ایجاد کریدور جدید، رقابت جهانی برای تصاحب بیشتر بازار
به گزارش خبرگزاری اقتصادایران، حسین شیرزاد، تحلیلگر توسعه حوزه کشاورزی در یادداشتی به ایجاد کریدورهای جدید ریلی پرداخت که دو کشور بزرگ جهان در ایجاد آن نقش اساسی دارند. در واقع این کریدور منجر به رفع نگرانی‌های روسیه و چین در تأمین غلات و سایر کالاهای اساسی برای تضمین امنیت غذایی بخشی از کشورهای جهان شده است.
در ادامه این نوشتار آمده است؛
اگرچه صادرات غلات روسیه به چین در 5 سال گذشته دو برابر شده است، اما به نسبت، حجم آن کم است. به عنوان مثال، در سال 2021 میلادی چین حدود 540 هزار تن دانه سویا از روسیه وارد کرد که کمتر از یک درصد از کل واردات سویا را تشکیل می‌داد. به همین ترتیب، چین مقادیر زیادی گندم از سراسر جهان خریداری می‌کند، اما روسیه از این مقدار فقط کمتر از 5 درصد در سال 2021 عرضه کرد. با این حال، شکاف‌های قابل توجهی نیز در تفاهم بین چین و روسیه بر سر همکاری کشاورزی وجود دارد.
پیامدها و آینده کریدور زمینی (NLGC)
صنعت غلات روسیه برای باز کردن بازار چین، به دولت و شرکت‌های بزرگ متکی است. در مقابل، چین شرکت‌های کوچک و متوسط را با تجهیزات، بذرها و کارگران خود به پروژه‌های توسعه‌ای در خارج از کشور می‌آورد و از ظرفیت صنعت غلات روسیه استفاده نمی‌کند یا فضاهای گذشته را از بین می‌برد. از دیگر موانع همکاری کشاورزی چین و روسیه می‌توان به سیاست‌های تعرفه واردات و صادرات روسیه، اقدامات حفاظت از بازار، محدودیت‌های زیرساختی و فرآیندهای گمرکی ناکارآمد اشاره کرد. علاوه بر این، تفاوت در استانداردهای بازرسی و قرنطینه بین روسیه و چین، و همچنین تنگناهای لجستیک و حمل و نقل، باعث شده است که غلات از خاور دور روسیه در مقیاس بزرگ به چین صادر نشود. برای رسیدگی به این مسائل، دو کشور باید معیارهایی را برای اطمینان از روند مستقیم صادرات ایجاد کنند.
از سوی دیگر کریدورNLGC فقط در مورد باز کردن دروازه‌ای برای روسیه برای صادرات غلات به چین نیست، بلکه برای روسیه و چین برای صادرات غلات به آسیای جنوب شرقی، خاورمیانه و آسیای مرکزی راهی باز می‌نماید. وضعیت مشابهی را می‌توان در مورد چین و قزاقستان مشاهده کرد.
در سال 2014، دو کشور مرکز لجستیک مشترک چین و قزاقستان را در لیانیونگانگ تأسیس کردند. این مرکز لجستیک نه تنها صادرات محصولات کشاورزی قزاقستان را به چین بلکه به کشورهای جنوب شرقی آسیا نیز تسهیل کرده است. در اوایل مارس 2017، یک کشتی حامل 720 تن گندم قزاقستان از بندر لیانیونگانگ به ویتنام حمل شد و اولین بار بود که گندم قزاقستان به بازار آسیای جنوب شرقی فروخته شد. پس از ایجاد این مسیر، قزاقستان نیز صادرات گندم به مالزی را آغاز کرد. پس دالان راهبردی NLGC نه تنها به گندم روسیه و سایر محصولات کشاورزی بیشتری اجازه ورود به چین را می‌دهد، بلکه به محصولات سایر بازارهای آسیایی نیز اجازه ورود می‌دهد و در نتیجه سایر صادرکنندگان عمده کشاورزی مانند استرالیا، کانادا و ایالات متحده در آینده جایگاه خود را از دست می‌دهند.
در نهایت، از آنجایی که چین شروع به واردات غلات بیشتر از روسیه از طریق کریدورهای زمینی و مسیرهای دیگر می‌کند، انگیزه کمتری برای تحت فشار قرار دادن روسیه برای از سرگیری طرح غلات دریای سیاه یا کمک به ایجاد سایر قراردادهای غلات خواهد داشت. این کریدور، برای چین، فرصت‌هایی را برای تقویت تجارت کشاورزی با یکی دیگر از تولیدکنندگان و صادرکنندگان عمده مواد غذایی، حفاظت از امنیت غذایی و تنوع بیشتر مسیرهای عرضه برای کاهش خطرات مرتبط با نقاط انسداد تجارت جهانی فراهم می‌کند. برای روسیه،NLGC سودهای تجاری و اقتصادی قابل توجهی و همچنین گسترش تولید محصولات کشاورزی و صادرات به چین را ارائه می‌کند که می‌تواند از تلاش‌های روسیه برای سرمایه‌گذاری از پتانسیل کشاورزی خود و در عین حال تقویت اقتصاد آن حمایت کند. در این رابطه نگرانی‌های ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک نیز باید در نظر گرفته شود.
رقابت جهانی برای تصاحب بیشتر بازار
در بحبوحه جنگ روسیه و اوکراین،NLGC نمایش دیگری از همسویی استراتژیک چین و روسیه و دوستی «بدون محدودیت» آنها بود. در حال حاضر NLGC ممکن است نگرانی عمده‌ای برای صادرکنندگان غلات غربی نباشد. از سوی دیگر، اگر واردات محصولات کشاورزی چین جریان‌های تجاری جهانی و منطقه‌ای را تغییر دهد، این می‌تواند در آینده تغییر کند. از این گذشته، تمرکز رئیس‌جمهور شیء، روی نگرانی‌های امنیتی و استراتژیک بالاتر از نگرانی‌های اقتصادی نشان می‌دهد که پکن برای واردات غلات به اروپای شرقی و مرکزی و همچنین آسیای مرکزی نگاه خواهد کرد تا کشورهای غربی؛ چون NLGC می‌تواند نقش چین را در تجارت و امنیت غذایی تقویت کند و جریان‌های منطقه‌ای و جهانی محصولات کشاورزی را به نفع پکن به‌عنوان صادرکننده عمده مواد غذایی تغییر دهد.
در میان‌مدت و بلندمدت، گسترش مورد انتظار صادرات غلات و کود از روسیه و کشورهای آسیای مرکزی به چین و سایر نقاط هند و اقیانوس آرام می‌تواند تسلط طولانی مدت استرالیا و ایالات متحده را در بازارهای منطقه‌ای به چالش بکشد؛ مانند جنوب آسیا و آسیای جنوب شرقی. با توجه به توانایی اثبات شده NLGC برای افزایش صادرات گندم روسیه، مسکو ممکن است به دنبال افزایش صادرات غلات دیگر خود مانند جو و سویا به چین باشد. با این حال، روابط تجاری قوی، از جمله تجارت کشاورزی و همکاری بیشتر امنیت غذایی بین صادرکنندگان عمده و واردکنندگان عمده در منطقه همچنان جذاب و محتمل است.
با توجه به بازار رو به رشد غلات، تا حدی به دلیل افزایش تقاضای خوراک دام در مناطق فرعی مانند آسیای جنوب شرقی و جنوب آسیا، ممکن است همچنان فضا برای صادرات محصولات کشاورزی از استرالیا و ایالات متحده هرچند محدودتر، وجود داشته باشد.