افزایش بهره‌وری متروی تهران چگونه میسر می‌شود؟

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، اگرچه شبکه حمل و نقل عمومی در کنار مدهای متنوعی مانند مترو، تاکسی، اتوبوس، تراموا و غیره معنا پیدا می‌کند اما سال هاست در توسعه حمل و نقل عمومی و رفع نیاز مردم در سفرهای درون شهری، مترو حرف اول را می‌زند و با توجه به اینکه وسیله‌ای ایمن، پاک، ارزان و انبوه‌بر است، افزایش دسترس‌پذیری و گسترش ایستگاه‌های آن باید به شکل ویژه‌ای در دستور کار مسئولان شهری باشد؛ اتفاقی که در دو سال اخیر و پیش از آن در سال‌های فعالیت قالیباف به عنوان شهردار تهران رخ داده است.

در همین راستا طی 26 ماه گذشته (دوره جدید مدیریت شهری) در متروی تهران 14 ایستگاه، 13 ورودی جدید و حدود 23 کیلومتر مسیر تونلی به همراه بزرگترین پایانه زیرزمینی قطارهای شهری کشور (پایانه اکباتان) به بهره‌برداری رسیده است اما برای مترویی که ظرفیت جابه جایی 10000 تا 70000 نفر در ساعت دارد، بهره‌وری از ایستگاه‌ها و شبکه موجود آن چگونه بطور کامل انجام می‌شود؟

کارشناسان امور حمل و نقلی معتقدند بهره‌وری شبکه موجود مترو تهران کمتر از 50 درصد بوده و با اتخاذ تمهیدات اصولی، می‌توان با همین امکانات ایجاد شده تا به امروز، حدود 2 برابر مسافر در روز جابجا کرد؛ البته رسیدن به بهره‌وری حداکثری در این زمینه، نیازمند پیگیری برنامه‌های میان‌مدت و بلندمدت در زمینه تأمین ناوگان ریلی مورد نیاز است.

این یک واقعیت است که علی‌رغم هزینه‌های سنگین صورت گرفته برای ساخت و تکمیل مترو پایتخت، متناسب با مخارج انجام‌شده، شاهد بهره‌برداری حداکثری از شبکه موجود نیستیم؛ در واقع 2 نکته اساسی در زمینه میزان کارایی خطوط مترو در هر شهر وجود دارد؛ یکی اینکه راه‌آهن ریلی درون شهری در صورت بهره‌مندی از یک شبکه درهم تنیده و هم‌افزایی خطوط مختلف است که راندمان لازم را پیدا می‌کند و مسئله بعدی آن است که موضوع اصلی در جذب حداکثری مسافر، فراهم بودن زیرساخت مهمی به نام ناوگان حمل و نقلی به اندازه و با‌کیفیت است.

در حال حاضر شبکه مترو تهران از این دو ویژگی به شکل‌ایده‌آل بهره‌مند نیست؛ یعنی اولاً ایستگاه‌های مترو در اقصی نقاط شهر وجود ندارد و دوم آنکه در همین خطوط جاری، نیازمند ناوگان بیشتری هستیم تا شرایط بهره‌وری از خطوط ساخته شده و یا در هر حال احداث، ارتقاء یابد.

در زمینه ایجاد‌ایستگاه‌های فراگیر برای پایتخت، راهی جز حرکت به سوی ساخت خطوط چهارگانه جدید و همچنین توسعه خطوط موجود نداریم تا پراکندگی‌ایستگاه‌ها، شامل حال تمام مناطق شهر شود؛ اما در مورد بهره‌مندی از تعداد واگن‌های مکفی و با‌کیفیت، قطعاً باید اقدامی عاجل صورت پذیرد.

طبق برآورد‌های صورت‌گرفته، فقط در کلانشهر تهران و برای 10 سال آینده، تأمین بیش از 4400 دستگاه واگن برای سرویس‌دهی مناسب به مسافران برای خطوط هفتگانه موجود و همچنین خطوط جدید چهارگانه ضروری است این در حالی است که تعداد واگن‌های فعلی این شبکه حدود 1500 دستگاه است.

برای جبران نیاز انباشته خطوط شبکه مترو پایتخت به ناوگان مناسب حمل و نقلی، تمهیدات متعددی صورت پذیرفته است؛ احیاء واگن‌های نسل اول مترو یکی از این اقدامات به شمار می‌رود.

تعمیر و نگهداری واگن‌های فرسوده، راهکار دیگری است که در حال انجام بوده و امسال 200 دستگاه واگن در دست مرمت قرار دارد.

تلاش برای طراحی و ساخت قطار ملی مترو که با همت شرکت‌های دانش بنیان و چند نهاد علمی - صنعتی به سرانجام رسید، حالا در مرحله تولید انبوه قرار دارد و 113 واگن به این طریق ساخته خواهد شد؛ اما مهمترین اقدام صورت گرفته، عملیاتی کردن قرارداد تولید 630 دستگاه واگن از محل فاینانس خارجی است؛ قراردادی که به موجب تأمین 15 درصد مبلغ پیش پرداخت و مذاکرات صورت گرفته توسط شهردار تهران و تیم همراه در سفر به پکن، حالا می‌توان اجرایی شدن آن را تضمین شده دانست.

البته این قرارداد با افزایش 25 درصدی تعهدات طرف چینی تا 791 دستگاه واگن ارتقاء یافته و مذاکراتی انجام شده است تا با اضافه کردن 259 دستگاه واگن به تعهدات شرکت خارجی، تا سقف 1050 واگن (سهم مترو تهران از دو هزار واگن در مصوبه سال 1395 شورای اقتصاد) افزایش یابد؛ این یعنی قراردادی به ارزش حدود یک میلیارد و 300 میلیون یورو که در تاریخ ابر پروژه‌های شهری بی‌سابقه است.

به تعبیری اگر تولید 1163 دستگاه واگن مترو طی 2 الی 3 سال آینده را حتمی و در مرحله اجرایی شدن بدانیم (1050دستگاه از محل فاینانس خارجی و 113 دستگاه از محل تولید انبوه قطار ملی) می‌توان گفت حدود 26 درصد کل نیاز 10 سال آینده شبکه مترو پایتخت به ناوگان حمل و نقلی، تضمین شده خواهد بود و این خبری خوب است اما در سال‌های آینده نیز باید چنین رویه‌ای ادامه یابد تا توسعه شبکه مترو، خصوصاً با ایجاد خطوط جدید، منتج به اتفاقات مثبت شود و نه آنکه ازدحام مسافران در واگن‌ها و یا افزایش سرفاصله حرکتی قطار‌ها را به دنبال داشته باشد.

همانطور که سید جعفر تشکری‌هاشمی؛ رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای اسلامی شهر تهران عنوان کرده بود «در تهران زیرساخت‌های خیلی خوبی در حوزه ریلی داریم؛ وجود 7‌خط فعال با حدود 300 کیلومتر طول و 150 ایستگاه اما به‌دلیل کمبود واگن، سرفاصله قطارها برای مردم مطلوب نیست. در برخی از خطوط سرفاصله زمانی قطارها 15-10 دقیقه است و همین امر موجب بهره‌وری پایین شده است. با توافقات انجام شده در سفر چین و تامین این واگن‌ها می‌توان امیدوار بود که خدمات‌رسانی در خطوط مترو به حد مطلوب برسد».

بنابراین حرکت مدیریت شهری تهران روی ریل توسعه و پیشبرد اهداف تعیین شده در حوزه حمل و نقل عمومی نویدبخش روزها و اتفاقاتی خوبی برای شهروندان تهرانی در این حوزه و کاهش تدریجی سرفاصله حرکت قطارهای مترو است.