افغان‌های آویزان و خلبان بی‌وجدان (+ فیلم)

عصر ایران؛ مهرداد خدیر - با این که این بار تصاویر تکان دهنده از آزار و اذیت به دست طالبان کمتر دیده می شود یا هست ولی کمترمنتشر شده و آنچه هست نیز به قبل نسبت داده می شود چون سرعت پیش روی ها هم نشان می دهد تقریبا مقاومتی درنگرفته تا تیاز به اعمال خشونت باشد (مگر آن که در دره پنج شیر و به همت فرزندان احمد شاه مسعود شهید اتفاق دیگری رقم بخورد) اما یک تصویر و ویدیو بسیار تکان دهنده است: افغان های آویزان به هواپیمای غول آسای آمریکایی که به رغم اطلاع، حرکت و پرواز می‌کنند و دقایقی بعد از آسمان به زمین می‌افتند. همان نقطه پایین هواپیما!

این ویدیو جهان را تکان داده و در داخل آمریکا هم واکنش‌های فراوانی برانگیخته و جای هیچ توجیهی باقی نگذاشته است. چرا خلبان برای خروج از فرودگاه کابل این قدر شتاب دارد در حالی که فوج فوج شهروندان مضطرب، گرداگرد یا آویزان به هواپیما هستند؟ مگر کدام خطر هواپیمای آمریکایی را تهدید می کرده که به سرعت باید کابل را ترک می کرد و اگر مردن پراکنده و افراد از بال جدا می شدند و بعد پرواز می کرد چه اتفاقی می افتاد؟

می دانیم که فرودگاه تحت کنترل 3هزار نظامی بوده و طالبان قول داده اند کاری به آمریکایی ها نداشته باشند و اساسا چون به ترامپ تعهد دادند کاری ندارند چراغ سبز برای آنان روشن شد و در واقع به رسمیت شناخته شدند. مردم البته ترسیده بودند یا برخی شان به طمع افتاده و پنداشته اند هواپیمای آمریکا آنان را به ساحل خوش بختی می رساند. همان ساحل که لابد 20 سال است رسانده اند! 20 سال است دو تریلیون دلار هزینه کرده اند ولی ارتش 300 هزار نفری افغانستان را نتوانستند سامان بدهند تا در مقابل 80 هزار نیروی مسلح طالبان تسلیم نشوند. شگفتا که مارشالر در باند مجوز پرواز می دهد در حالی که انبوهی از مردم دوان دوان به دنبال هواپیما در حرکت اند و تکان دهنده تر سه نفر به چرخ ها آویزان اند. بحث این نیست که کی مقصر است و نباید وارد باند یا آویزان می‌شدند. بارها خوانده و شنیده‌ایم که فردی برای دریافت مطالبه یا استمداد غیر مادی مقابل خودروی صاحب کار یا همسر یا شریک دراز به دراز خوابیده و مثلا گفته باید از روی جنازه من بگذری. آیا شخص چنین کرده و او را زیر گرفته و رفته یا ابتدا او را از سر راه برداشته است؟ راننده عادی خودرو و نه خلبان هم زیر خودرو و لای چرخ ها را می‌بیند تا گربه ای نباشد. نویسنده این سطور در فصل زمستان داخل موتور را هم کنترل می‌کند چون امکان دارد بچه گربه به گرمای موتور پناه برده باشد. آن وقت خلبان بی وجدان بی توجه به افعان‌های آویزان پرواز می‌کند؟ لعنت به تو مرد! در رانندگی با خودرو مراقبی سگی را زیر نگیری یا در برخی شهرها با آهو برخورد نکنی و در کابل اما انگار نه انگار که آدم آویزان است؟ نیمای بزرگ ما سروده بود «آی آدم ها که در ساحل نشسته شاد و خندانید، یک نفر در آب دارد می سپارد جان» و نمی دانست روزی می رسد که یک نفر نه دو یا سه نفر هم زبان من و شما و او و هم زبان هم نه آدم، روی بال هواپیما دارد بال بال می زند و به پایین سقوط می کند. حرکت از کنار حضور مردمان مضطرب را حالا این گونه توجیه می‌کنیم که می دانسته از هیبت هواپیمای غول آسا می ترسند و پراکنده می شوند. آن دو یا سه نفر را چه؟ ندیدی؟ این ویدیو وحشت ناک است و صدای خرد شدن و له شدن آدم ها در سقوط از آن ارتفاع تکان دهنده است و زیباترین واکنش را «مایک فلوگن ناک» با طرح «ترک کابل» نشان داد: بالگردی که در غروب و افول خورشید ارتفاع می گیرد و بایدنبه آن آویزان است و ترامپ، اوباما، بوش و کلینتون از آن افتاده اند.

هر چند می توانست تخفیف دهد و کلینتون را کنار بگذارد چون بوش بود که به افغانستان حمله کرد اما کلیت سرمایه داری وحشی را هدف قرار داده است. برای آمریکا دو چیز مهم است: اتباع آمریکایی و منافع اقتصادی و وقتی طالبان تضمین دهد کاری به آمریکایی ها و منافع آنها ندارد انگار نه انگار که با وعده ایجاد دموکراسی آمده بودند و آقای بایدن می پرسند: چند نسل آمریکایی باید بروند تا آنان با هم نجنگند وقتی خودشان اراده ای ندارند؟ ابزار را می توان داد اما اراده را نه. اگر آمریکا به افغانستان یورش برد و طالبان ر برانداخت به خاطر القاعده بود. طالبان به اضافه القاعده محور شرارت است و طالبان منهای القاعده نه. قرار نیست آمریکا تا ابد زیر بال دیگران را بگیرد اما اگر نمی گیری چرا وعده می دهی و امیدوار می کنی و بعد رها می کنی و اگر رها می کنی چرا این گونه؟ آمریکایی ها مدل دموکراسی خود را که ریاستی است و نسبتی با سنت های افغانستان نداشت و سبک زندگی خودشان را که جز اقلیتی نپذیرفتند تحمیل یا تبلیغ کردند و حالا جماعتی را معلق بین زمین و آسمان رها کردند و رفتند. نه هیچ تصویری از آن سقوط گویا تر است و نه هیچ پاسخی از این طرح دقیق تر. آن هواپیما نماد آن است که آمریکایی ها را با خود بردند و افغان های آویزان را پرتاب بکردند و این بالگرد نماد این که در نگاه ناظران رهبران آمریکا هم سقوط کرده اند.