انتشار جامع‌ترین کتاب درباره زبان فارسی / توضیح حدادعادل درباره لجبازی با رسم‌الخط فارسی
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی استفاده نکردن رسم‌الخط زبان فارسی از سوی برخی از نویسندگان را نوعی لجبازی توصیف کرد که از گذشته تا امروز وجود داشته است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، نشست خبری غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی به مناسبت روز پاسداشت زبان و ادبیات فارسی امروز، 18 اردیبهشت‌ماه، با حضور جمعی از اهالی رسانه در فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزار شد.
حدادعادل در ابتدای این نشست، زبان فارسی را رکن مهمی از هویت ملی مردم ایران دانست و گفت: زبان فارسی یکی از مشخصات هویت ملی ماست. همانطور که هر فردی شناسنامه دارد و نام و نشان و شماره ملی در آن درج است، ملت ایران نیز یک شناسنامه دارد که از بخش‌های مهم آن زبان و ادبیات فارسی است.
تأکید رهبر معظم انقلاب بر آشنا کردن دانش‌آموزان با زبان فارسی
وی با بیان اینکه مسئله هویت ملی، مسئله مهمی است و همواره مورد تأکید مقام معظم رهبری نیز بوده است، ادامه داد: در هفته گذشته رهبر انقلاب در جمع فرهنگیان بر لزوم آشنا ساختن دانش‌آموزان با هویت ملی و اهمیت زبان فارسی تأکید کردند. زبان و ادبیات فارسی یک رشته پیوندی است میان همه مردم ایران در زمان فعلی و بین مردم امروز و همه نیاکان ما که از دیرباز در این سرزمین زندگی می‌کرده‌اند.
سطح سواد دانش‌آموز ایرانی در زبان فارسی از حد متوسط پایین‌تر استاو زبان فارسی را کلیدی توصیف کرد که همه ایرانی‌ها به واسطه آن با اندیشه‌ها، عواطف و فرهنگ و تمدن ایران آشنا می‌کند. رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی افزود: این زبان امروز وسیله ارتباط ما با یکدیگر و دیگر فارسی‌زبانان در سایر مناطق جهان مانند تاجیکستان و افغانستان است.
حداد عادل با بیان اینکه فرهنگستان وظایف مهمی دارد و سعی می‌کند با گروه‌های پژوهشی متعددی که دارد، این وظایف را به انجام برساند، اضافه کرد: ما حدود 13 گروه پژوهشی داریم که از این جمله می‌توان به گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی اشاره کرد که رسالت آن رصد کتاب‌های درسی در مدارس و برنامه‌های آموزشی دانشگاه‌ها است. گروه ادبیات تطبیقی، گروه برون‌مرزی با نگاهی به سابقه زبان و ادبیات فارسی در شبه‌قاره، آسیای صغیر، آسیای میانه و...، گروه دانشنامه تحقیقات ادبی، گروه دستور زبان فارسی و رسم‌الخط، گروه زبان‌ها و گویش‌های ایرانی، گروه ادبیات معاصر و انقلاب اسلامی، زبان و رایانه، فرهنگ‌نویسی، واژه‌گزینی و... نیز از جمله دیگر گروه‌های فرهنگستان هستند. در فرهنگستان یک کتابخانه نیز دایر است که تخصصی‌ترین کتابخانه در حوزه زبان و ادب فارسی است. فرهنگستان همچنین 10 مجله پژوهشی منتشر می‌کند.
ارائه تصحیح جدیدی از شاهنامه به کوشش علی رواقی
بخش دیگر صحبت‌های رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی به تلاش‌ها و فعالیت‌های علمی این مجموعه در حوزه شاهنامه اختصاص داشت. او ضمن بیان اینکه قرار است تصحیح جدیدی از شاهنامه فردوسی به کوشش دکتر علی رواقی، عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ارائه شود، گفت: شاهنامه فردوسی 50 هزار بیت دارد و هزار سال پیش سروده شده است. این اثر سترگ فردوسی، سند اصالت زبان فارسی به شمار می‌آید و هویت ملی ما را شکل می‌دهد.
انتشار جامع‌ترین کتاب درباره زبان فارسی
وی ادامه داد: خبر خوش دیگر منتشر شدن جلد سوم «فرهنگ جامع زبان فارسی» است. ما سال گذشته نیز یک نسخه از این کتاب را در تاریخ بیست‌وپنجم اردیبهشت‌ماه سال 1401 رونمایی کردیم اما متوجه شدیم که احتیاج به‌دقت بیشتری دارد؛ بنابراین انتشار و فروش آن به امسال موکول شد. جلد سوم فرهنگ جامع زبان فارسی جامع‌ترین کتابی است که درباره زبان فارسی منتشر شده است. این مجموعه در شکل نهایی خود حدود 35 جلدِ 750 صفحه‌ای خواهد بود که منطبق بر آخرین پیشرفت‌های دانش فرهنگ‌نگاری است.
استفاده 800 واژه عربی در شاهنامه
وی با تأکید بر اهمیت شاهنامه در حوزه اسطوره و زبان، درباره واژگان عربی که در زبان فارسی استفاده می‌شود نیز توضیحاتی داد و یادآور شد: آنچه امروز از زبان عربی در زبان فارسی استفاده می‌شود، پیش از این وارد زبان فارسی شده است و بخشی از آن تلقی می‌شود. در شاهنامه نیز حدود 800 واژه عربی استفاده شده است؛ بنابراین فرهنگستان بنا ندارد واژگانی را که وارد زبان فارسی شده و رنگ و بوی آن را به خود گرفته است، بیگانه تلقی کند.
حدادعادل در همین رابطه به سره‌نویسی و تأکید بر آن نیز اشاره و اضافه کرد: عده‌ای بر این امر تأکید دارند که واژگان عربی را از زبان فارسی کنار بگذارند. وام‌واژه در همه زبان‌ها وجود دارد و حذف این واژگان، در واقع لاغرتر کردن زبان است.
وی از زنده‌یاد سمیعی گیلانی به عنوان یکی از افرادی که مخالف این روش بود، یاد کرد و افزود: او از جمله کسانی بود که از کاربرد واژگان عربی مرسوم در زبان فارسی، پرهیز نداشت.
لجبازی با رسم‌الخط فارسی
بخش دیگر صحبت‌های رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی به رسم‌الخط زبان اختصاص داشت. به گفته وی؛ دستور خط فارسی سندی بسیار مهم برای یکدستی و استاندارد شدن خط فارسی است. فرهنگستان زبان و ادب فارسی، به‌حکم وظیفه‌ای که برحسب اساسنامه خود در پاسداری از زبان و خط فارسی بر عهده دارد، از همان نخستین سال‌های تأسیس، درصدد گردآوری مجموعه قواعد و ضوابط خط فارسی و بازنگری و تنظیم و تدوین و تصویب آنها برآمد و در این کار راه میانه را برگزید و کوشید تا در تدوین «دستور خط فارسی» اعتدال را رعایت کند.
حداد عادل ادامه داد: در دو دهه گذشته به واسطه فراگیر شدن ابزار‌های ارتباطی اکترونیکی به‌نوعی شاهد این بوده‌ایم که خط فارسی در معرض خطر قرار گرفته است و برخی به عمد و یا به سهو با بی‌توجهی به دستور خط فارسی، آشفتگی‌هایی را به نوشتار خود راه داده‌اند.
او درباره اینکه برخی از نویسندگان از این رسم‌الخط پیروی نمی‌کنند، آن را نوعی لجبازی دانست و گفت: از گذشته تا امروز همواره نویسندگانی بوده‌اند که رسم‌الخط خود را داشته و بر آن اصرار دارند. با وجود این، می‌توان گفت که خوشبختانه امروز در حوزه رسم‌الخط شاهد هماهنگی قابل قبولی هستیم.
طوفان سهمگین فضای مجازی علیه زبان فارسی
وی همچنین در پاسخ به پرسش یکی از خبرنگاران درباره ضعف و فقر محتوایی زبان فارسی در فضای مجازی نیز توضیحاتی ارائه کرد و با بیان اینکه با طوفان سهمگینی در این فضا مواجه هستیم، گفت: این آسیب نه تنها برای زبان فارسی که برای هویت کشور وجود دارد. به همین منظور گروهی تحت عنوان زبان و رایانه در فرهنگستان برقرار شده است که به مسائل زبان فارسی در فضای مجازی می‌پردازد. این گروه آماده و پذیرای پیشنهادات سازنده در این حوزه است.
سعدی آخرالزمان؛ چرا شیخ اجل را «معلم زبان فارسی» می‌دانند؟وی با بیان اینکه طبیعی است حجم مطالب و محتوای زبان فارسی در قیاس با دیگر زبان‌ها مانند انگلیسی کمتر باشد، افزود: فرهنگستان از چندی پیش استاندارد کردن نویسه‌ها در فضای مجازی را پیگیری کرده است که در نهایت، به تازگی با همکاری سازمان ملی استاندارد توانستیم پیشنهادات ارائه شده را در سطح سازمان جهانی استاندارد به تصویب برسانیم تا خط فارسی جدای از عربی برای خودش در فضای مجازی اعتبار داشته باشد.
غلامعلی حداد عادل در پاسخ به پرسش دیگری درباره رویکرد کشور تاجیکستان به شاهنامه فردوسی و اقدامات مشترکی که می‌توانیم با توجه به حضور تاجیکستان به عنوان مهمان ویژه امسال در نمایشگاه کتاب تهران داشته باشیم، گفت: شاهنامه به ایران فرهنگی تعلق دارد؛ اگر تاجیکستان می‌گوید شاهنامه برای ماست، درست می‌گوید و حق دارد. اگر افغانستان هم بگوید برای ماست آنها هم درست می‌گویند، و اگر ما بگوییم شاهنامه برای ماست، ما هم حق می‌گوییم. همه می‌توانند شاهنامه را از آن خود بدانند زیرا تا در قلمرو وسیع ایران فرهنگی داریم زندگی می‌کنیم شاهنامه برای همه است همانطور که حافظ و سعدی برای همه است. این زبان فارسی است که حق می‌دهد همه آثار بزرگ فارسی را از آن خود بدانیم. خوشحالیم که تاجیکستان مهمان ویژه نمایشگاه کتاب است.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی همچنین درباره تأخیر در تصویب معادل‌سازی واژگان، شناسایی واژگان جدیدی را که وارد زبان می‌شود، کار دشواری دانست و افزود: این واژگان از یک در معین وارد زبان نمی‌شوند که بتوان از همان طریق جلوی ورود آنها را گرفت.
وی کار فرهنگستان را انتخاب واژه صحیح و کار رسانه‌ها را ترویج این واژگان دانست و یادآور شد: رسانه‌ها در جا انداختن واژگان معادل‌سازی شده نقش مؤثری دارند که با کاربرد آن در خبرها، می‌توانند به ترویج این واژگان در میان عامه مردم کمک کنند.