آیات حقوقی قرآن

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، فاطمه قربانی؛ «رکون» یعنی میل کردن به سوی چیزی و آرامش دادن خاطر به وسیله آن. آیه شریفه مؤمنان را از رکون به سوی ستمکاران منع می‌کند و رکون به سوی آنان یک نوع اعتمادی است که ناشی از میل و رغبت نسبت به آنان باشد، حال این اعتماد چه در اصول دین باشد، مثل اینکه انسان پاره‌ای از حقایق دین را که به نفع آن‌هاست بگوید و نسبت به آنچه به ضرر ایشان است سکوت کرده و افشاء نکند و چه در خصوص حیات دینی باشد _ مثلا به ستمکاران اجازه دهد تا به نوعی که دلخواه آن‌هاست در اداره امور جامعه مداخله کنند و ولایت امور عامه مردم را به دست بگیرند_ و چه به صورت دوستی نسبت به آن‌ها باشد که منجر به آمیزش و مجالست با آن‌ها شود و در نتیجه در شئون حیاتی آن فرد و به تبع آن در جامعه تأثیر سوء بگذارد.

لذا آیه شریفه از همنشینی و نزدیکی با ستمکاران نهی می‌نماید، چون مصاحبت با آن‌ها باعث رضایت به اعمال ایشان و تشبه به آنان و اطاعت از راه و روش آن‌ها می‌گردد و مراد از افراد ستمکار آن عده از مردم هستند که حالشان در ظلم و ستم، حالت همان کسانی باشد که خداوند در آیات سابق داستانشان را ذکر نموده است؛ یعنی افراد مکذبی که دعوت الهی را رد کرده بودند. به هر جهت می‌فرماید: تمایل شما نسبت به آنان موجب جهنمی شدن شما می‌گردد؛ چون اعتماد و تمایل به آن‌ها ظلم است و عاقبت ظلم هم دخول در آتش و تماس با آن است (گویا ظلم خود آتش است و لذا تمایل و رکون به ظلم، تماس با آتش خواهد بود).

و در ادامه می‌فرماید حالت شما در آن آتش چنان است که هیچ یاوری غیر از خدا ندارید تا برای شما شفاعت کند و آنگاه هر چه خدا را بخوانید، شما را اجابت نمی‌کند و یاری‌تان نمی‌نماید. در نتیجه ابدا یاری نمی‌شوید و سرانجام کارتان ناامیدی و خسران و خذلان خواهد بود. فکونوا عباد الله من القوم الذین یتفکرون و لا ترکنوا الی الدنیا فان الله عزوجل قال لمحمد صلی الله علیه: و لا ترکنوا الی الذین ظلموا فتمسکم النار و لا ترکنوا الی زهره الدنیا و ما فیها رکون من اتخذها دار قرار.

امام سجاد (ع): ای بنده‌های خدا! از آن مردم باشید که می‌اندیشند. و به دنیا اعتماد نکنید، زیرا خدای عزوجل به محمد (ص) فرموده است: و لا ترکنوا الی الذین ظلموا فتمسکم النار، به زیبایی‌های دنیا اعتماد نکنید که دنیا برای کسی که به آن اعتماد می‌کند، جایگاه امنی برای استقرار نیست. امام علی (ع) در یک مجلس به اصحاب خود چهارصد بخش از مصالح دین و دنیای مؤمن را آموخت. چه می‌شود شما را که به دنیا اعتماد کرده‌اید و به این ذلت تن داده‌اید و در آنچه موجب عزت، سعادت و قدرت شما در برابر ستمکاران است، کوتاهی می‌کنید! نه از خدا خجالت می‌کشید و نه متوجه نفع خویش هستید. هر روز دستخوش کم و کاست می‌شوید؛ ولی از خواب [غفلت] بیدار نمی‌گردید، سستی شما پایان‌پذیر نیست. توجه ندارید که دینتان هر روز کهنه و نخ‌نما می‌شود و شما در غفلت دنیا هستید.

خداوند می‌فرماید: {و لا ترکنوا الی الذین ظلموا فتمسکم النار و ما لکم من دون الله من أولیاء ثم لا تنصرون}. در روایات می‌خوانیم که مودت و محبت به ظالم و اطاعت از او، از مصادیق رکون به ظالم محسوب می‌شود. در روایتی می‌فرماید: به ستمگر امیدی نداشته باش، گرچه او فامیل و دوست تو باشد، «و ان کان حمیما قریبا». در کافی نیز این روایت آمده است که اگر به مقدار زمان دست به جیب کردن ستمگر برای بخشش، راضی به زنده بودن او باشی، رکون و تکیه بر ظالم کرده‌ای که خدا از آن نهی نموده‌است.

از آنجا که اطاعت از اولی‌الامر، واجب و از سوی دیگر، رکون به ظالم حرام است، پس اولی‌الامر نمی‌تواند ظالم باشد؛ بلکه باید معصوم نیز باشد، زیرا گناه از مصادیق ظلم به شمار می‌رود. رکون و تکیه بر ظالم، آتش و عذاب خداوند را در پی دارد، پس وضعیت خود ظالم چگونه خواهد بود؟!

 پیام‌ها: 1. هرگونه تمایل و اعتماد به ستمگران داخلی و خارجی ممنوع است؛ «لا ترکنوا» (ستمگران، لایق پیروی و رهبری نیستند) 2. تکیه بر ستمگران گناه کبیره است (هر گناهی که قرآن درباره‌ی آن وعده‌ی آتش داده، گناه کبیره است)؛ «فتمسکم النار»3. به‌جای تمسک به ظالم، به خدا توکل کنیم؛ «و ما لکم من دون الله من أولیاء» 4. نتیجه‌ی تکیه بر ستمگران، غربت و تنهایی است؛ «ثم لا تنصرون»

فاطمه قربانی - دانشجوی کارشناسی حقوق دانشگاه تهران

انتشار یادداشت‌های دانشجویی به معنای تأیید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفا منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.