بارندگی برای بخش‌هایی نعمت بود، برای سیستان چه بود؟
برف و باران ناگهانی در روز‌های نزدیک به سال نو بسیاری از جاده‌های ایران را مسدود کرده از جاده ساوه گرفته تا چالوس، اما جاده‌های سیستان و بلوچستان بیش از دیگر راه‌های ارتباطی دچار بحران شدند. گفته می‌شود بارش‌های اخیر رودخانه‌های سیستان‌وبلوچستان را وحشی کرده و به جان جاده‌ها انداخته است. آخرین شنیده‌ها از سیستان‌وبلوچستان به ویژه «نیکشهر» و «سرباز» حاکی از آن است که 200 روستا راه‌های...
این قطع ارتباط برای مردم این روستا‌ها که غذا و سلامتشان به شهر‌ها گره خورده به معنای دسترسی نداشتن به غذا است و درمان. بخشدار سابق نیکشهر می‌گوید؛ «اینجا زنان باردار یا بیماران سخت را با لودر‌ها به بیمارستان می‌رسانند.» نیکشهر دارای 335 روستا با جمعیت 126 هزار نفر با 29 هزار خانوار و وسعتی نزدیک به 12 هزار و 850 کیلومتر مربع در 510 کیلومتری جنوب زاهدان است. آخرین خبر‌ها حاکی از آن است که یک نفر هم در میان سیل گیر کرده و تنها توانسته بالای یک درخت گز برود. او سرانجام پس‌از چند ساعت سرگردانی در میان سیلاب نجات پیدا‌کرد.
اینجا نه برق است، نه تلفن
به گزارش دنیای اقتصاد، آمدن برف و باران اگر چه پس از زمستانی خشک و بی‌آب، نعمت است، اما این روز‌ها مردم سیستان‌وبلوچستان را دچار گرفتاری کرده است. «مجیب حسنی» فرماندار نیکشهر می‌گوید: «در پی ورود یک سامانه بسیار قوی در نیکشهر دو پل تخریب و راه ارتباطی بیش از 230 روستا در نیکشهر قطع شد.»
آخرین خبر‌ها حکایت از مسدود شدن راه‌ها دارد و بسیاری از روستاییان مانده‌اند پشت پل‌های خراب. بارندگی‌ها بخش‌های مرکزی، آهوران و بنت را قطع کرده و به دلیل قطعی تلفن و بسته شدن راه‌ها هیچ اطلاعی از وضعیت و خسارت‌ها در دست نیست. فرماندار نیکشهر در پی این‌بارش‌ها اطلاع می‌دهد: «48 روستای نیکشهر با خاموشی مواجه هستند و ارتباط مخابراتی بسیاری از روستا‌های نیکشهر به دلیل قطع فیبر نوری دچار اختلال شده است.» او می‌گوید: «به دلیل بالا آمدن آب در رودخانه تنگ سرحه در محدوده روستا‌های بلپیر و کوشک پل آهنی محور نیکشهر به بنت بسته و تردد در آن ممنوع شده است.»
گفتگو با اهالی خود نیکشهر نشان می‌دهد؛ مردم روستا‌های اطراف نه تنها راه دسترسی ندارند، بلکه از داشتن برق و مخابرات هم محروم شده‌اند. به جز آن، در تهیه غذا هم با مشکل مواجه شده‌اند. از سوی دیگر افراد بسیاری هم در هنگام رفت‌وآمد گرفتار طغیان رودخانه شدند. فرماندار نیکشهر در همین زمینه خبر می‌دهد: «به دلیل طغیان بی‌سابقه رودخانه‌های فصلی در نیکشهر، دو خانواده در بستر رودخانه‌ها گرفتار شدند که با کمک نیرو‌های مردمی و امدادی نجات یافتند.» با این‌حال آسیب‌های این‌بارش‌ها همچنان ادامه دارد. این روز‌ها فصل گردشگری سیستان‌وبلوچستان است و مسافران بسیاری به این دیار تاریخی سفر کرده‌اند و در سیلاب‌های ایجاد شده گرفتار شده‌اند و حالا یکی از کار‌های اصلی اهالی نجات این مسافران شده است.
لودر‌ها نجات‌دهنده می‌شوند
محمد بلوچ‌زهی، بخشدار سابق نیکشهر این شرایط ایجادشده را فقط مربوط به این روز‌ها نمی‌داند. چرا که تجربه شخصی او نشان می‌دهد، اکثر راه‌های اصلی روستایی از طریق رودخانه‌ها می‌گذرد و معمولا به دنبال بارندگی‌های شدید مسدود می‌شوند. این فعال مدنی همچنین توضیح می‌دهد: «اینجا تمام روستا‌ها در کنار رودخانه‌ها استقرار پیدا کرده‌اند یا در مسیر رودخانه‌ها شکل گرفته‌اند، بنابراین وقتی بارش‌های سهمگین اتفاق می‌افتد، بسیاری از این روستا‌ها دچار قطعی برق و مخابرات می‌شوند و حتی در تهیه غذا و خوراک و درمان هم دچار مشکلات جدی می‌شوند.»
مشاهدات از این روستا‌ها نشان می‌دهد که بیشترشان با پل‌هایی غیراستاندارد به جاده‌های اصلی وصل شده‌اند. این پل‌ها معمولا استاندارد نیستند و در بیشتر مواقع سال به ویژه در زمستان‌ها با بارندگی‌های شدید آسیب می‌بینند و گاهی تخریب می‌شوند و دیگر رفت‌و آمد از آن امکان‌پذیر نیست. بلوچ‌زهی می‌گوید: «به همین دلیل وقتی بارندگی‌های شدید رخ می‌دهد؛ معمولا مردم یک لودر کنار جاده‌ها می‌گذارند که بتوانند در مواقع اضطراری از آن استفاده کنند.» اینجا در نیکشهر به جز لودر و ماشین‌آلات سنگین نمی‌توانند رودخانه‌های با خلق و خوی وحشی را تاب بیاورند و فقط با کمک ماشین‌آلات سنگین می‌توان بیمار‌های بدحال را به بیمارستان رساند.
جاده‌های مرگ
سیستان‌وبلوچستان دومین استان پهناور ایران است که بیشتر روستا‌ها و شهر‌های آن در مسافت‌های طولانی از هم قرار گرفته‌اند و جاده‌ها نقش حیاتی در آن دارند. با این وجود بلوچ‌زهی می‌گوید: «متاسفانه در تمام دولت‌ها سامان‌دهی جاده‌ها و راه‌های ارتباطی در سیستان و بلوچستان به صورت لاک‌پشتی انجام می‌شود.» او پایین‌ترین شاخص‌های راه در ایران را متعلق به سیستان و بلوچستان می‌داند: «این راه‌ها حتی در وضعیت غیربحرانی هم صعب‌العبور هستند. هر بار وعده‌های بسیاری برای اصلاح راه‌ها داده شده، اما بیشتر مواقع این وعده‌ها اجرایی نشده است. به همین دلیل بالاترین مرگ‌ومیر جاده‌ای مربوط به سیستان و بلوچستان است.»
بخشدار سابق نیکشهر می‌گوید: «آن سوی بیشتر رودخانه‌ها معمول 15 یا 16 روستا قرار دارد و وقتی این رود‌ها طغیان می‌کند روستاییان دیگر هیچ‌گونه ارتباطی با شهر‌های اصلی نمی‌توانند داشته باشند و حتی ممکن است روز‌ها دسترسی به خوراک نداشته باشند.» بلوچ‌زهی معتقد است که جاده‌ها و راه‌های دسترسی در سیستان و بلوچستان نیاز به انقلاب دارند و دولت‌ها باید این را در اولویت رسیدگی خود قرار دهند. او با تاکید بر اینکه مهم‌ترین محور ترانزیتی سیستان‌وبلوچستان جاده چابهار به زاهدان است، ولی به‌قدری دچار تصادفات می‌شود که به جاده مرگ معروف است: «این جاده در چند سال اخیر به‌شدت ترانزیتی شده و مبادلات کالا در آن رونق گرفته است و ماشین‌های سنگین در آن تردد می‌کنند، اما متاسفانه تمهیداتی برای استانداردسازی آن انجام نشده و حوادث بسیار سهمگینی در آن اتفاق می‌افتد. اگر یادتان باشد چند سال پیش حتی امین‌فر، نماینده ایرانشهر در این جاده جان خود را از دست داد.»
هلال‌احمر نیکشهر 10 نفر نیرو بیشتر ندارد
نیکشهر هفتمین شهر پرجمعیت سیستان و بلوچستان و یکی از شهر‌های پرجمعیت ایران است با این حال مشاهدات نشان می‌دهد: «بسیاری از مردم آمادگی لازم برای روبه‌رو شدن با بارش‌های سنگین برف و باران را ندارند. بیشتر خانه‌ها خشت‌وگلی هستند و در برابر بارندگی‌ها توان ایستادگی ندارند.»
به گفته بلوچ‌زهی، نه تنها روستا‌ها بلکه شهر‌های سیستان‌وبلوچستان هم امکان مواجهه با بارندگی‌های سنگین را ندارند و حتی چابهار هم پس از هر بارندگی سنگین غیرقابل تردد می‌شود. او سامان‌دهی این جاده‌ها را نیازمند اعتبار و بودجه می‌داند و معتقد است: «بسیاری از طرح‌های هادی برای سامان دادن خیابان‌ها هم شاخص‌های مهندسی را ندارد. از سوی دیگر بیشتر مردم پس از وقوع خشکسالی‌ها به بستر رودخانه‌ها تجاوز می‌کنند و شروع به خانه‌سازی. آن‌ها در نظر نمی‌گیرند که این رودخانه‌ها خلق‌وخوی وحشی دارند و مسوولان هم به مردم در این زمینه آموزش نمی‌دهند. پس وقتی نکات محیط‌زیستی رعایت نشود، نتایج فاجعه‌باری به دنبالش می‌آید.»
یکی دیگر از نهاد‌هایی که در ارتباط با بحران اقدام می‌کنند، هلال‌احمر است. با این حال به گفته بلوچ‌زهی، هلال‌احمر نیکشهر فقط 10 نیرو دارد و باید تمامی حوادث یکی از بزرگ‌ترین شهر‌های سیستان و بلوچستان را پوشش دهد. او می‌پرسد: «به‌نظر شما با این حجم از حوادث و اتفاقات که به دلیل تغییرات اقلیمی رخ می‌دهد، این تعداد نیرو با توجه به وضعیت نابسامان جاده‌ها چقدر می‌توانند موثر باشند؟»
از میان اخبار