افزایش مصرف خانگی و آغاز محدودیت گاز نیروگاه‌ها؛ زمستان زودتر رسید

به گزارش خبرگزاری مهر، نشانه‌های آغاز زمستان در شبکه انرژی کشور پیش از نخستین موج سرما نمایان شد. گزارش‌های رسمی وزارت نفت از افزایش مصرف گاز خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده از مرز 300 به حدود 380 میلیون مترمکعب در هفته جاری حکایت دارد؛ رشدی نزدیک به 27 درصد طی تنها هفت روز، که به‌طور مستقیم ظرفیت گازرسانی به نیروگاه‌ها و صنایع پتروشیمی را تحت‌تأثیر قرار داده است.

بر اساس داده‌های منتشرشده توسط شرکت ملی گاز ایران، کل مصرف گاز کشور در روز جمعه، 16 آبان، به حدود 696 میلیون مترمکعب رسید. در این میان سهم بخش‌های مختلف به ترتیب عبارت بود از: بخش خانگی، تجاری و صنایع جز 378.44 میلیون مترمکعب، نیروگاه‌ها 178.72 میلیون مترمکعب و صنایع عمده 169.23 میلیون مترمکعب. این ارقام نشان می‌دهد که بخش خانگی تقریباً معادل مجموع مصرف نیروگاه‌ها و صنایع بزرگ گاز مصرف کرده و به موتور اصلی فشار بر شبکه تبدیل شده است.

افزایش مصرف خانگی، از دید کارشناسان انرژی، زنگ هشدار زودهنگامی برای مدیریت سوخت زمستانی است. در سال‌های گذشته پیک مصرف زمستانی معمولاً در دی و بهمن‌ماه رخ می‌داد، اما امسال رشد دمای پایین‌تر در نیمه آبان و استفاده زودهنگام وسایل گرمایشی، باعث جهش مصرف گاز شده است.

به‌دنبال این افزایش، صنعت برق و پتروشیمی به‌طور خودکار در مدار محدودیت قرار گرفته‌اند. به طوری که هر واحد افزایش در مصرف خانگی به همان نسبت از سهم گاز نیروگاه‌ها کاسته می‌شود و این به‌معنای فعال شدن طرح جایگزینی سوخت مایع است.

درواقع، مصرف سوخت مایع مانند نفت‌گاز و مازوت در نیروگاه‌ها از ابتدای هفته آغاز شده تا مانع از افت تولید برق شود. این تصمیم بار مالی و محیط زیستی قابل‌توجهی دارد؛ زیرا مصرف مازوت ضمن افزایش هزینه‌های پالایش و حمل، آلودگی شهری را نیز تشدید می‌کند. طبق برآوردهای کارشناسی، در صورت تداوم روند فعلی مصرف خانگی، تا پایان آذرماه بیش از نیمی از نیروگاه‌های حرارتی کشور ناچار به استفاده از سوخت مایع خواهند بود.

منابع نزدیک به وزارت نفت اعلام کرده‌اند که شرایط تأمین گاز صنایع عمده به‌ویژه در بخش پتروشیمی نیز با محدودیت روبه‌رو خواهد شد. در سال گذشته، افت گازرسانی به مجتمع‌های پتروشیمی در زمستان باعث کاهش تولید متان و آمونیاک و در نتیجه افت صادرات فرآورده‌های گازی شد؛ امری که پیش‌بینی می‌شود امسال در صورت ادامه روند مصرف داخلی، دوباره تکرار شود.

در شرایط فعلی، هر 10 میلیون مترمکعب افزایش مصرف خانگی، معادل محدود شدن ظرفیت گازرسانی به یک نیروگاه متوسط است. این نسبت نشان می‌دهد که سیاست کنترل مصرف خانگی اگر جدی گرفته نشود، موجی دومینووار در زنجیره تولید برق و صنایع انرژی‌بر به راه خواهد انداخت.

با این حال، راه‌حل فقط افزایش تولید نیست. ظرفیت تولید گاز کشور در حال حاضر نزدیک به 1 میلیارد مترمکعب در روز برآورد می‌شود، اما حدود 40 درصد آن به مصارف خانگی اختصاص یافته و این سهم در روزهای سرد به 70 درصد نیز می‌رسد. در حالی‌که در بسیاری از کشورهای دارای سرمای مشابه مانند ترکیه یا روسیه، سهم مصرف خانگی از کل تولید کمتر از 25 درصد است، ایران همچنان الگوی گرمایش یکنواخت با راندمان پایین دارد.

مقایسه با سال گذشته نشان می‌دهد که در آبان 1403 مصرف گاز خانگی حدود 340 میلیون مترمکعب بوده، در حالی‌که امسال به حدود 380 میلیون مترمکعب رسیده است رشدی 12 درصدی که حتی پیش از آغاز زمستان، ظرفیت شبکه را تحت فشار قرار داده است. اگر این نرخ رشد تا دی‌ماه ادامه یابد، کشور با فاصله‌ای حدود 100 میلیون مترمکعب بین مصرف و تولید قابل تأمین مواجه خواهد شد؛ رقمی که در صورت عدم مدیریت، می‌تواند بخشی از شبکه شمال و غرب ایران را در معرض افت فشار جدی قرار دهد.