بازار نفت بعد از شوک ترور سردار سلیمانی

علیرضا سلطانی. کارشناس اقتصاد انرژی در شرق نوشت: بازار نفت به شوک‌های سیاسی و متغیر‌های ژئوپلیتیکی عادت دارد. اصولا بازار نفت در یک قرن گذشته با شوک‌های سیاسی و ژئوپلیتیکی زندگی کرده است. شوک‌های سیاسی، متغیری ثابت و دائمی برای بازار نفت و تحولات آن است؛ شوک‌هایی که عمدتا در مهد تولید نفت، یعنی خلیج‌فارس رقم می‌خورد. شوک ترور سردار سلیمانی، اما برای بازار نفت، آن‌هم در روز‌های ابتدایی سال 2020، شوکی پیش‌بینی‌نشدنی بود؛ شوکی که می‌تواند سرآغاز بروز یک سلسله شوک‌های بزرگ و دامنه‌داری در خاورمیانه شده و بازار نفت و به تبع آن اقتصاد جهانی را در شرایطی غیرقابل پیش‌بینی، کنترل‌نشدنی و پرالتهاب قرار دهد. اقدام تروریستی دولت آمریکا در به شهادت رساندن سردار سلیمانی، بدون درنظرگرفتن ابعاد سیاسی، اقتصادی و امنیتی آن در منطقه و جهان، یک خطای راهبردی است که آثار و پیامد‌های آن بر حوزه‌های مختلف ازجمله بازار نفت، بسیار پرهزینه خواهد بود. این اقدام به‌طور قطع می‌تواند دامنه اثرگذاری متغیر‌های ژئوپلیتیکی بر بازار نفت را که در سال‌های اخیر کاهش یافته بود، افزایش داده و به فعال‌شدن متغیر‌های پی‌در‌پی دیگر منجر شود. افزایش قیمت، آن‌هم یکباره و شوک‌آور، نشان از افزایش نگرانی‌ها نسبت به امنیت تولید و تجارت نفت دارد. این نگرانی هم برای کشور‌های مصرف‌کننده و هم کشور‌های تولیدکننده نفت مصداق دارد. هیچ کشور تولیدکننده نفت در خاورمیانه و خلیج‌فارس قطعا از افزایش قیمت ناشی از اقدام تروریستی آمریکا رضایت ندارد؛ چرا‌که آنچه برای این کشور‌ها اهمیت دارد، در درجه اول امنیت انتقال نفت از منطقه است. این اقدام هم بر فرایند سرمایه‌گذاری در صنعت نفت در میان‌مدت و هم در کمیت و کیفیت انتقال نفت از خاورمیانه که در حدود 30 درصد نفت جهان را تأمین می‌کند، تأثیر مستقیمی خواهد داشت و ریسک فعالیت در بازار نفت را افزایش می‌دهد. به‌طور قطع، برای مدت‌ها بازار نفت در نگرانی از پاسخ بحق ایران در انتقام از اقدام تروریستی آمریکا به سر خواهد برد و با پاسخ ایران، تحولات ژئوپلیتیکی جدیدی در منطقه فعال می‌شود. اقدام آمریکا در ترور شهید سلیمانی، امنیت نسبی انرژی در جهان را به خطر انداخت؛ امنیتی که به‌طور مستقیم و غیرمستقیم مدیون تلاش‌های شهید سلیمانی در سال‌های اخیر در مبارزه با تروریسم و ناامنی در منطقه نفت‌خیز خاورمیانه بود. اگر امروز نفت عراق در بالاترین ظرفیت خود در حال تولید و صادرات است و از گزند گروه‌های تروریستی داعش و امثال آن دور است، ناشی از مجاهدت‌های امثال شهید سلیمانی است. بازار نفت در نبود سردار سلیمانی که نماد امنیت خاورمیانه بود، روز‌های سخت، پرالتهاب و ناایمنی را در پیش خواهد داشت؛ شرایطی که هیچ تحلیلگری آن را برای نیمه نخست سال 2020 در این سطح پیش‌بینی نمی‌کرد. بااین‌حال، این شرایط برای دولتمردان ماجراجو و بی‌منطق کنونی آمریکا قابل درک نیست.