ارمنستان؛ دروازه توسعه تجارت ایران با اروپا و اوراسیا
به گزارش خبرگزاری اقتصادایران، معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران در گزارشی تحت عنوان «ارمنستان؛ بازیگر نوظهور در مسیر تحولات تجاری»، وضعیت اقتصادی ارمنستان را مرور کرده، به بررسی وضعیت تجارت ارمنستان با جهان و همچنین تعاملات تجاری ایران و ارمنستان و فرصت‌های ایران در بازار ارمنستان پرداخته است.
بر اساس این گزارش حجم تجارت ایران و ارمنستان طی سال‌های 2014 تا 2022 تغییرات قابل توجهی داشته، به‌طوری‌که در سال‌های 2014 و 2015 حجم کل تجارت نسبتاً ثابت و در محدوده 100 تا 150 میلیون دلار بود. در این بازه، تراز تجاری مثبت و صادرات ایران به ارمنستان بیشتر از واردات از این کشور بود. اوج تجارت بین ایران و ارمنستان پس از آن در سال 2017 رخ داد، جایی که کل ارزش تجارت به حدود 232 میلیون دلار رسید.
این رشد ناشی از افزایش قابل توجه صادرات ایران به ارمنستان بود که نشان دهنده تقویت روابط اقتصادی و افزایش تقاضا برای کالاها و خدمات ایرانی بود. پس از سال 2017 تجارت دو کشور به دلایل مختلفی از جمله تحریم‌ها، شیوع کووید 19 و نوسانات اقتصادی کاهش یافت و تا سال 2019 روند نزولی را در پیش گرفت، اما از سال، 2020 تجارت میان ایران و ارمنستان علی‌الخصوص پس از جنگ قره باغ مجدد رشد چشمگیری را تجربه کرد و در سال 2021 و 2022 به اوج جدیدی رسید. در این دوره، صادرات ایران به ارمنستان به طور قابل توجهی افزایش یافت و به حدود 370 میلیون دلار در سال 2022 رسید، در حالی که واردات از ارمنستان همچنان در سطح پایینی باقی ماند.
این افزایش تجارت ممکن است ناشی از عواملی از جمله تقویت روابط تجاری و اقتصادی میان دو کشور، توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل، تمایل ارمنستان به استفاده از مسیرهای جایگزین برای تأمین کالاها به دلیل تحریم‌ها، محدودیت‌های تجاری با کشورهای همسایه و نقش ایران به عنوان تأمین کننده اصلی سوخت‌های معدنی و محصولات انرژی باشد که در سال‌های اخیر به دلیل نیازهای رو به رشد ارمنستان اهمیت بیشتری یافته است.
ایران چه کالاهایی به ارمنستان صادر می‌کند؟
در بخش صادرات، «چدن، آهن و فولاد» با ارزشی معادل 89.1 میلیون دلار و سهم 24 درصدی از کل صادرات ایران به ارمنستان، در صدر اقلام صادراتی قرار دارد. این محصولات برای صنایع مختلف ارمنستان به‌ویژه در ساخت و ساز و تولیدات صنعتی اهمیت بالایی دارند. دومین گروه کالایی مهم صادراتی، «سوخت‌های معدنی، روغن‌های معدنی و محصولات حاصل از تقطیر آنها» است که با ارزشی معادل 53.3 میلیون دلار و سهم 14 درصدی، جایگاه مهمی در تأمین انرژی ارمنستان دارد. این محصولات عمدتاً شامل فرآورده‌های نفتی و سوخت‌های معدنی هستند که برای مصارف صنعتی و خانگی استفاده می‌شوند.
در جایگاه بعدی، «مواد پلاستیکی و اشیا ساخته شده از این مواد «با ارزشی معادل 37.4 میلیون دلار و سهم 10 درصدی قرار دارد. این اقلام نشان دهنده نیاز ارمنستان به محصولات پلاستیکی برای مصارف مختلف صنعتی و خانگی است. علاوه بر این، «شیر و محصولات لبنی، تخم پرندگان، عسل طبیعی و محصولات خوراکی» با سهم 8 درصدی و ارزشی معادل 30.1 میلیون دلار، نشان دهنده تقاضای بالا برای محصولات غذایی و کشاورزی از ایران است.
همچنین در بخش واردات از ارمنستان، «راکتورهای هسته‌ای، دیگ‌های بخار آب گرم، ماشین آلات و وسایل مکانیکی» با ارزشی معادل 3.6 میلیون دلار و سهم 28 درصدی، در صدر قرار دارد. «آلات و دستگاه‌های اپتیک، عکاسی و غیره» با ارزشی معادل 2.8 میلیون دلار و سهم 22 درصدی، از دیگر اقلام مهم وارداتی ایران از ارمنستان است که در حوزه‌های پزشکی و صنعتی کاربرد فراوانی دارند. «سنگ فلز، جوش و خاکستر» نیز با ارزش 1.7 میلیون دلار و سهم 13 درصدی، از دیگر اقلام مهم وارداتی ایران از ارمنستان بوده که در صنایع متالورژی و ساختمانی استفاده می‌شود.
در این میان بر اساس داده‌های منتشر شده توسط ITC، محصولات با بیشترین پتانسیل صادراتی از ایران به ارمنستان شامل میله‌های آهنی یا فولادی تغییر شکل یافته، پسته و پلی اتیلن با وزن مخصوص 0.94 یا بیشتر به شکل اولیه هستند. ایران همچنین بیشترین ظرفیت عرضه را در زمینه محصولات کفپوش‌های منسوجات دست‌ساز، پسته و خرما دارد. از سوی دیگر، محصولاتی مانند میله‌های آهنی / فولادی تغییر شکل یافته و آلومینیوم، بیشترین پتانسیل تقاضا را در بازار ارمنستان دارند.
گفتنی است ارمنستان به عنوان یکی از معدود مسیرهای ارتباطی ایران با اروپا و اتحادیه اقتصادی اوراسیا، می‌تواند دروازه‌ای برای گسترش تجارت ایران در منطقه باشد و از سوی دیگر، ایران نیز می‌تواند با تأمین نیازهای ارمنستان در زمینه‌های انرژی، ماشین‌آلات و کالاهای مصرفی، نقش پر رنگ‌تری در اقتصاد این کشور ایفا کند.