این «اکسیژن» برای ما طعم «فوتبال» داشت / رفاقتی از جنس هیجان!

تک‌آهنگ «اکسیژن هشت» به آهنگسازی ژان میشل ژار هنرمند جهانی اهل فرانسه بی‌شک یکی از ماندگارترین خاطرات موسیقایی فوتبال دوستان ایرانی در روزهای منتهی به رویدادهای مهم این ورزش است.

خبرگزاری مهر - گروه هنر - علیرضا سعیدی: کارکرد تیتراژ چیزی شبیه به جلد کتاب است که طراحش تلاش می‌کند با انتخاب عناصر، فرم‌ها و چینش‌ها با کمک گرافیک و موسیقی مخاطبان یک اثر را در جریان موضوع قرار دهد. شرایطی که گاهی بسیار نکته‌سنج، اندیشمندانه و حساب شده پیش روی مخاطبان قرار می‌دهد و گاهی هم به قدری سردستانه و از روی ادای یک تکلیف اجباری ساخته می‌شود که بیننده را از اساس با یک اثر تصویری دور می‌کند.

آنچه بهانه‌ای شد تا بار دیگر رجعتی به کلیدواژه «تیتراژ» داشته باشیم، مروری‌بر ماندگارترین و خاطره‌سازترین موسیقی‌های مربوط به برخی برنامه‌ها و آثار سینمایی و تلویزیونی است که برای بسیاری از مخاطبان دربرگیرنده خاطرات تلخ و شیرینی است و رجوع دوباره به آن‌ها برای ما در هر شرایطی می‌تواند یک دنیا خاطره به همراه داشته باشد. خاطره‌بازی که پس از آغاز و انتشار آن در نوروز 1400 استقبال مخاطبان، ما را بر آن داشت در قالب یک خاطره‌بازی هفتگی در روزهای جمعه هر هفته، روح و ذهنمان را به آن بسپاریم و از معبر آن به سال‌هایی که حالمان بهتر از این روزهای پردردسر بود، برویم.

«خاطره‌بازی با تیتراژهای ماندگار» عنوان سلسله گزارشی آرشیوی با همین رویکرد است که به‌صورت هفتگی می‌توانید در گروه هنرخبرگزاری مهر آن را دنبال کنید.

در هفتادمین شماره از این روایت رسانه‌ای به سراغ موسیقی تیتراژی رفتیم که نه تنها علاقه مندان موسیقی الکترونیک با شنیدن آن حس و حال ویژه‌ای را تجربه می‌کنند، بلکه فوتبال دوستان ایرانی هم با این اثر موسیقایی ماندگارترین لحظاتی را تجربه کرده‌اند که در دهه‌های هشتاد و نود دربرگیرنده حس و حال نوستالژیکی بود که دست‌اندرکاران پخش مستقیم بازهای فوتبال چه در لیگ ایران و چه در رویدادهای خارجی آن را در ابتدای مسابقات پخش می‌کردند تا دُز هیجان ناشی از این رقابت‌ها را برای مخاطبان دو چندان کنند.

موسیقی که الحق و الانصاف عنصری وصف ناپذیر برای ایجاد یک جو هیجانی برای بینندگانی بود که حتی در مسابقات محلی و خودمانی شان هم از این آهنگ ماندگار برای پیش از آغاز بازی‌ها استفاده می‌کردند. شرایطی که دهه شصتی ها خوب می‌دانند که آن زمان در مسابقات محله‌ای یا داخل سالنی که عمدتاً در ماه مبارک رمضان برگزار می‌شود این موسیقی تبدیل به عنصری جدایی ناپذیر از رویدادهایی شده بود که توپ دو لایه و حتی سه لایه‌اش در کف آسفالت و سالن‌هایی که عمدتاً کف پوش پاره‌ای داشت حال و هوایی ویژه‌ای را برای این موسیقی رقم می‌زد. موسیقی که در روزگاری یادآوری لحظاتی بود که گوینده تلویزیون از پس پخش این آهنگ مهیج از ژان میشل ژار نابغه موسیقی الکترونیک دنیا، آنونس یک رقابت فوتبالی را می‌خواند و مخاطبان را به تماشای یک فوتبال جذاب ترغیب می‌کرد.

هر مخاطبی با این موسیقی آشنایی دارد، ناخودآگاه برای خود بازی تیم مورد علاقه خود را با حریف مقابلش تداعی می‌کند که یک دنیا برایش خاطره به همراه داشت، حالا فرقی نمی‌کند آن بازی، بازی تیم هشتگ سازی فلان جا با نوشابه سازی فلان جا باشد، یا بازی رئال مادرید و بارسلونا جالب ماجرا اینجاست که هر مخاطبی با این موسیقی آشنایی دارد، ناخودآگاه برای خود بازی تیم مورد علاقه خود را با حریف مقابلش تداعی می‌کند که یک دنیا برایش خاطره به همراه داشت، حالا فرقی نمی‌کند آن بازی، بازی تیم هشتگ سازی فلان جا با نوشابه سازی فلان جا باشد، یا بازی رئال مادرید و بارسلونا، یا یک بازی ملی درجه یک که برد و باخت برای مخاطبش حکم مرگ و زندگی ندارد، یا فلان بازی در فلان جام جهانی، هرچه هست برای خود قصه عجیب و غریبی دارد که خالقش خوب می دانسته از پس آگاهی‌ها و نبوغ مثال‌زدنی‌اش در موسیقی الکترونیک چه محصولی را تحویل شنونده دهد. هنرمندی که هم پدرش آقای موریس ژار و هم خودش بدون تردید جزو سردمداران تغییر و تحولاتی اساسی در موسیقیِ زمان زیست خود بوده‌اند که خب علاقه مندان این حوزه‌ها می‌دانند چه شگفتانه هایی را پیش روی مخاطبان و شنوندگانشان گذاشتند.

بله همه اینها را گفتیم که برسیم به اسم عالیجناب ژان میشل آندره ژار مشهور به «ژان میشل ژار»؛ نابغه فرانسوی دنیای موسیقی که با آثارش به ویژه آلبوم «اکسیژن» به شهرتی کم نظیر دست پیدا کرد که مخاطبان علاقه مند فوتبال در ایران با آثارش رفاقت خاصی دارند. رفاقتی از جنس هیجان که قبل از آغاز دیدار تیم‌های فوتبال و در بین دو نیمه به طرز شگفت آوری حالشان را سرجا می اورد و تشویقشان می‌کرد که با یک گوش شنیداری آماده به سراغ نبردی بروند که جادوی توپ و مستطیل سبز کلام اول و آخر آن بودند. موسیقی تیتراژی که اصلاً خودِ خودِ خاطره بازی است و می‌تواند در صدر باشگاه پرطرفدارترین ملودی‌های قرار گیرد که در حوزه تیتراژها سراغ داریم.

ژان میشل ژار فرزند موریس ژار آهنگساز مشهور فرانسوی یکی از پیشتازان موسیقی الکترونیک، امبینت، سینث پاپ به شمار می‌رود که علاوه بر مهارت‌های مثال‌زدنی‌اش در حوزه‌های مختلف آهنگسازی، تلفیق و تنظیم در کنسرت‌هایش نیز بدعت‌ها و خلاقیت‌هایی را پیش روی مخاطبانش قرار می‌کرد که می‌توان از آنها به عنوان بهترین‌ها و کم نظیرها نام برد.

این هنرمند در سال 1976 بود که اولین نسخه از آلبوم معروف «اکسیژن» را منتشر کرد. آلبومی که اندکی پس از انتشار تبدیل به یکی از مهم‌ترین و پرمخاطب ترین آثار وی شد. این آلبوم مشتمل بر چند قطعه شماره گذاری شده است که با نام‌های «اکسیژن 1»، «اکسیژن 2» و... از یکدیگر متمایز می‌شوند. آثاری که به گفته کارشناسان حوزه موسیقی به ملودی بیشتر از «ریتم» توجه شده است. جالب اینکه ژار این آلبوم را همانند کارهای قبلی اش در استودیو خانگی که در آشپزخانه تولید شده بود با بودجه ناچیزی ضبط کرده است. ضمن اینکه تمامی «اکوهای» موجود در آهنگ‌ها توسط سینت سایزر وی سی اس ایجاد شده‌اند.

وی در این باره می‌گوید: «تمامی آن صداهای آسمانی در اکسیژن 4 توسط وی سی اس 3 ایجاد شده بود. این یکی از اولین سینت سایزرهای اروپایی است که در انگلیس توسط مردی به نام پیتر زینوویف ساخته شده بود. من یکی از اولین مدل‌های آن را خریدم که برای دریافتش مجبور شدم در سال 1967 به لندن سفر کنم؛ و هنوز هم بعد از چهل سال از همین سینت سایزر بر روی صحنه استفاده می‌کنم.»

جالب اینجاست که بسیاری از کمپانی‌های موسیقی، آلبوم ژار را برای انتشار قبول نمی‌کردند. تا اینکه بالاخره یک شرکت حاضر به انتشار و فروش اکسیژن شد و 50 هزار نسخه از آن را منتشر ساخت. تا آوریل 1977 اکسیژن حدود 70 هزار نسخه در فرانسه فروخت. در همان زمان، آن شرکت به عنوان منتشرکننده اکسیژن طی مصاحبه‌ای اعلام کرد: ما میزان سرمایه زیادی روی ژار گذاشته‌ایم. او یک استثناء است و من مطمئنم تا سال 1980 تمامی دنیا او را خواهد شناخت.

در نوامبر سال 2007 بود که به مناسبت سی امین سالگرد انتشار اکسیژن ژار آلبومی را با نام Oxygene - new master recording روانه بازار ساخت. این آلبوم شامل یک دی وی دی و یک سی دی است که در دی وی دی تصویری، ژار و سه تن از نوازندگان همراهش را در حال اجرای آهنگ‌های اکسیژن در یک صحنه بدون تماشاگر نشان می‌دهد. ژار در اجرای این آهنگ‌ها از سینت سایزرهای قدیمی خود نیز استفاده کرده‌است.

به هر حال آنچه از ژان میشل ژار و آثار عنوان شد، فقط نشانه‌ای کوچک به یمن رویداد مهمی چون مسابقات جام جهانی فوتبال است که یکی از آثار این هنرمند فرانسوی توانسته همچنان به عنوان یکی از مهم‌ترین و خاطره‌ساز ترین آثاری که پیش از آغاز مسابقات فوتبال در ذهن ما تداعی شود، مورد توجه قرار گیرد. موسیقی که برای ما ایرانی فقط یک موسیقی نیست و می‌تواند دربرگیرنده ابعاد مختلفی از هیجانات و احساساتی باشد که روزی روزگاری حالمان با شنیدنش خوب می‌شد.