اهداف شبه کودتای نافرجام فرمانده سرویس واگنر در روسیه / موضع ایران در کنترل یک شورش چریکی چه بود؟

سرویس سیاست مشرق - بعدازظهر روز جمعه 2/4/1402 و متعاقب حمله روسیه به مقر نیروهای سرویس واگنر در مناطق تحت استقرار این گروه در شرق اوکراین، یوگنی پریگوژین، فرمانده این گروه با اعلام شورش علیه وزارت دفاع و ارتش از مواضع خود در اوکراین عقب نشینی نموده و با ورود به شهر روستوف روسیه و اشغال آن، اعلام داشت قصد پیشروی به سمت مسکو و اعدام وزیر دفاع و فرمانده ارتش در میدان سرخ مسکو را دارد.

اقدام نیروهای نظامی روسیه علیه مقرهای سرویس واگنر در شرق اوکراین، مسکو و سنت پیترزبورگ اقدام پیش‌دستانه و مؤثر در خنثی سازی شبه کودتای در شرف وقوع بود. که در نهایت نیز با اولتیماتوم پوتین به شورشیان و اعطای ضمانت به تسلیم شوندگان، با فرار پریگوژین به بیلوروس، غائله ظرف مدت 24 ساعت مدیریت گردیده و تحت کنترل کامل حاکمیت و ارتش روسیه درآمد و در شامگاه شنبه 3/4/1402 آرامش برقرار گردید.

پشت پرده اختلاف در ستاد جنگ چه بود؟

یوگنی پریگوژین، از اعضای سرویس حفاظت شخصیت‌ها و اماکن حساس روسیه معروف به اف. اس. او می‌باشد. وی در طول خدمت خود، مسئولیت آشپزخانه و سرآشپزی و بخشی از تشریفات پوتین و کرملین را که تحت نظر این سرویس اداره می‌شود بر عهده داشته و یکی از معتمدترین افراد به پوتین بوده است.

وی با دستور پوتین در سال 2014 میلادی سرویس خدمات نظامی، امنیتی و حفاظتی واگنر را بعنوان پیمانکار ارتش و سرویس‌های اطلاعاتی و امنیتی روسیه در برخی صحنه‌های خارج از کشور راه اندازی نموده و بازوی اجرایی و پنهان ارتش، وزارت دفاع و برخی ارگان‌های امنیتی روسیه در اقصی نقاط جهان بوده است.

عمده مأموریت‌های این گروه در 10 ساله اخیر حضور در عرصه نظامی و ارائه خدمات نظامی، امنیتی و حفاظتی در کشورهایی از جمله؛ اوکراین، ونزوئلا، لیبی، سوریه، آفریقای مرکزی و...، از طرف ارگان‌های نظامی و امنیتی روسیه بوده است. ایجاد سرویس واگنر، در واقع به گونه‌ای کپی سازی روسی از سرویس بلک واتر آمریکایی محسوب می‌شود.

اختلافات یوگنی پریگوژین سرگئی شویگو وزیر دفاع و والری گراسیموف رئیس ستاد مشترک ارتش روسیه، از زمانی بصورت جدی آغاز شد که یکی از فرماندهان واگنر به نروژ پناهنده شده و وزارت دفاع اظهار نمود که نیروهای غربی و اوکراینی با استفاده از اطلاعاتی که به طرف‌های مقابل داده است اقدام به ضد حمله به مواضع طرف روسی و شرقی اوکراین نموده‌اند.

متعاقب این امر وزیر دفاع روسیه خواستار کنترل بیشتر و دقیق‌تر بر روی تمامی افراد گروه با پر نمودن فرم فردی و هویتی ارسالی برای تمامی افراد فعال در واگنر گردید. این اقدام در واقع، هم اقدامی تشکیلاتی و حفاظتی در جهت گزینش افراد در واگنر محسوب می‌گردید و هم تعرفه‌ای برای حساب و کتاب دقیق هزینه‌های پرداختی و حساب کشی مالی از پریگوژین محسوب می‌شد، که خوشایند وی نبود. چرا که پریگوژین از قبل راه اندازی و اداره سرویس واگنر به واسطه حجم گردش مالی بالای در قبال فعالیت آن، تبدیل به یکی از افراد ثروتمند در روسیه شده است.

فصل حساب کشی از واگنرها فرا رسیده است؟

حساب کشی یعنی محدود سازی کامل وی. جالب است بدانیم که در مورد آمار دقیق افراد سرویس واگنر رقم‌های متعددی تا حدود 50 هزار عنوان می‌شود که همین دقیق نبودن آمار افراد شاغل در این سرویس از بحث‌های مالی قابل توجه پشت پرده آن حکایت دارد. اگر چه ذکر می‌شود بیشتر اختلافات مربوط به درخواست پریگوژین برای دریافت مهمات بیشتر بوده که با مخالفت وزارت دفاع روسیه همراه می‌شد، بخشی از این اختلافات هم، به دلیل تلاش وزارت دفاع روسیه برای کنترل بیشتر بر گروه واگنر ایجاد شده بود که با اعتراضات پریگوژین همراه بود.

جاه‌طلبی‌های پریگوژین، فرماندهان نظامی در مسکو را نسبت به ضرورت کنترل بیشتر اختیارات واگنر حساس کرد. اگرچه ابتدائا دولت روسیه از فعالیت گروه واگنر در اوکراین برای کاهش هزینه و تلفات ارتش روسیه استقبال کرد، با این‌حال جاه‌طلبی واگنر به خصوص بعد از فتح باخموت نگران کننده شد. بطوری که در ماه‌های اخیر شواهدی از تلاش وزارت دفاع روسیه برای در اختیار گرفتن کنترل سربازان گروه واگنر دیده شده است.

ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه درباره تحولات یاد شده در این کشور و «شورش مسلحانه»، پریگوژین، فرمانده گروه واگنر علیه ارتش روسیه در 3/4/1402 از طریق شبکه تلویزیونی دولتی روسیه گفت: «روسیه به سختی برای آینده‌اش در نبرد است و برای این منظور لازم است که از شر هر چیزی که ما را تضعیف می‌کند، خلاص شویم. از داخل به ما خیانت شده و باید تمام نیروهایمان را متحد کنیم. از پشت ما خنجر زدند و باید تاوانش را بپردازند. پاسخ ما به این شورش مسلحانه سخت خواهد بود. برای بازگردان ثبات به شهر روستوف، تدابیر لازم را اتخاذ خواهیم کرد و افرادی که این شورش را سازماندهی کردند، قصد دارند کشور را تسلیم دشمن کرده و جنگ داخلی راه بیاندازند. شرایط در شهر روستوف همچنان دشوار و پیچیده است و هرگونه هرج و مرج داخلی تهدیدی کشنده برای روسیه و سیلی به صورت مردم روسیه است».

پایان یک غائله و درس‌هایی از آن

نیروهای امنیتی روسیه مقر نیروهای «واگنر» در سن‌پیترزبورگ را محاصره کردند. وزارت دفاع روسیه با انتشار بیانیه‌ای خطاب به نیروهای تحت امر «پریگوژین» موسوم به نیروهای واگنر اعلام کرد: شما در ماجراجویی جنایتکارانه پریگوژین و شرکت در یک شورش مسلحانه فریب خوردید. مراقب باشید و به‌سرعت با نمایندگان وزارت دفاع روسیه یا سازمان‌های مجری قانون تماس بگیرید. ما امنیت همه را تضمین می‌کنیم. بسیاری از دوستان شما پیش از این با درخواست کمک برای بازگشت به نقاط استقرار دائمی متوجه اشتباه شده‌اند. در ادامه تحولات «شورش مسلحانه»، فرمانده نیروهای واگنر علیه ارتش روسیه، کمیته ملی ضدتروریستی این کشور (NAK) اعلام کرد برای جلوگیری از حملات تروریستی احتمالی، «رژیم عملیات ضد تروریستی» در مسکو و مناطق پیرامونی برقرار شده است.

در نهایت در شامگاه 3/4/1402 پریگوژین به بیلوروس فرار کرده و با میانجی گری رئیس جمهوری این کشور غائله یاد شده خوابانده شد. با وجود تحرکاتی که واگنر در روسیه آغاز کرد و با تأیید احتمال اثرگذاری این تحرکات بر مواضع روسیه در اوکراین، فعلاً شرایط در روسیه آرام بوده و در کنترل دولت این کشور است. اگرچه هنوز برای پیش بینی اتفاقات آینده روسیه زود است، با این‌حال رسانه‌های غربی تلاش می‌کنند با دامن زدن به اختلافات بیشتر، مشکلات ناشی از عدم همراهی واگنر با ارتش روسیه را در قالب جنگ شناختی و جنگ روانی و رسانه‌ای، بزرگنمایی کنند که کلیدواژه آن؛ ادعای شورش مؤثر در داخل روسیه می‌باشد.

روایت سازی‌های چپ از یک شورش نافرجام

نقش ایران در کنترل شورش واگنرها

این ماجرای کوتاه اما پر حادثه در خود درس‌های جالبی داشت با وجود آنکه دیپلماسی دفاعی جمهوری اسلامی ایران در قبال این مسئله در سطوح بالا خیلی سریع فعال شد و اما عقبه رسانه‌ای از ماجرا جا مانده و رسانه‌ای نزدیک به ناتو روایت‌گر صحنه بودند، تا جایی که برخی از این رسانه‌ها میدان را به گونه‌ای تشریح می‌کردند که گویی عقبه گردان واگنرها پشت کاخ کرملین رسیده است، آنچه در ماجرای شورش واگنرها اهمیت داشت، ضرورت فعال‌تر سازی حوزه رسانه و دیپلماسی رسانه‌ای مؤثر ایران در قبال این موضوع با روایت گری صحیح و درست از این رویداد و تقابل با روایت گری غربی‌ها است. روایت‌گری در میدان به اندازه پیروزی در آن اهمیت دارد!