفردی که باشد) قلم قرمز برروی اسم او نخواهد کشید و حتما از این بازیکن در اردوهای تیم ملی استفاده خواهد کرد.به عنوان شاهدی بر این ادعا می توان به آرشا شکوری اشاره کرد که بعد از درخشش در جام ملت های آسیا زیر 17 سال و جام جهانی زیر 17 سال به اردوی تیم ملی دعوت شد.

با این حال، بسیاری از کارشناسان و اصحاب رسانه همچنان درخصوص میانگین سنی تیم ملی انتقاد می کنند و از امیر قلعه نویی انتظار دارند که از بازیکنانی با میانگین سنی کمتر استفاده نماید اما باید توجه داشت که کلید جوان شدن تیم ملی یک کشور، بیشتر در پروژه های youth development و گراسروتز یعنی پایه ای ترین سطح فوتبال دنبال می شود و متاسفانه کسانی هم که در کشور ما در این امر مسئولیت دارند، اتفاق خاصی را رقم نمی زنند.اینکه در حال حاضر زیون سوزوکی دروازه بان اول تیم ملی ژاپن در سری آ و در سن 22 سالگی به عنوان دروازه بان اول پارما به میدان می رود، بدون دلیل و یک شبه اتفاق نیفتاده و این مسئله نتیجه اجرای یک پروژه ملی در کشور ژاپن برای پست دروازه بانی است که ارکان و کمیته های مختلف فدراسیون این کشور را درگیر کرده است.درواقع، این ساختار فوتبال ژاپن است که دست مربیان تیم ملی را برای تغییر نسل باز می گذارد. به عبارتی، خطاب قرار دادن کادر فنی به عنوان مسئول پروژه تغییر نسل امری اشتباه است و راه حل تغییر نسل را باید در کمیته مربوطه جستجو کرد.

در همین آسیای مرکزی، خوسانوف مدافع 20 ساله تیم ملی ازبکستان را داریم که بعنوان اولین خرید زمستانی پپ گواردیولا به منچسترسیتی پیوست و اینجاست که سوال پیش می آید آیا ما بازیکنی با این سن و کیفیت در فوتبال خودمان داریم؟ و اگر نداریم مقصر آن چه کسی است؟ سرمربی تیم ملی؟ یا عدم برنامه ریزی برای فوتبال پایه؟

بدیهی است که اگر بازیکنی با کیفیت خوسانوف در فوتبال ایران وجود داشته باشد، دور از چشمان کادرفنی تیم ملی نخواهد ماند. هرچند که برخی از فرگوسن های وطنی معتقد هستند ما یکسری یامال های وطنی داریم که بجز خودشان هیچ فرد دیگری در فوتبال ایران قادر به تشخیص استعدادهای آنها نبوده اند.

تا به امروز دوربین جوان گرایی و تغییر نسل به سوی تیم ملی ایران بوده است، اما تعطیلی نیم فصل باعث شد که از این فرصت بهره بگیریم و این بار دوربین را به سمت تیم های لیگ برتری ببریم و بررسی کنیم که در نیم فصل اول لیگ برتر سهم هر کدام از باشگاه ها از بازیکنان جوان به چه میزان بوده است.

می توان گفت که پیش شرط دعوت شدن یک بازیکن جوان به تیم ملی بزرگسالان این است که به اندازه کافی در تیم باشگاهی خود به میدان رفته باشد و همچنین، در مدت زمان حضورش در زمین درخشان ظاهر شده باشد. در همین راستا، در این مقاله قصد داریم به بررسی وضعیت بازیکنانی که در رده سنی 20 سال و زیر 20 سال هستند و در نیم فصل اول لیگ برتر ایران به میدان رفته اند، بپردازیم و به 10 نکته مهم درخصوص این رده سنی اشاره کنیم.

پیش از بررسی آمار مربوط به بازیکنان این رده سنی بادقت به دو تصویر زیر نگاه بفرمایید. 

تعداد دقایق حضور بازیکنان 20 سال و کمتر از 20 سال در هر تیم به ترتیب رتبه جدول در انتهای نیم فصل اول لیگ برتر تعداد بازیکنان 20 سال و کمتر از 20 سال بکارگرفته شده در هر تیم به ترتیب رتبه جدول در انتهای نیم فصل اول لیگ برتر

نکته اول: وضعیت قرمز جوانگرایی در لیگ

بازیکنان 20 سال و زیر 20 سال مجموعا 8912 دقیقه در نیم فصل اول بازی کرده اند که سهم آن از کل دقایق (237600 دقیقه) می شود تنها 3.75 درصد که رقم ناچیزی است و نشان می دهد که در سطح لیگ برتر نگاه کوتاه مدت و نتیجه گرایی غالب است و مربیان شهامت استفاده از بازیکنان جوان در ترکیب خود را ندارند. البته این آمار صرفا نمی تواند نشاندهنده عدم ریسک پذیری سرمربیان لیگ برتری باشد بلکه کاملا مشخص است که در سطح مدیریت باشگاه ها هم اقدام اصولی در آکادمی ها انجام نمی شود و از طرفی فدراسیون و سازمان لیگ هم برنامه ریزی و استراتژی مشخصی برای جوانگرایی ندارند.

گفتنی است منظورمان از کل دقایق این است که لیگ برتر 16 تیم دارد که هر تیم با 11 بازیکن به میدان می رود و هر مسابقه 90 دقیقه است و تا بحال 15 هفته از لیگ برتر سپری شده که به طور بالقوه مجموع کل دقایق مربوط به بازیکنانی که در کل این 15 هفته در میدان مسابقه بودند، می شود ضرب این اعداد، یعنی 237600 دقیقه (مواردی مثل اخراجی را در نظر نگرفته ایم).

نکته دوم: تاثیرگذاری آلومینیوم، هوادار و ملوان در جوانگرایی لیگ

آلومینیوم اراک در نیم فصل اول مجموعا 2852 دقیقه به بازیکنان این رده سنی میدان داده است که از این حیث در رتبه اول قرار داد و بعد از آن هوادار با 1311 دقیقه و ملوان با 1120 دقیقه جایگاه های دوم و سوم را به خود اختصاص داده اند. این آمار می تواند معلول سیاست های این سه باشگاه و یا شخصیت ریسک پذیر مربیان آنها و یا بهره مندی از بازیکنان سرباز باشد که دلیل آن هرچه باشد بایستی بابت بکارگیری بازیکنان جوان از سرمربیان و مدیران این سه تیم تقدیر کرد.

نکته سوم: زنگ خطر را به صدا درآورید

حالا بیاییم آلومینیوم اراک را از محاسبات خود حذف کنیم، آنگاه سهم درصدی بازیکنان این رده سنی از کل دقایق به 2.72 درصد می رسد (یعنی چیزی حدود یک درصد نسبت به عدد 3.75 کاهش می یابد) و اگر هوادار و ملوان را هم به همراه آلومینیوم حذف کنیم، سهم درصدی بازیکنان این رده سنی از کل دقایق به 1.88 درصد می رسد (یعنی چیزی حدود 2 درصد نسبت به عدد 3.75 کاهش پیدا می کند). درواقع، اینجاست که زنگ خطر برای آینده فوتبال ایران به صدا در می آید و در بازی های 13 تیم لیگ برتری، سهم بازیکنان این رده سنی، فقط و فقط 1‌.88 درصد بوده است.

نکته چهارم: فقط 3 بازیکن 20 سال و زیر 20 سال با بیش از 900 دقیقه بازی

در سه نکته قبلی، حضور بازیکنان این رده سنی را از نظر تعداد دقایق بررسی کردیم اما در این نکته به تعداد بازیکنان می پردازیم. در نیم فصل اول لیگ برتر فوتبال ایران، 50 بازیکن 20 سال و زیر 20 سال به میدان رفته اند که مسئله جالب توجه این است که 11 بازیکن این رده سنی فقط 1 دقیقه یا 2 دقیقه برای تیمشان بازی کرده اند و 21 بازیکن هم سهم کمتر از 20 دقیقه ای داشته اند. این درحالی است که فقط 3 بازیکن (رضا غندی پور، محمد خلیفه و بهرام گودرزی) بالای 900 دقیقه یعنی 10 بازی کامل برای تیمشان به میدان رفته اند. همچنین، لازم به ذکر است که امیرمحمد رزاقی نیا، ستاره گل گهر و تیم ملی ایران در جام جهانی زیر 17 سال 824 دقیقه برای تیمش در نیم فصل اول به میدان رفته است. 

در تصویر زیر می توانید توزیع بازیکنان این رده سنی را برحسب تعداد دقایقی که برای تیمشان به میدان رفته اند، ملاحظه نمایید.

تصویر سه: توزیع بازیکنان رده سنی 20 سال و کمتر از 20 سال بر حسب دقایق حضور در نیم فصل اول لیگ برتر

نکته پنجم: شاهکار یحیی با جوانان

از نظر تعداد بازیکن، آلومینیوم اراک با بکارگیری 8 بازیکن از این رده سنی و هوادار تهران با 7 بازیکن و فولاد اهواز 5 بازیکن در رتبه های اول تا سوم قرار دارند. باتوجه به آمارهای قبلی حضور دو تیم آلومینیوم و هوادار در رده های اول و دوم از نظر کمی دور از ذهن نبود اما نکته جالب توجه بکارگیری 5 بازیکن جوان توسط یحیی گل محمدی سرمربی فولاد است که فولادی ها علی رغم استفاده از بازیکنان جوان در ترکیب خود توانسته اند از حیث نتیجه گیری هم خوب عمل کنند و با 28 امتیاز و اختلاف 4 امتیازی با صدرجدول نیم فصل اول را با جایگاه چهارم به اتمام برسانند و همچنین حاشیه امن 7 امتیازی با تیم پنجم ایجاد نمایند.یحیی گل محمدی در نیم فصل اول به آرش اکبرزاده (235 دقیقه)، محمد عسکری (33 دقیقه) و ابوالفضل زاده عطار (106 دقیقه) میدان داد که زاده عطار در آخرین بازی نیم فصل فولاد توانست گل لحظه آخری و سه امتیازی تیمش مقابل ملوان را به ثمر برساند. البته گفتنی است امین مرادی و علی کلاه کج هم از بازیکنان این رده سنی هستند که برای فولاد به مدت کمتر از 90 دقیقه در طول نیم فصل اول به میدان رفته اند. البته جوانگرایی فولاد صرفا بخاطر شهامت یحیی گل محمدی نیست و سایر عوامل مثل مدیریت این باشگاه و سرمایه گذاری هایشان در آکادمی ها هم از عوامل تاثیرگذارند.

همچنین، آلومینیوم اراک نیز علی رغم جوانگرایی توانسته نتیجه خیلی خوبی را کسب کند و آنها موفق شدند نیم فصل اول را با 19 امتیاز و کسب رتبه هفتم به اتمام برسانند اما باتوجه به فاصله امتیازات کم بین تیم های رتبه های پنجم تا سیزدهم خیلی نمی توان به این رتبه اتکا کرد. درهرصورت، مسئله ای که شایان تقدیر است رویکرد همیشگی و نگاه ویژه مجتبی حسینی به جوانان است خصوصا اینکه دو بازیکن (محمد خلیفه و بهرام گودرزی) از سه بازیکنی که در این رده سنی بیش از 900 دقیقه در نیم فصل اول به میدان رفته اند از شاگردان مجتبی حسینی هستند.

نکته ششم: برای قهرمانی، قید جوانگرایی را بزنید

سه تیم بالای جدول یعنی تیم های تراکتور، سپاهان و پرسپولیس در مجموع فقط 96 دقیقه به بازیکنان این رده سنی میدان داده اند که حکایت از سهم فقط 0.21 درصدی (چیزی در حدود صفر) از کل دقایق مربوط به بازیکنان این سه تیم در نیم فصل اول دارد. شاید این آمار به ما نشان می دهد که اگر تیمی بخواهد بالانشین جدول باشد، بایستی قید جوان گرایی را بزند. در واقع همین‌جاست که ماهی‌های جوان فوتبال ایران خوراک کوسه‌های میدان‌دیده می‌شوند.

نکته هفتم: سهم قهرمان نیم فصل از بازیکنان این رده سنی: صفر

درخصوص سه تیم بالای جدول، تراکتور به هیچ بازیکنی از این رده سنی در طول نیم فصل بازی نداده و سپاهان فقط به 3 بازیکن از این رده سنی میدان داده و سهم پرسپولیس هم فقط 2 بازیکن است.

نکته هشتم: استفاده از جوانان مساوی است با...

سه تیم انتهای جدول یعنی خیبر خرم آباد، شمس آذر قزوین و هوادار تهران مجموعا 2296 دقیقه، بازیکنان این رده سنی را بکار گرفته اند که حکایت از سهم 5.15 درصدی از کل دقایق مربوط به بازیکنان این سه تیم دارد. لطفا این عدد را مقایسه کنید با سهم تمامی تیم های لیگ از این رده سنی یعنی 3.75 درصد و سهم سه تیم اول جدول یعنی 0.21 درصد. شاید بتوان با مقایسه این اعداد گفت که جوانگرایی ریسک های خود را به همراه دارد و به نوعی روی دیگر سکه جوان گرایی، خطر عدم نتیجه گیری است. در تصویر زیر می توانید به طور مشخص، مقایسه سهم درصدی سه تیم اول نیم فصل، سه تیم انتهایی جدول و تمامی تیم های لیگ از بازیکنان این رده سنی را مشاهده کنید.

نکته نهم: سهم 28 درصدی سه تیم انتهای لیگ از کل بازیکنان این رده سنی

در سه تیم انتهای جدول، هوادار 7 بازیکن و خیبر و شمس آذر به ترتیب 4 و 3 بازیکن از این رده سنی بکار گرفته اند که مجموعا 14 بازیکن می شود که حکایت از سهم قابل توجه 28 درصدی از تعداد کل بازیکنان این رده سنی (50 نفر) که در لیگ به میدان رفته اند، دارد. همچنین، از میان 10 بازیکنی که در این رده سنی برای دو تیم انتهای جدول به میدان رفته اند، هیچکدام موفق به ثبت گل یا پاس گل نشده اند. البته، پست یک نفر آنها یعنی آرشا شکوری دروازه بانی است که در 3 حضور ثابت برای هوادار موفق شد یک کلین شیت به نام خود ثبت نماید.

مقایسه سهم درصدی سه تیم ابتدای جدول، سه تیم انتهای جدول و تمامی تیم های لیگ از بازیکنان 20 سال و کمتر از 20 سال

نکته دهم: 48 بازیکن و ثبت تنها 3 گل و 2 پاس گل

از حیث عملکرد، کل بازیکنان این رده سنی که در نیم فصل اول به میدان رفته اند موفق شدند مجموعا 8 گل و 7 پاس گل را به ثبت برسانند که 5 گل و 2 پاس گل آن مربوط به رضا غندی پور از ملوان و 3 پاس گل مربوط به بهرام گودرزی از آلومینیوم می شود که اگر سهم این دو بازیکن را کم کنیم، کل 48 بازیکن دیگر روی هم رفته فقط 3 گل و 2 پاس گل در یک نیم فصل به ثبت رسانده اند.

در نیم فصل اول 227 گل به ثمر رسیده که ثبت 8 گل توسط این رده سنی نشانگر سهم اندک (3.52 درصدی) آنها از کل گل های نیم فصل اول است.

نتیجه گیری: آدرس غلط!

همانطور که در آمار و ارقام فوق دیدیم در لیگ خودمان هم اندک مربیانی حاضر هستند که ریسک کنند و از بازیکنان 20 سال و کمتر از 20 سال در ترکیب خود بهره ببرند. اینکه صرفا هر روز در تریبون های مختلف فریاد بزنیم و از واژه تغییر نسل تیم ملی بنوان ابزاری برای تهاجم به کادر فنی بکار ببریم، دور از انصاف است. سرمربی تیم ملی همانطور که گفته شد، صرفا مسئول انتخاب بازیکنان و آماده سازی آنها برای رقابت های ملی است و مسئولیت پرورش بازیکنان برعهده باشگاه است. طبیعتا، لیگ جوان، تیم ملی را هم جوان می کند و اگر مربیان حاضر در لیگ، ریسک بازی دادن به بازیکنان جوان را متحمل نشوند، چطور از سرمربی تیم ملی توقع می رود از بازیکنانی استفاده کند که حتی مربی هایشان هم به آنها اعتماد ندارند؟!

همچنین، از بازه رده سنی، بازیکنانی نظیر محمد خلیفه، بهرام گودرزی، رضا غندی پور و امیر محمد رزاقی نیا پتانسیل دعوت شدن به تیم ملی را در فیفادی های آینده (البته به شرط حفظ عملکرد) دارند اما طبیعی است که سرمربی تیم ملی در سه فیفادی قبلی که هنوز لیگ ما اوج نگرفته بود، از این بازیکنان استفاده نکند خصوصا در شرایطی که هنوز وضعیت صعودمان مشخص نبود و بازی های سختی با تیم هایی نظیر ازبکستان و قطر داشتیم.

نکات مهم: 

*یکی از محدودیت های این مقاله این است که صرفا بازه سنی 20 سال و کمتر از 20 سال را مورد بررسی قرار داده است و برای تکمیل پازل جوانگرایی بایستی که بازه های سنی 21 تا 25 سال، 26 تا 30 سال و همچنین بالای 31 سال نیز مورد بررسی قرار بگیرند.

*همچنین، اطلاعات مربوط به تاریخ تولد دو بازیکن از کل بازیکنانی که در لیگ برتر به میدان رفته اند، موجود نبود و به همین دلیل نمی دانستیم که در بازه سنی موردنظر این مقاله قرار دارند یا خیر.

*بعنوان نکته پایانی، هیچ بازیکن خارجی در بازه سنی 20 سال و کمتر از 20 سال در فوتبال ایران فعالیت ندارد.

لازم بذکر است که داده های دقایق حضور بازیکنان این رده سنی در تاریخ جمعه 14 دی 1403 از وبسایت ترنسفرمارکت استخراج شده اند و داده های مربوط به عملکرد آنها (گل یا پاس گل) در تاریخ مذکور از وبسایت ورزش سه برداشته شده است.

سروش سلماسی