آیا اقدام اخیر دیجی‌کالا به تقویت فعالیت‌های زیرزمینی بازار نشر منجر می‌شود؟
دیجی‌کالا اخیراً کتاب‌های غیرفارسی زبان را از پلتفرم خود حذف کرده است، این در حالی است که از بین رفتن این مرجعیت‌ها منجر به تقویت سایت‌ها و پلتفرم‌های غیرقانونی و شبکه‌های زیرزمینی در این عرصه می‌شود.
خبرگزاری تسنیم، علی محمدپور، دبیر میز کتاب دیجیتال مرکز ملی فضای مجازی:
تضعیف فعالیت‌های زیرزمینی بازار نشر با تقویت و حمایت از بازارهای رسمی آنلاین محصولات محتوایی و چاپی به تضعیف فعالیت‌های زیرزمینی منجر می‌شود. مدتی است که بحث نظارت بر پلتفرم‌های داخلی توسط نهادهای ناظر مثل وزارت ارشاد مورد توجه است. به خصوص در حوزه کتاب و نشر به خاطر حساسیت‌هایی که وجود دارد بحث نظارت دو چندان می‌شود.
در چند سال اخیر و در پی اقبال مردم به فروشگاه‌های اینترنتی بخش قابل‌توجهی از فروش محصولات حوزه نشر روی این پلتفرم‌ها انجام می‌شود و عادت مصرف مردم به سمت تهیه کالاهای فرهنگی‌شان به سمت این سایت‌ها آمده است. این موضوع موجب شده است که نهادهای ناظر و مردم توجه و نظارت خاصی به این سراچه‌ها داشته باشند و گاه این نظارت باعث چالش و حتی کمپین‌هایی علیه این سراچه‌ها و سرویس‌های داخلی شده است.
پلتفرم‌هایی هم‌چون «دیجی‌کالا» و «با سلام» امکان ایجاد فروشگاه‌های اختصاصی برای فروشنده‌های مختلف از جمله ناشران را ایجاد می‌کنند. این پلتفرم‌ها امکان ایجاد غرفه و پنل اختصاصی برای هر فروشنده را دارند و البته اقبال مردم به خرید از این پلتفرم‌ها مورد توجه سودجویان در سال‌های گذشته نیز قرار گرفته است. موارد متعددی از فروش کتاب های کپی شده در برخی از این پلتفرم‌ها در سال‌های گذشته انتقاد فعالان بازار اصلی نشر را به همراه داشته است.
انجمن ناشران کتاب دیجیتال تشکیل میشودتوجه به فعالیت‌های غیرقانونی موجب بهینه شدن نظارت‌ها شده و تغییرات سخت‌گیرانه‌ای روی این سراچه‌ها را به دنبال داشته است. برای مثال فروش کتاب‌های چاپی در دیجی‌کالا زمانی برای هر کسی ممکن بود، اما اکنون فقط برای کسانی ممکن است که مجوز نشر یا مجوز کتاب‌فروشی داشته باشند و کتاب مورد نظر در سامانه کتابخانه ملی ثبت شده باشد. سختگیرانه‌تر شدن نظارت بر فعالیت‌ها باعث شده که فعالیت‌های غیرقانونی روی این پلتفرم‌ها کمتر شود اما به صفر نرسیده است. بخش مهمی از این نظارت‌ها توسط رسانه‌ها اتفاق افتاده است.
اخیراً برخی انتقادات و نظارت‌ها موجب شده تا دیجی‌کالا اقدام به غیرفعال شدن بخش بزرگی از کتاب‌های غیرفارسی کند، موضوعی که بهانه نوشتن این یاداشت است. این گروه از کتاب‌ها اغلب مورد توجه و مصرف دانشجویان و اساتید هستند و چون زبان اصلی هستند، مخاطب محدودی دارند. با این حال دسترسی به کتاب‌های زبان اصلی یکی از ضروریات برای دسترسی به علم و دانش و تحولات محتوایی در کشورهای دیگر است که اساتید و دانشجویان ما با توجه به محدود شدن بودجه‌های دانشگاهی امکان دسترسی محدودتری داشته باشند. از سوی دیگر از آنجا که کشور ما مورد تحریم کشورهای غربی است ناشران با افست کتاب‌های زبان اصلی سعی می‌کنند کتاب‌های خارجی را با قیمت بسیار کمتری به مخاطب ایرانی برسانند.
مرجع شدن برخی پلتفرم‌ها در این گروه از محصولات باعث شده که مخاطبان دنبال کتاب علمی و دانشگاهی و عمومی مورد نظرشان در گروه کتاب‌های غیر فارسی در این سایت‌ها بگردند و همین موجب رجوع تعداد زیادی از فروشندگان این کتاب‌ها در این پلتفرم‌ها شده است.
البته این گروه از کتاب‌ها هم مثل کتاب‌های فارسی صرفاً توسط ناشران و کتاب‌فروشان قابل عرضه در این پلتفرم است. چنین گروه‌های کالایی ممکن است برای پلتفرم‌هایی مثل با سلام و یا دیجی کالا آورده مالی چندانی نداشته باشد اما حساسیت مسئله آنجایی است که تا پیش از این نشر و فروش این گروه از کتاب‌ها به صورت شفاف و در فضای قانونی انجام می‌شده و حالا با تضعیف این گروه از بازارهای قانونی نیاز مخاطبان به سمت کانال‌ها و سایت‌های ناشناس می‌رود که صرفاً با سرچ گوگل به آن‌ها دسترسی پیدا می‌شود و طبیعتاً بر فعالیت این کانال‌های غیر رسمی نه نظارتی است و نه می‌توان اعتمادی داشت.
از آنجا که پراکنده شدن فعالیت‌ها روی کانال‌های عرضه غیر رسمی، عملاً نظارت دولتی و مردمی را غیر ممکن می‌کند. تولیدکنندگان آثار باید در کنار نظارت مردمی و رسانه‌ای بر پلتفرم‌های آنلاین به تقویت آن‌ها هم کمک کنند، تا با تقویت آن‌ها فعالیت‌های زیرزمینی در حوزه فرهنگ تضعیف شود. در واقع این سراچه‌ها هم باید نظارت شده و هم تقویت شوند. نظارت‌ها موجب قانونمند شدن فعالیت‌ها روی این سراچه‌ها شده و تقویت آن‌ها باعث رشد بازار فرهنگ و جلوگیری از فعالیت سایت‌های غیرقانونی می‌شود چرا که عادت مصرف مردم روی این سراچه‌ها متمرکز می‌شود و فعالیت‌های زیرزمینی را از توجیه اقتصادی می‌اندازد.