شنبه 3 آذر 1403
گوناگون

افزایش تورم جدی در راه است؟ روزهای تلخ اقتصاد ایران

وب‌گاه عرشه آنلاین مشاهده در مرجع
افزایش تورم جدی در راه است؟ روزهای تلخ اقتصاد ایران

شرایط غیرقابل پیش‌بینی و نااطمینانی‌ها، بنگاه‌های اقتصادی را آچمز کرده است. روند شامخ اقتصاد و صنعت در اسفندماه سال گذشته اگرچه نسبت به ماه‌های قبل افزایشی بوده، اما افزایش نرخ ارز باعث شد این شاخص رشد کمتری داشته باشد. رشد قیمت‌ها و هزینه بالای تامین مواد اولیه به واسطه جهش ارزی، علاوه بر دشوار کردن هرگونه برنامه‌ریزی از سوی بنگاه‌ها، تولیدکنندگان را ناگزیر از افزایش قیمت‌ها کرده است؛...

روند شامخ کل اقتصاد و صنعت در اسفندماه سال 1402 اگرچه افزایشی بوده، اما آنچه بیش از همه عرصه را بر فعالان اقتصادی تنگ کرده، افزایش شدید نااطمینانی های سیاسی - اقتصادی و کاهش شاخص انتظارات بوده که باعث غیرقابل پیش‌بینی بودن وضعیت برای ماه های آینده شده و امکان برنامه ریزی را از بنگاه ها سلب کرده است. بررسی گزارش شامخ اسفندماه همچنین حاکی از رشد کمتر این شاخص در مقایسه با سال گذشته به دلیل افزایش نرخ ارز و مناسبت های تقویمی از جمله ماه رمضان است. در این ماه افزایش نرخ ارز، هزینه تامین مواد اولیه را بالا برده و این روند افزایشی نرخ ارز باعث شده است تا بنگاه ها ناچار به افزایش قیمت فروش شوند. از طرفی از آنجا که بخشی از فروش از موجودی انبار کسر شده است، پیش‌بینی می‌شود طی ماه های آتی قیمت فروش بر اثر افزایش هزینه های تولید افزایش یابد.

آخرین اطلاعات شاخص مدیران خرید (شامخ) از رسیدن این شاخص به 55.79 حکایت دارد که بیشترین رقم 10ماهه محسوب می‌شود؛ اما این گزارش حاوی هشداری هایی در مورد افزایش تورم و ناتوانی بنگاه ها در برنامه ریزی کوتاه مدت هم است. در این گزارش که حاصل نظرسنجی از بنگاه های اقتصادی مشارکت کننده در طرح است، شاخص میزان فعالیت های کسب‌وکار و شاخص قیمت خرید مواد اولیه یا لوازم خریداری شده به بالاترین ارقام 10ماهه رسیده و در شاخص قیمت فروش کالا و خدمات نیز بیشترین میزان سه‌ماهه ثبت شده است. در اسفندماه، شاخص میزان فروش کالاها یا خدمات نیز با سرعت نسبتا بیشتری نسبت به ماه های قبل افزایش داشته و به قله 10ماهه رسیده است و از آنجا که بخشی از افزایش فروش از محل موجودی انبار بوده، شاخص موجودی محصول نهایی در انبار یا کارهای در حال تکمیل به کمترین مقدار 12ماهه کاهش پیدا کرده است.

نکته قابل توجه در گزارش شامخ، اظهارنظر بنگاه های اقتصادی در مورد نااطمینانی از شرایط اقتصادی - سیاسی و ناتوانی آنها در برنامه ریزی کوتاه مدت بوده که در کنار تعطیلات فروردین، به سقوط شاخص انتظارات فعالیت اقتصادی در ماه آینده منجر شده و آن را به پایین ترین حد 12ماهه در کل سال 1402 رسانده است. یافته های این گزارش حاکی از آن است که افزایش نرخ ارز، هزینه تامین مواد اولیه را بالا برده است و شرکت‌ها برای جبران تورم نهاده ها ناچار به افزایش در قیمت فروش شده اند. از آنجا که بخشی از فروش از موجودی انبار بوده، طی ماه های آتی پیش‌بینی تورم بیشتر می‌شود. افزایش شدید نااطمینانی سیاسی - اقتصادی و انتظارات باعث غیرقابل پیش‌بینی بودن وضعیت برای ماه های آینده شده و برنامه ریزی را برای شرکت‌ها سخت کرده است.

شاخص مدیران خرید اقتصاد

آخرین نظرسنجی انجام‌شده نشان می‌دهد که شاخص مدیران خرید برای کل اقتصاد در اسفندماه مقدار 55.79 بوده و در مقایسه با ماه قبل به میزان جزئی افزایش داشته و به بیشترین مقدار 10ماه گذشته از خردادماه رسیده است. بهبود در شاخص در شرایطی است که بعد از رکود چندماهه طبق روند پایان سال و مورد انتظار، بهبود در وضعیت فعالیت کسب‌وکارها مشاهده می‌شود، اما با توجه به افزایش نرخ ارز نااطمینانی در میان کسب‌وکارها نسبت به فعالیت در ماه های آتی بالا رفته است. شاخص میزان فعالیت های کسب‌وکار در اسفندماه (60.41) ثبت شده و بیشترین مقدار 10ماهه از خردادماه را ثبت کرده است. مطابق روال اسفندماه هر سال، افزایش در مقدار شاخص میزان فعالیت های کسب‌وکارها با سرعت بیشتری نسبت به بهمن ماه افزایش داشته است.

شاخص میزان استخدام و به کارگیری نیروی انسانی (50.97) بعد از دوماه پیاپی کاهش در محدوده خنثی 50 قرار گرفته است، تورم بالا و فشار مداوم هزینه های زندگی، باعث بی میلی نیروی کار به اشتغال در سطوح دستمزد کنونی شده که کاهش سطح استخدام نیروی کار را به همراه داشته است. از نظر هزینه، در اسفندماه شاهد افزایش قیمت نهاده های کسب‌وکارها در 10ماه گذشته بودیم. قیمت خرید مواد اولیه یا لوازم خریداری شده (77.50) بیشترین مقدار 10ماه گذشته را به ثبت رسانده است. با افزایش نرخ ارز، کسب‌وکارها در زنجیره تامین با فشارهای تورمی بالایی روبه‌رو شده اند، به طوری که افزایش هزینه های نهاده های تولید باعث تحمیل بخشی از فشار هزینه ای به مشتریان شده و شاخص قیمت فروش کالا و خدمات (55.57) بیشترین میزان سه‌ماه اخیر را به ثبت رسانده است. بااین حال از آنجا که بخشی از فروش از موجودی انبار و در قیمت‌های قبلی خریداری شده بود، به نظر می‌رسد اثرات تورمی افزایش نرخ ارز طی ماه های آتی بیشتر ظاهر شود.

شاخص موجودی محصول نهایی در انبار یا کارهای در حال تکمیل (45.43) در مقایسه با بهمن ماه (49.78) کاهش داشته و کمترین مقدار 12ماهه از فروردین را به ثبت رسانده است. به دلیل مشکل تامین مواد اولیه ناشی از افزایش نرخ ارز، بسیاری از کسب‌وکارها برای پاسخ به تقاضای مشتریان از موجودی انبار خود کاسته اند. شاخص میزان فروش کالاها یا خدمات (59.31) نسبت به بهمن ماه با سرعت بیشتری افزایش داشته و بیشترین مقدار 10ماه اخیر را به ثبت رسانده است. شاخص انتظارات در ارتباط با میزان فعالیت اقتصادی در ماه آینده در اسفندماه (36.98) طبق روال دوره ای خود کاهشی بوده و به پایین ترین حد 12ماهه از فروردین سال گذشته رسیده است. کسب‌وکارها به دلیل نگرانی‌های مربوط به افزایش نرخ ارز و تاثیر آن بر اختلال در زنجیره تامین نهاده ها، نسبت به چشم انداز فعالیت ها در فروردین ماه خوش‌بین نیستند.

شاخص مدیران خرید در بخش صنعت

براساس داده های به دست آمده از بنگاه های بخش صنعت، شاخص مدیران خرید صنعت در اسفندماه با ثبت عدد 56.23، دومین مقدار زیاد 10ماه اخیر از خردادماه را به ثبت رسانده است؛ هرچند نسبت به ماه قبل رشد ملایم تری داشته و عدد شاخص در مقایسه با اسفند سال‌های قبل کمتر بوده است. در اسفندماه همه مولفه های اصلی به غیراز میزان استخدام و به کارگیری نیروی انسانی بالای 50 گزارش شده اند. شاخص میزان تولید کالا (56.33) در مقایسه با ماه قبل، رشد کمتری داشته و نسبت به اسفندماه سال گذشته، افزایش شاخص بسیار ملایم تر بوده است. در این میان شاخص میزان سفارش‌های مشتریان اگرچه دومین مقدار بزرگ خود را در 10ماه اخیر ثبت کرده، نسبت به ماه قبل افزایش ملایم تری را ثبت کرده است. شاخص میزان استخدام و به کارگیری نیروی انسانی (49.58) نسبت به ماه قبل کاهش داشته که بیشتر به دلیل مشکلات معیشتی و فشار تورمی هزینه های زندگی نیروی کار و عدم‌تناسب آن با دستمزدهاست که باعث عدم‌تمایل به اشتغال نیروی کار شده است. در اسفندماه شاخص استخدام نیروی کار در همه صنایع به جز صنایع غذایی و شیمیایی کاهشی بوده است.

در اسفندماه افزایش نرخ ارز، زنجیره تامین مواد اولیه را تحت‌تاثیر قرار داده و همچنان تولیدکنندگان در تامین مواد اولیه موردنیاز خود با مشکل روبه‌رو هستند، اما شاخص موجودی مواد اولیه خریداری شده (52.03) برای دومین بار طی 9ماه، بالاتر از 50 قرار گرفته است، بااین حال به‌رغم افزایش شاخص، موجودی در نیمی از فعالیت ها کمتر یا در محدوده خنثی 50 قرار دارد. افزایش نرخ ارز و عدم‌تخصیص ارز باعث افزایش شدید قیمت مواد اولیه شده و شرکت‌ها در تامین ارز موردنیاز مواد اولیه دچار مشکل شده اند، به طوری که شاخص قیمت مواد اولیه (77.49) به بیشترین مقدار 10ماه اخیر افزایش یافته است. افزایش قیمت نهاده ها، فشار هزینه را در سمت عرضه تحمیل کرده است. در چنین شرایطی برای جبران هزینه های تولید، تورم قیمت فروش نیز شتاب گرفته و شاخص قیمت فروش محصولات تولیدشده (56.37) بیشترین مقدار 10ماه اخیر را به ثبت رسانده است.

در اسفندماه شاخص موجودی محصول نهایی در انبار (45.37) بعد از 10ماه کاهشی شده و کمترین مقدار 11ماهه خود را به ثبت رسانده است. به نظر می‌رسد به دنبال افزایش نرخ ارز و افزایش قیمت‌های مواد اولیه و با توجه به پیشی گرفتن میزان سفارش‌های بخش صنعت از میزان تولید، تولیدکنندگان برای جبران تقاضای مشتریان، از موجودی انبار خود به میزان بیشتری کاسته اند. شاخص میزان فروش (56.21) طی 10ماه گذشته دومین رقم بزرگ خود را به ثبت رسانده، اما نسبت به ماه قبل عدد شاخص کمتر شده و رشد ملایم تری داشته و یکی از کمترین ارقام در شاخص میزان فروش را در مقایسه با اسفند سال‌های گذشته ثبت کرده است.

البته همچنان برخی از فعالیت های صنعتی مانند صنایع پوشاک و چرم و وسایل نقلیه و قطعات وابسته با کاهش در فروش روبه‌رو بوده اند. در اسفندماه، طبق روال هر سال شاخص انتظارات خوش‌بینانه برای فروردین به پایین ترین میزان خود می رسد. در این دوره شاخص کمترین مقدار 24ماهه از فروردین 1401 را به ثبت رسانده است. داده های اسفند حاکی از افزایش عدم‌قطعیت سیاسی - اقتصادی است که صعود قیمت ارز و انتظارات تورمی برای افزایش بیشتر قیمت محصولات طی ماه های آینده و با توجه به سطح پایین قدرت خرید مشتریان و کاهش توان رقابتی صادراتی، باعث نگرانی و سردرگمی شرکت‌ها برای تصمیم‌گیری در مورد وضعیت نابسامان قیمتی و تشدید نااطمینانی در برنامه ریزی، حتی در کوتاه مدت شده است.

مشکلات اصلی از دید برخی از فعالان اقتصادی در اسفندماه 1402

براساس این گزارش، به‌رغم انجام تعهد ارزی از سوی تولیدکنندگان، سهمیه های ارزی به آنها داده نمی‌شود یا کمتر از مقدار تعهد ارزی است. درنتیجه تامین مواد اولیه و امکان تولید کاهش خواهد یافت. همچنین افزایش نرخ ارز از یک سو و عدم‌تخصیص ارز به شرکت‌ها از سوی دیگر، در صورت ادامه روند مذکور، تعدادی از کسب‌وکارها عملا توان تولید خود را از دست خواهند داد. شرایط بی ثبات و غیرقابل پیش‌بینی، افزایش نرخ ارز و قیمت‌ها و عدم‌دسترسی به منابع موردنیاز، برنامه ریزی و تصمیم‌گیری نسبت به آینده را برای شرکت‌ها بسیار دشوار کرده و درنتیجه سردرگمی و ناتوانی شرکت‌ها برای پیش‌بینی شرایط بازار در ماه های آینده را به همراه داشته است. در برخی از فعالیت ها، برخی کارگاه ها در شرایط قانونی کار نمی کنند و ازنظر هزینه ها در شرایط یکسان با شرکت‌هایی نیستند که قانونی به فعالیت می پردازند؛ ازجمله پرداخت مالیات ارزش افزوده. در چنین شرایطی، عرضه با قیمت پایین تر، رقابت غیرعادلانه را برای شرکت‌های قانونی به وجود می آورد.

منبع: دنیای اقتصاد هم اکنون دیگران می خوانند -->

بیشتر بخوانید

افزایش تورم جدی در راه است؟ روزهای تلخ اقتصاد ایران 2