اعمال و دعاهای روز عرفه
برای تقویت معرفت الهی و رابطه عمیق‌تر با حضرت حق و شناخت صفات جمال و جلال پروردگار، بسیارمناسب و مغتنم است، به‌ویژه برای کسانی که در صحرای عرفات و در مناسک حج حضور داشته باشند، سعادت مضاعفی خواهد بود.
به گزارش مشرق، روز نهم ماه ذی‌الحجه، روز عرفه است، مرحوم «علامه مجلسی» در این زمینه می‌گوید «روز عرفه از اعیاد بزرگ اسلامی است و کسی که بتواند این روز را در «عرفات» باشد، توفیق بزرگی دارد. این روز اعمال و دعاهای فراوانی دارد و بهترین عمل در این روز، دعا است.»
آنان که در لباس سفید احرام، با قلبی مملو از عشق خداوند، دعای عرفه امام حسین (ع) را در سرزمین عرفات زمزمه می‌کنند، از این زلال معرفت ناب، بیش از دیگران سیراب می‌شوند.
امام باقر (ع) از امام زین العابدین (ع) روایت کرده است که آن حضرت در روز عرفه جمعی را مشاهده کرد که دست نیاز به سوی مردم دراز کرده و کمک می‌خواستند، حضرت فرمود وای بر شما، آیا از غیر خدا در این روز حاجت می‌طلبید در حالی که در این روز امید می‌رود که فضل خداوند حتی شامل بچه‌هایی شود که در شکم مادرانند.
برای این روز دعاها و اعمالی ذکر شده است که به اختصار به آنها می‌پردازیم.
اولین مورد غسل است که ثواب بسیاری دارد.
«زیارت حضرت سید الشهداء»؛ که برابر هزار حج و هزار عمره و هزار جهاد و بلکه افضل از این است و روایات در کثرت فضیلت زیارت آن حضرت در این روز متواتر است و اگر کسی در این روز توفیق یابد که زیر قبه مقدسه آن حضرت باشد، ثوابش کمتر از کسی که در عرفات باشد نیست، بلکه بیشتر و بیشتر است و کیفیت زیارت آن حضرت بعد از این در «باب زیارات» تعالی می‌آید.
خواندن دو رکعت نماز؛ پس از نماز عصر، پیش از آنکه مشغول خواندن دعاهای عرفه شود، در زیر آسمان دو رکعت نماز بجا آورد و به گناهانش نزد خداوند اعتراف و اقرار نماید تا به ثواب عرفات دست یابد و گناهانش آمرزیده گردد، آنگاه به اعمال و دعاهای عرفه که از ائمه طاهره (ع) روایت شده است مشغول شود.
روزه گرفتن؛ شیخ کفعمی در کتاب «مصباح» فرموده است برای کسی که از دعا خواندن ضعف پیدا نکند، روزه روز عرفه مستحب است.
توصیه شیخ کفعمی؛ شیخ کفعمی توصیه کرده است که پیش از زوال، رسیدن آفتاب به وقت شرعی ظهر، غسل استحباب کنید و همچنین زیارت امام حسین (ع) در روز و شب عرفه مستحب است؛
و چون وقت زوال رسید، زیر آسمان روید و نماز ظهر و عصر را با رکوع و سجود نیکو بجا آورید و چون از نماز ظهر و عصر فارغ شدید، دو رکعت نماز بخوانید، در رکعت اول پس از سوره «حمد» سوره «توحید» و در رکعت دوم بعد از «حمد» سوره «کافرون» بخوانید، پس از آن چهار رکعت نماز بجا آورید؛ در هر رکعت پس از سوره «حمد» «پنجاه مرتبه» سوره «توحید» بخوانید که گفته شده است، این نماز همان «نماز حضرت امیرالمؤمنین (ع) است که در ضمن اعمال روز جمعه گذشت.
سپس شیخ کفعمی فرموده است این تسبیحات را که از حضرت رسول (ص) روایت شده است و سید ابن‌طاووس در «اقبال» ذکر فرموده بخوانید:
سُبحانَ الَذِی فِی السَماءِ عَرشُهُ! سُبحانَ الَذِی فِی الأَرضِ حُکمُهُ! سُبحانَ الَذِی فِی القُبُورِ قَضاؤُهُ! سُبحانَ الَذِی فِی البَحرِ سَبِیلُهُ! سُبحانَ الَذِی فِی النَارِ سُلطانُهُ! سُبحانَ الَذِی فِی الجَنَهِ رَحمَتُهُ! سُبحانَ الَذِی فِی القِیامَهِ عَدلُهُ! سُبحانَ الَذِی رَفَعَ السَماءَ! سُبحانَ الَذِی بَسَطَ الأَرضَ! سُبحانَ الَذِی لَامَلجَأَ وَلَا مَنجا مِنهُ اِلا اِلَیهِ.
منزه است خدایی که عرشش در آسمان است، منزه است خدایی که حکمش در زمین است، منزه است خدایی که فرمانش در گورهاست، منزه است خدایی که راهش در دریاست، منزه است خدایی که سلطنتش در آتش است، منزه است خدایی که رحمتش در بهشت است، منزه است خدایی که عدالتش در قیامت است، منزه است خدایی که آسمان را برافراشت، منزه است خدایی که زمین را بگسترد، منزه است خدایی که پناهگاه و نجاتی از او جز به سوی او نیست.
سپس «صد مرتبه» بگویید:
سُبحانَ اللهِ وَالحَمدُ لِلهِ وَلَا اِلهَ اِلا اللهُ وَاللهُ أَکبَرُ.
منزه است خدا و سپاس از آن خداست و معبودی جز خدا نیست و خدا بزرگ‌تر است.
و سوره «توحید» را «صد مرتبه» و «آیت‌الکرسی» را «صد مرتبه» بخوان و «صد مرتبه» بر محمد و آل محمد صلوات فرست و «10 مرتبه» بگویید:
لَااِلهَ اِلا اللهُ وَحدَهُ لَاشَرِیکَ لَهُ، لَهُ المُلکُ، وَلَهُ الحَمدُ، یُحیِی وَیُمِیتُ، وَیُمِیتُ وَیُحیِی، وَهُوَ حَی لَایَمُوتُ، بِیَدِهِ الخَیرُ، وَهُوَ عَلَی کُلِ شَیء قَدِیر.
معبودی جز خدا نیست، یگانه و بی‌شریک است، فرمانروایی و سپاس از آن اوست، زنده می‌کند و می‌میراند و می‌میراند و زنده می‌کند و او زنده پاینده است، خیر تنها به دست اوست و او بر هر چیز تواناست.
و «10 مرتبه»؛
أَستَغفِرُ اللهَ الَذِی لَااِلهَ اِلا هُوَ الحَیُ القَیُومُ وَ أَتُوبُ اِلَیهِ.
آمرزش می‌جویم از خدایی که معبودی جز او نیست، زنده و به خود پاینده است و به سوی او باز می‌گردم.
و «10 مرتبه»؛
یَا اللَهُ؛ ای خدا
«10 مرتبه»؛
یَا رَحمَنُ
ای مهربان
«10 مرتبه»؛
یَا رَحِیمُ
ای بخشنده
«10 مرتبه»؛
یَا بَدِیعَ السَماواتِ وَالأَرضِ یَا ذَا الجَلالِ وَالاِکرامِ.
ای پدیدآورنده‌ی آسمان‌ها و زمین، ای دارای شوکت و بخشش.
«10 مرتبه»؛
یَا حَیُ یَا قَیُومُ
ای زنده، ای پاینده
«10 مرتبه»؛
یَا حَنَانُ یَا مَنَانُ
ای نعمت افزا، ای عطابخش.
«10 مرتبه»؛
یَا لا اِلَهَ اِلا أَنتَ
ای که خدایی جز تو نیست.
و «10 مرتبه»؛
آمِینَ
اجابت فرما.
آنگاه بگویید؛
اللهُمَ اِنِی أَسأَلُکَ یَا مَن هُوَ أَقرَبُ اِلَیَ مِن حَبلِ الوَرِیدِ، یَا مَن یَحُولُ بَینَ المَرءِ وَقَلبِهِ یَا مَن هُوَ بِالمَنظَرِ الأَعلی وَبِالأُفُقِ المُبِینِ، یَا مَن هُوَ الرَحمنُ عَلَی العَرشِ استَوی، یَا مَن لَیسَ کَمِثلِهِ شَیء وَهُوَ السَمِیعُ البَصِیرُ، أَسأَلُکَ أَن تُصَلِیَ عَلَی مُحَمَد وَآلِ مُحَمَد.
خدایا از تو درخواست می‌کنم، ای کسی که از رگ گردن به من نزدیکتر است، ای کسی که میان انسان و دلش پرده می‌شود، ای کسی که در چشم‌انداز برتر و افق آشکار است، ای کسی که بخشنده و بر حکومت هستی قرار دارد، ای کسی که چیزی مانندش نیست و او شنوا و بیناست، از تو درخواست می‌کنم بر محمد و خاندان محمد درود فرست.
حاجت خود را بخواهید که به خواست خدا برآورده خواهد شد.
آنگاه این صلوات را که از امام صادق (ع) روایت شده بخوان که هرکه بخواهد محمد و آل محمد (ص) را در فرستادن صلوات بر ایشان مسرور کند، بگوید:
اللهُمَ یَا أَجوَدَ مَن أَعطی، وَیَا خَیرَ مَن سُئِلَ، وَیَا أَرحَمَ مَنِ استُرحِمَ. اللهُمَ صَلِ عَلَی مُحَمَد وَآلِهِ فِی الأَوَلِینَ، وَصَلِ عَلَی مُحَمَد وَآلِهِ فِی الآخِرِینَ، وَصَلِ عَلَی مُحَمَد وَآلِهِ فِی المَلَاَ الأَعلی، وَصَلِ عَلَی مُحَمَد وَآلِهِ فِی المُرسَلِینَ. اللهُمَ أَعطِ مُحَمَداً وَآلَهُ الوَسِیلَهَ وَالفَضِیلَهَ وَالشَرَفَ وَالرِفعَهَ وَالدَرَجَهَ الکَبِیرَهَ. اللهُمَ اِنِی آمَنتُ بِمُحَمَد صَلَی اللهُ عَلَیهِ وَآلِهِ وَلَم أَرَهُ فَلا تَحرِمنِی فِی القِیامَهِ رُؤیَتَهُ، وَارزُقنِی صُحبَتَهُ، وَتَوَفَنِی عَلَی مِلَتِهِ، وَاسقِنِی مِن حَوضِهِ مَشرَباً رَوِیاً سائِغاً هَنِیئاً لَاأَظمَأُ بَعدَهُ أَبَداً، اِنَکَ عَلَی کُلِ شَیء قَدِیر. اللهُمَ اِنِی آمَنتُ بِمُحَمَد صَلَی اللهُ عَلَیهِ وَآلِهِ وَلَم أَرَهُ فَعَرِفنِی فِی الجِنانِ وَجهَهُ. اللهُمَ بَلِغ مُحَمَداً صَلَی اللهُ عَلَیهِ وَآلِهِ مِنِی تَحِیَهً کَثِیرَهً وَسَلاماً.
خدایا ای بخشنده‌ترین کسی که عطا فرمود و ای بهترین کسی که درخواست شد و ای مهربان‌ترین کسی که از او مهربانی خواسته شد، خدا درود فرست بر محمد و آلش در بین گذشتگان و بر محمد و خاندانش در میان آیندگان و بر محمد و خاندانش در میان فرشتگان و بر محمد و خاندانش در میان رسولان. خدایا عطا فرما به محمد و خاندانش وسیله و فضیلت و شرف و بلندی مقام و درجه والا. خدایا ایمان آوردم به محمد (درود خدا بر او و خاندانش) درحالی‌که او را ندیدم، پس مرا در قیامت از دیدارش محروم مساز و هم‌نشینی با او را نصیبم فرما و مرا بر دین او بمیران و از حوضش سیرابم کن، نوشیدنی بدون تشنگی، دلنشین و گوارا که پس از آن هرگز تشنه نشوم، همانا تو بر هر چیز توانایی. خدایا ایمان آوردم به محمد (درود خدا بر او و خاندانش) درحالی‌که او را ندیدم، پس در بهشت چهره‌اش را به من بشناسان. خدایا به محمد (درود خدا بر او و خاندانش) از سوی من تحیت و سلام بسیار برسان.
پس دعای «ام‌داود» را که بیانش در ضمن اعمال ماه رجب گذشت بخوانید.
آنگاه این تسبیح را که ثوابش در زیادتی شماره نمی‌شود و ما میزان ثواب آن را به‌خاطر رعایت اختصار بیان نکردیم، بگویید:
سُبحانَ اللهِ قَبلَ کُلِ أَحَد! وَسُبحانَ اللهِ بَعدَ کُلِ أَحَد! وَسُبحانَ اللهِ مَعَ کُلِ أَحَد! وَسُبحانَ اللهِ یَبقی رَبُنا وَیَفنی کُلُ أَحَد! وَسُبحانَ اللهِ تَسبِیحاً یَفضُلُ تَسبِیحَ المُسَبِحِینَ فَضلاً کَثِیراً قَبلَ کُلِ أَحَد! وَسُبحانَ اللهِ تَسبِیحاً یَفضُلُ تَسبِیحَ المُسَبِحِینَ فَضلاً کَثِیراً بَعدَ کُلِ أَحَد وَسُبحانَ اللهِ تَسبِیحاً یَفضُلُ تَسبِیحَ المُسَبِحِینَ فَضلاً کَثِیراً مَعَ کُلِ أَحَد؛
منزه است خدا، پیش از هرکس و منزه است خدا پس از هرکس و منزه است خدا با هرکس و منزه است خدا، پاینده است پروردگار ما و فنا می‌پذیرد هرکس و منزه است خدا، تنزیهی که فزونی می‌گیرد بر تنزیه تنزیه‌کنندگان فزونی بسیار پیش از هرکس و منزه است خدا، تنزیهی که فزونی می‌گیرد بر تنزیه تنزیه‌کنندگان فزونی بسیار پس از هرکس و منزه است خدا تنزیهی که فزونی می‌گیرد بر تنزیه تنزیه‌کنندگان فزونی بسیار به همراه هرکس؛
وَسُبحانَ اللهِ تَسبِیحاً یَفضُلُ تَسبِیحَ المُسَبِحِینَ فَضلاً کَثِیراً لِرَبِنَا الباقِی وَیَفنی کُلُ أَحَد! وَسُبحانَ اللهِ تَسبِیحاً لَایُحصی وَلَا یُدری وَلَا یُنسی وَلَا یَبلی وَلَا یَفنی وَلَیسَ لَهُ مُنتَهی! وَسُبحانَ اللهِ تَسبِیحاً یَدُومُ بِدَوامِهِ وَیَبقی بِبَقائِهِ فِی سِنِی العالَمِینَ وَشُهُورِ الدُهُورِ وَأَیَامِ الدُنیا وَساعاتِ اللَیلِ وَالنَهارِ! وَسُبحانَ اللهِ أَبَدَ الأَبَدِ وَمَعَ الأَبَدِ مِما لَایُحصِیهِ العَدَدُ، وَلَا یُفنِیهِ الأَمَدُ، وَلَا یَقطَعُهُ الأَبَدُ، وَ تَبارَکَ اللهُ أَحسَنُ الخالِقِینَ.
و منزه است خدا تنزیهی که فزونی می‌گیرد بر تنزیه تنزیه‌کنندگان فزونی بسیار، برای پروردگار ما که پاینده است و هیچ‌کس نپاید و منزه است خدا تنزیهی که شمرده نشود و دانسته نگردد و فراموش نشود و کهنه نمی‌گردد و فانی نمی‌شود و برایش نهایتی نباشد و منزه است خدا تنزیهی که دوام یابد به دوامش و باقی ماند به بقایش در امتداد سالهای جهانیان و ماههای روزگاران و روزهای دنیا و ساعات شب‌وروز و منزه است خدا به ابدیت ابد و همپای ابد، آن تنزیهی که آن را عددی شماره نکند و مدتی فنایش نکند و سرانجامی قطعش نکند و بزرگ است خدا نیکوترین آفرینندگان.
پس بخوانید دعای علی‌بن الحسین (ع) را.
در این روز خواندن دعای «چهل‌وهفتم» صحیفه کامله نیز ثواب دارد که آن حضرت توصیه کرده است را با خشوع و دل شکستگی بخوانید و دعایی است مشتمل بر تمام مطالب دنیا و آخرت که درود خدا بر انشا کننده‌اش باد.
از جمله دعاهای مشهور این روز «دعای حضرت سید الشهدا در روز عرفه» است.
به هر صورت هر که توفیق یابد و روز عرفه را در عرفات باشد، دعاها و اعمال بسیار دارد و بهترین اعمال در این روز دعاست و این روز شریف، در تمام روزهای سال به‌خاطر دعا امتیاز دارد و برای برادران مؤمن از آنان‌که زنده‌اند یا دار فانی را وداع گفته‌اند دعای بسیار باید کرد و روایت وارد در حال عبدالله‌بن جُندَب، در موقف عرفات و دعای او برای برادران خود مشهور است؛
و همچنین روایت زید نِرسی، در حال ثقه جلیل‌القدر، معاویهبن وهب در صحرای عرفات و دعا ی او درباره فرد فرد از اشخاصی که در آفاق بودند و روایت او از امام صادق ع) در فضیلت این عمل، شایسته ملاحظه و توجه است و امید واثق از برادران دینی، آنکه به این بزرگواران اقتدا نموده و اهل ایمان را در دعا بر خود مقدم دارند و این گنه‌کار روسیاه را یکی از آن اشخاص به حساب آرند و در حال حیات و مرگ از دعای خیر فراموشم نفرمایند و در این روز «زیارت جامعه سوم» را قرائت کنند؛
و در آخر روز عرفه چنین بخوانید؛
یَا رَبِ اِنَ ذُنُوبِی لَاتَضُرُکَ، وَ اِنَ مَغفِرَتَکَ لِی لَاتَنقُصُکَ، فَأَعطِنِی مَا لَایَنقُصُکَ، وَاغفِر لِی مَا لَایَضُرُکَ.
پروردگارا، همانا گناهان من به تو زیانی نمی‌رساند و آمرزشت بر من از تو نمی‌کاهد، پس ببخش به من آنچه نمی‌کاهدت و بیامرز برایم آنچه زیانت نرساند.
و نیز بخوانید؛
اللهُمَ لَاتَحرِمنِی خَیرَ مَا عِندَکَ لِشَرِ مَا عِندِی، فَاِن أَنتَ لَم‌تَرحَمنِی بِتَعَبِی وَنَصَبِی فَلاتَحرِمنِی أَجرَ المُصابِ عَلَی مُصِیبَتِهِ.
خدایا محرومم مساز از خیر آنچه نزد توست، به خاطر شر آنچه پیش من است، پس اگر با خستگی و واماندگی‌ام به من رحم نمی‌کنی، از پاداش مصیبت‌دیده بر مصیبتش محرومم مکن.
سید ابن‌طاووس، در ضمن دعاهای روز عرفه فرموده است چون غروب آفتاب نزدیک شود بگو،
«بِسمِ اللهِ وَ بِاللهِ وَ سُبحانَ اللهِ وَ الحَمدُ لِلهِ...»
تا آخر و این همان «دعای عشرات» است که پیش از این گذشت. پس سزاوار است خواندن دعای عشرات که خواندن آن در هر صبح و شام مستحب است، در آخر روز عرفه ترک نشود و این اذکار عشراتی را که کفعمی نقل کرده، همان اذکار آخر دعای عشرات است که سید ابن‌طاووس روایت کرده است.
منبع: مفاتیح الجنان.