امضای سند جدید گازی با ترکمنستان / سندی که جزئیات آن مشخص نیست

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، سند جدید گازی بین ایران و ترکمنستان که امروز در حضور رئیس‌جمهوری اسلامی ایران و رهبر ملی ترکمنستان، بین شرکت ملی گاز ایران و رئیس شرکت دولتی ترکمن‌گاز با عنوان سند توسعه همکاری‌های گازی امضا شد، می‌تواند نقطه مثبتی در راستای تعاملات انرژی منطقه ای ایران و دیپلماسی گازی باشد؛ اما آنچه اثرگذاری این سند جدید را در راستای اهداف برنامه هفتم توسعه مشخص می‌کند، جزئیات آن است که هنوز اعلام نشده است.

ایران و ترکمنستان روابط پرچالشی را در بخش گاز در دو دهه اخیر تجربه کرده‌اند و تجربیات متفاوتی از روابط نزدیک گازی تا بدعهدی ترکمن‌ها کسب شده است که باید دید یادداشت تفاهم یا سند جدید گازی که در ابتدای راه دولت چهاردهم به‌امضا رسیده، تا چه میزان می‌تواند در راستای افزایش تعاملات و جلوگیری از تکرار بدعهدی‌های گذشته، اثرگذار باشد.

دی ماه سال 1400 بود که قرارداد سوآپ گاز بین ایران، ترکمنستان و آذربایجان به امضا رسید. این قرارداد، با امضای تفاهم نامه ای در خرداد سال 1401 دو برابر شد تا روزانه بالغ بر 10 میلیون مترمکعب گاز از طریق خاک ایران بین ترکمنستان و آذربایجان سوآپ شود.

سوآپ روزانه 5 تا 10 میلیون مترمکعبی گاز ترکمنستان به آذربایجان از خاک ایران ادامه داشت تا اینکه در نخستین روزهای زمستان سال گذشته (14 دی‌ماه) سوآپ گاز از ترکمنستان به‌طور کامل متوقف شد.

دلیل توقف سوآپ گاز، اختلاف نظر آذربایجان با ترکمنستان برسر قیمت گاز بود و مذاکراتی بین دو کشور از دی‌ماه 1402 درحال انجام بود که اگر به‌توافق جدیدی دست یابند، سوآپ گاز از سر گرفته شود؛ این مذاکرات هم به‌نتیجه‌ای نرسید و عملا پرونده سوآپ گاز ترکمنستان بسته شد.

خرداد 1402 وزیر وقت نفت اعلام کرد که به زودی قراردادی با ترکمنستان امضا می شود که روزانه 10 میلیون مترمکعب (علاوه بر سوآپ) واردات گاز از ترکمنستان صورت بگیرد، اما ترکمنستان زیر بار امضای قرارداد واردات گاز نرفت.

با وجود تفاهم‌نامه‌ها و توافقات قبلی، شدید کاهش دما و رشد مصرف گاز که مصرف گاز بخش خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده از مرز 660 میلیون مترمکعب گذشت و شاهد افت فشار گاز در برخی نقاط انتهای خطوط سراسری گاز کشور بودیم، هیچ گازی از سمت ترکمنستان برای پوشش افت فشار شمال شرق کشور، قابل دریافت نبود.

همچنین در پی مذاکرات فشرده صورت‌گرفته میان طرف‌های ایرانی و ترکمنی در خصوص سواپ گاز ترکمنستان از طریق جمهوری اسلامی ایران به عراق، تیرماه امسال (13 تیر 1403) قرارداد سواپ گاز میان طرفین ایرانی و ترکمنستانی به امضا رسید. این قرارداد در مراسمی با حضور علی مجتبی روزبهانی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در ترکمنستان و مقصد بابایف، رئیس دولتی «ترکمن گاز» به امضا رسید.

درواقع سند همکاری گازی دو کشور که امروز به امضا رسیده، می‌تواند نقشه جامعی از آینده تعاملات گازی دو کشور شامل واردات و سوآپ باشد.

مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری امروز در نشست مشترک هیئت‌های عالی‌رتبه ایران و ترکمنستان، توافق‌های گازی تهران و عشق‌آباد را اقدامی راهبردی برای تبدیل ایران به هاب گازی منطقه و در چارچوب تأمین منافع دو طرف دانست.