ایران در آستانه پیرتر شدن / بحران جمعیتی در راه است؟
سیاست‌گذاری جمعیتی کشور از دهه گذشته با هدف تغییر در جوانی جمعیت تغییر یافته است و وزارت بهداشت ادعا کرده است که این سیاست‌ها تأثیرگذار بوده‌اند. با این حال، اطلاعات جمعیتی نشان می‌دهد که وضعیت جمعیت کشور به خوبی پیش نرفته است، علیرغم ادعاهای مسئولین درباره موفقیت قانون جوانی جمعیت.
آمارهای جمعیتی بیانگر این است که حال جمعیت کشور خوب نیست. دولت و مجلس در سال‌های اخیر با ارائه بسته‌های تشویقی اقتصادی و وضع قانون جوانی جمعیت در صدد افزایش جمعیت کشور برآمدند، اما واقعیت امر این است که روند جمعیتی کشور کماکان در شیب کاهش موالید قرار دارد.
فاطمه محمدبیگی، رئیس فراکسیون جمعیت و حمایت از خانواده مجلس در نشستی که 30 اردیبهشت به مناسبت هفته ملی جمعیت در مجلس برگزار شد، عنوان کرد: «از سال 1401 تا 1402 میزان موالید بیش از سه هزار بود که این جهش در روند تغیبرات نشان می‌دهد اجرای سیاست‌های جمعیتی و حرکت‌های مردمی و دولتی و نظارتی باعث شده در گفتمان‌سازی جمعیت موفق ظاهر شویم.»
حسین فرشیدی، معاون وزارت بهداشت معتقد است، قانون جوانی جمعیت توانسته تندی شیب کاهش موالید را کاهش دهد و در 23 اردیبهشت‌ماه اظهار کرد: «اگر این قانون نبود و اقداماتی که اکنون برای افزایش جمعیت و زاد و ولد انجام می‌شود رخ نمی‌داد، شاهد کاهش موالید با شیب بسیار تند بودیم به طوری که در سال 1401 نسبت به سال قبل آن 40 هزار تولد کمتر داشتیم و اگر کاری صورت نمی‌گرفت، این عدد در سال 1402 به 70 هزار تولد کمتر هم می‌رسید. اکنون آمار احتمال کاهش 40 هزار تولد به کاهش 17 هزارتایی رسید و شیب تند کاهش موالیدی که در آن قرار داشتیم با حمایت‌های دولت گرفته شد.»
قانون وضع شد، بودجه نرسید
رئیس فراکسیون جمعیت و حمایت از خانواده مجلس اما نظری متفاوت با وزرات بهداشت دارد. فاطمه محمدبیگی، 14 فروردین ماه سال جاری، در این خصوص گفته است: «برخی بخش‌ها با قانون جوانی جمعیت به خوبی همراهی نکردند. مشکل عدم اجرای قانون، چالش‌های بودجه‌ای است و متاسفانه به دلیل عدم تامین بودجه، 50 درصد این قانون اجرایی نشده است.»
او همچنین در خصوص وعده وزارت صمت در خصوص اهدای ماشین به مادرها گفت: «وزارت صمت خودروی مادران را نمی‌دهد. تا کنون 270 هزار مادر خودرو گرفته‌اند و نزدیک به دو برابر این تعداد در صف انتظار هستند. قرار بود 50 درصد خودروهای داخلی در اختیار مادران قرار گیرد و مادران بدون نوبت و قرعه‌کشی خودرو دریافت کنند، اما تاکنون کمتر از 20 درصد ظرفیت خودرو در اختیار مادران قرار گرفته است.»
روند نزولی تعداد متولدین در کشور
حسین فرشیدی، معاون بهداشت وزیر بهداشت، در 22 اردیبهشت مدعی شد که وزارت بهداشت تا 95 درصد در اجرای قانون جوانی جمعیت موفق بوده و توانسته است جلوی شیب تند کاهش موالید را بگیرد.
آمار سازمان ثبت احوال اما چیز دیگری می‌گوید؛ با توجه به این آمار، شاهد روند نزولی بودن تعداد متولدین در کشور هستیم.
نرخ رشد جمعیت در 1415: صفر درصد!
پیش از این صالح قاسمی، پژوهشگر تحولات جمعیت ایران و جهان و دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت کشور، به «همشهری آنلاین» گفت: اگر روند کاهش موالید در ایران همچنان ادامه پیدا کند، شاخص‌های جمعیت‌شناسی ما حتما رکوردهای بدتری را هم ثبت خواهد کرد. در حال حاضر نرخ رشد جمعیت در کشور هفت‌دهم درصد است که یک رکورد حداقلی در طول تاریخ ایران است و این آمار حتما به کمتر از این عدد هم تنزل خواهد کرد و تقریبا در سال 1415 به نرخ رشد صفر درصد خواهیم رسید.
این پژوهشگر با بیان اینکه با تداوم این روند، در سه دهه آینده در جمعیت سالمندان کشور هم رکورد خواهیم زد، می‌گوید: این آمار در سه دهه آینده به 30 درصد افزایش پیدا می‌کند؛ یعنی تا 30 سال آینده از یک جامعه 92 میلیون نفری، نزدیک به 30 میلیون نفر بالای 60 سال خواهند بود که عدد بزرگی است.
مرکز پژوهش‌های مجلس نیز در گزارشی به وضعیت بحرانی سالمندی در ایران پرداخته است. در این گزارش آمده که سرشماری‌ها در سال‌های اخیر نشان می‌دهد جمعیت سالمند ایران در حال افزایش است. تعداد سالمندان در چهار دهه گذشته از پنج به 10 درصد افزایش یافته است و پیش‌بینی می‌شود که این رقم در سال 1420 به 20 درصد برسد و جمعیت سالمندان ایران تا سال 1430 به 30 میلیون نفر برسد.
حالا باید دید سیاستگذاران برای عبور از این وضعیت که به گفته کارشناسان ممکن است بحرانی شود، چه راهکارهای دیگری پیش رو دارند.
